Bir Modern Diplomasi Yöntemi Olarak Enerji Diplomasisi: Avrupa Birliği – Rusya İlişkilerinin Enerji Diplomasisi Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 7, 52 - 72, 01.03.2021

Kübra Yılmaz

Öz

2012 yılında dönemin ABD Dışişleri Bakanı Hillary Rotham Clinton “Enerji ABD dış politikasının tamamının ötesine geçiyor. Bu bir ulusal güvenlik meselesidir. Enerji, küresel ekonominin kalbindedir. Aynı zamanda bir demokrasi ve insan hakları meselesidir” diyerek enerjinin önemini, kapsamını ve diğer konularla olan sıkı ilişkisini ortaya koymuştur. (U.S. Department of State)

En basit tanımıyla yaşam için gerekli olan bir kaynak şeklinde ifade edilecek olan enerji bugün dünya siyasetine yön veren ana konu başlıkları arasındadır. 20. Yüzyılın başından itibaren enerji uluslararası ilişkilerin en önemli konularından biir haline gelmiş böylece enerji diplomasisi ortaya çıkmıştır.

Bir modern diplomasi yöntemi olan enerji diplomasisi geleneksel diplomasiden oldukça farklı özelliklere sahip olmakla birlikte karmaşık bir nitelik göstermektedir. Enerji diplomasisinde karar vericiler bilim çevreleri ve düşünce kuruluşları ile birlikte çalışmalı ve uzun dönemli amaçlara yönelmelidir. Enerji her gün büyüyen ve yenilenen bir alandır.

Bu noktada enerjinin gelecek yıllarda daha önemli bir uluslararası ilişkiler konusu olacağını, enerji diplomasisinin daha da önem kazanacağını söylemek mümkündür. Bu bağlamda bu çalışma Enerji Diplomasisini inceleyecek ve bu bağlamda Avrupa-Birliği ile Rusya ilişkilerine değinecektir.

Çalışmanın ilk bölümünde kavramsal ve kuramsal çerçeve ortaya konacaktır. Kuramsal çerçeveyi oluşturmak adına Realizm ve Liberalizm karşılaştırması yapılacak, kavramsal çerçevede ise dış politika, diplomasi, enerji diplomasisi, enerji güvenliği kavramlar açıklanacaktır. İkinci bölümde ise enerji diplomasisinin gelişimi incelenecek, teorik çerçevede sunulan argümanları tartışmak üzere iki örnek olay üzerinden gidilecektir. Son bölümde ise AB ve Rusya’nın enerji politikaları incelenecek, birbirleriyle olan ilişkileri Kuzey Akım projesi bağlamında ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa Birliği, Rusya Federasyonu, Enerji Diplomasisi

Kaynakça

• AKGÜL, Fatih, “Rusya’nın Putin Dönemi Avrasya Enerji Politikaları’nın Türkiye-Rusya İlişkilerine Etkileri”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 3/5, 2007
• AL, Arzu ve KATITAŞ, Gökhan, “UPE: Var Olanın Fark Edilişi: Uluslararası Politik Ekonomi: Arzu Al, Meral Balcı, İmam Bakır Kanlı, Ankara: Savaş Yayınları, 1. Bs., 2017
• ALODALI, M. Fatih Bilal Alodalı ve USTA, Sefa, “Enerji Diplomasisi ve Türkiye”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19/33, 2017
• ARI, Tayyar, Uluslararası İliştiler Teorileri, İstanbul, 8. Bs., MKM Yayıncılık, 2013
• ÇATAL, Betül ve DOĞAN, Mustafa, “Yeni Diplomatik Yöntemler: Çevre Diplomasisi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 2018
• DENİZ, Taşkın, “Enerji Diplomasisi Açısından Siyasallaşan Mekân, Hazar: Statü ve Paylaşım Sorunu”, Türk Coğrafya Dergisi, 62, 2014
• DOĞAN, Göknil Erbaş, Karadeniz Bölgesinde boru Hatları Jeopolitiği”, Karadeniz Araştırmaları, 57, 2018
• ERSOY, Eyüp, “Realizm”, Uluslararası İlişkiler Teorileri, Ramazan Gözen, İstanbul: İletişim, 2. Bs., 2019
• GOLDTHAU, Andreas, “Energy Diplomacy in Trade and Investment of Oil and Gas”, Global Energy Governance, The New Rules of The Game, Andreas Goldthau, Jan-Martin Witte, Washington D.C.: Brookings Press, 1. Bs., 2010
• GÖRGÜLÜ, Evrim P., Avrupa Birliği’nin Enerji Arz Güvenliğinin Sağlanması, Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008
• GÜRSOY, Sezin İba ve SEYAZ, Adnan, “Rusya’nın Enerji Politikaları: Dar Etkiden Geniş Etkiye Geçiş”, Enerji Diplomasisi, Hasret Çomak, Caner Sancaktar, Zafer Yıldırım, İstanbul:Beta Yayınları, 1.bs., 2015
• HAZAKIS, Konstantinos ve PROEDROU, Filippos, “EU-Russia Energy Diplomacy: The Need for an Active Strategic Partnership”, EU Diplomacy Paper, Belçika, 2012
• İPEK, Pınar, “Enerji Güvenliğinin Ekonomi Politiği ve Türk Dış Politikası”, Dış Politika Teorileri Bağlamında Türk Dış Politikasının Analizi Cilt 1, Ertan Efegil, Rıdvan Kalaycı, Ankara: Nobel Yayın, 1. Bs., 2012
• İSKİT, Temel, “21.Yüzyılda Diplomasinin Özellikleri”, Diplomasi Tarihi, Temel İskit, Betül Yüce Dural, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, 2018
• KUDUOĞLU, Altuğ “İran’da Musaddık Dönemi: 1951-1953”, İran Çalışmaları Dergisi, 2/2, 2019
• ÖZDAL, Barış,“Diplomasi”, Diplomasi Tarihi I, Barış Özdal, R. Kutay Karaca, Bursa: Dora Yayınları, 3. Bs., 2018
• ÖZDEMİR, Atasa, “Orta Doğu’daki Gelişmeler, Diplomasi Tarihi I, Barış Özdal, Recai Kutay Karaca, Bursa: Dora Yayınları, 2.bs., 2018
• ÖZTÜRK, Salih ve SAYGIN, Selin, “1973 Petrol Krizinin Ekonomiye Etkileri ve Stagflasyon Olgusu”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 6/12, 2017
• PALA, Cenk, “Uluslararası Enerji Ajansı’nın Kökleri”, Ekonomik Yaklaşım, 4/9, 1993
• PUTIN, Vladimir, ‘’ Opening Address to the Meeting of Security Council of Russia on the Role of Russia in Guaranteeing International Energy Security’’, 22 December 2005.
• SAĞLAM, Zeliha, “İngiltere’nin Ortadoğu Politikası”, İNSAMER Araştırma 02, 2014
• SIVIŞ, Efe, “Soğuk Savaş Sonrasında Rusya ve Transatlantik Bağlantılar Arasında Balkan Ülkeleri: Sırbistan, Karadağ ve Makedonya Örnekleri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19:74, 2020
• ŞÖHRET, Mesut, “Enerji Güvenliğinin Ekonomi Politiği ve Uluslararası Çatışmalara Etkisi”, Enerji Diplomasisi, Hasret Çomak, Caner Sancaktar, Zafer Yıldırım, İstanbul: Beta Yayınları, 1. Bs., 2015
• TAYFUR, M. Fatih, “Main Approaches to the Study of Foreign Policy: A Review”, METU Studies in Development, 21/1, 1994
• TELLİ, Azime, “Hazar Havzası Enerji Diplomasisi’nde Rekabet ve İşbirliği”, Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi, 2015
• VIOTTI, Paul R. ve Kauppi Mark V., Uluslararası İlişkiler ve Dünya Siyaseti, Çev., Ayşe Özbey Erozan, Ankara: Nobel Yayın, 5.Bs., 2017
• YILMAZ, Devrim Vural, “Geleceğin Diplomatik İnşası: Kamu Diplomasisi Aracı Olarak Türk Yükseköğretimi”, Asos Journal, 5/57, 2017
• YILMAZ, Serdar, “Doğal Kaynak Milliyetçiliği Bağlamında Rusya-Avrupa Birliği İlişkilerinde Bir Dış Politika Aracı Olarak Enerji”, Uluslararası İlişkilerde Güvenlik Kuramları ve Sorunlarına Temel Yaklaşımlar, Sibel Turan, Nergiz Özkural Köroğlu, Londra: Transnational Press, E-Book, 2017
• “Kuzey Akım 2: Yeni Bir Nükleer Silahlanma Yarışının Başlangıcı mı?”, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/kuzey-akim-2-yeni-bir-nukleer-silahlanma-yarisinin-baslangici-mi/1430589 , (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• “Kuzey Akım Hattı Açıldı”, https://www.sabah.com.tr/ekonomi/2011/11/09/kuzey-akim-hatti-acildi , (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• “Neden Enerji Güvenliği?”, http://www.tuicakademi.org/neden-enerji-guvenligi/, (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• “Rusya Ukrayna Enerji Krizi – 2009”, https://www.orsam.org.tr/tr/rusya-ukrayna-enerji-krizi-2009/ , (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• “Rusya’nın Karadeniz Enerji Politikaları”, http://www.tuicakademi.org/rusyanin-karadeniz-enerji-politikalari/, (02.06.2020)
• “Türk Akımı Neden Önemli?”, https://businessht.bloomberght.com/ yorum/haber/1826577-turk-akimi-neden-onemli , (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• Energy and U.S. Foreign Policy: Security Through Diplomacy , https://2001-2009.state.gov/e/eeb/rls/rm/2007/82171.htm , (Erişim Tarihi: 12.06.2020)
• Güney Akım Projesinin İptali En Çok Türkiye’ye Yarayacak, https://tr.euronews.com/2014/12/02/guney-akim-projesinin-iptali-en-cok-turkiye-ye-yarayacak , (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• Hakan Akbulut, Enerji Diplomasisi, http://www.mfa.gov.tr/enerji-diplomasisi.tr.mfa, (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• İNSAMER, “AB, ABD ve Rusya Üçgeninde Kuzey Akım-2 Doğal Gaz Boru Hattı”, https://insamer.com/tr/ab-abd-ve-rusya-ucgeninde-kuzeyakim-2-dogal-gaz-boru-hatti_2172. html , (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• Jale Tosun, Energy Policy, https://oxfordre.com/politics/view/10.1093/acrefore/9780190228637.001.0001/acrefore-9780190228637-e-174 , (Erişim Tarihi 02.06.2020)
• Kenan Şahin, “Rusya Federasyonu Enerji Sektörünün Yapısı, Sektörde Yaşanan Gelişmeler Ve Rusya Federasyonu’nun G-8 Başkanlığı”, http://www.mfa.gov.tr/rusya-federasyonu-enerji-sektorunun-yapisi_-sektorde-yasanan-gelismeler-ve-rusya-federasyonu_nun-g-8-baskanligi.tr.mfa , (Erişim Tarih: 02.06.2020)
• Mehmet Cem Demirci, https://tr.euronews.com/2019/12/30/abd-kuzey-akim-2-projesine-neden-karsi-cikiyor , (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• Nabucco Projesi Nedir? Ne Değildir?, https://www.ntv.com.tr/dunya/nabucco-projesi-nedir-ne-degildir,J5DBIv_eD02BGGYaWBWN8w , (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• Sajad Abedi, «The Evolution of The Concept of Diplomacy», https://moderndiplomacy.eu/2018/04/20/the-evolution-of-the-concept-of-diplomacy/ , (Erişim Tarihi: 12.06.2020)
• Sina Kısacık, http://politikaakademisi.org/2012/12/23/rusyanin-enerji-politikalari-baglaminda-orta-asya-ulkeleriyle-iliskileri/ , (Erişim Tarihi: 02.06.2020)
• “U.S. Department of State, «Energy Diplomacy in the 21st Century”, https://2009-2017.state.gov/e/enr/rls/202263.htm , 2012
• Ünver Sel http://ankaenstitusu.com/rusya-ve-kirimda-enerji-kaynaklari-ve-politikalari , (Erişim Tarihi: 02.06.2020)