19.Yüzyıl Rus Düşünce ve Edebiyatında Raskol & Eski İnançlılar

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 4, 13 - 29, 30.12.2019

Nazan Coşkun Karataş

Öz

17.yüzyılın
ikinci yarısında Rus kilisesinde yaşanan raskol, Rusya tarihinin başlıca
olaylarından biridir. Dini ritüellerin ve din kitaplarının değiştirilmesi
amacıyla başlatılan reform sürecine bir tepki olarak gelişen raskol, 1666-1667
yıllarında yapılan konsillerde reformlara karşı çıkanların aforoz edilmesiyle
Rusya’nın toplumsal-politik yaşamının başlıca sorunlarından biri haline gelir
ve Rusya, bu tarihlerden itibaren eski inançlılar olarak adlandırılan kilise
yaşamından halk arasına sızan güçlü bir dini mücadele ruhuyla karşı karşıya
kalır. Raskol, gerçekleştiği dönemde dini bir sorun olarak algılanır ve reformlara
karşı çıkan halkın dini bilgi bağlamındaki cehaleti ile ilişkilendirilerek değerlendirilir.
Ancak çalışmamızın konusunu oluşturacak olan 19.yüzyılda raskole yönelik
sınırlı bakış açısı değişir ve raskol ile eski inançlılar toplumsal-politik bir
sorun olarak ele alınıp incelenmeye başlar.  Raskole yönelik bu bakış açısının gelişiminde
dönemin düşünce hareketleri önemli bir rol oynar. Düşünce hareketlerine paralel
olarak raskol ve eski inançlılar konusu, dönemin edebiyatında da yer alır. Bu
eksende çalışmamızın amacını Rusya tarihinin başlıca olaylarından biri olan
raskol sorununu ve bu sorun bağlamında ortaya çıkan eski inançlılar konusunu 19.yüzyıl
Rus düşünce ve edebiyatında dönemin toplumsal politik koşulları çerçevesinde
incelemek oluşturmaktadır. Bu incelemenin temelinde ise raskol ve eski
inançlılara olan yaklaşımının gerçekleştiği dönemden 19.yüzyılda geçirdiği
dönüşümü anlamlandırmak ve toplumsal politik yaşamla sıkı bir bağı olan dönemin
edebiyatına yansımasını incelemek oluşturmaktadır. Çalışmamız kapsamında
19.yüzyıl Rus düşüncesinde raskol ve eski inançlılar; devrimci, halkçı
düşünürler, Slavcı düşünürler, resmi kilise ve devlet ideolojisi çerçevesinden
raskol olgusuna yaklaşanlar ve Vladimir Solovyov gibi evrensel kilise değerleri
çerçevesinden konuyu ele alan yaklaşımlar bağlamında incelenmiştir. 19.yüzyıl
Rus edebiyatında ise raskol ve eski inançlılar Fyodor Dostoyevski ve Nikolay Leskov
örneğinde ele alınmış, sonuç bölümünde Rus düşünce ve edebiyatı çerçevesinde
bütünsel bir değerlendirme yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Raskol, Eski İnançlılar, 19.Yüzyıl Rus Düşüncesi, 19.yüzyıl Rus Edebiyatı, Dostoyevski, Leskov

Kaynakça

• Referans 1 Asipova, N. (2009). Tserkovnıy raskol v obşestvennom mnenii Rossii (konets 1850-x- 1860-e gg.), Moskva: Moskovski gosudarstvennıy gumanitarnıy universitet.
• Referans 2 Dobrolyubov, N. (1859). “Şto inogda otkrıyvaetsya v liberalnıyh frazah!” Public Domain, s.1-7.
• Referans 3 Dostoyevski, F.M. (2006). Ölü Bir Evden Hatıralar, Çev. Ergin Altay, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Referans 4 Dostoyevski, F.M. (1983). “Dva lagerya teoretikov”, İskaniya i razmıyşleniya, Moskva: Sovetskaya rossiya.
• Referans 5 Dostoyevski, F.M. (2009). Suç ve Ceza, Çev. Mazlum Beyhan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Referans 6 Dostoyevski, F.M. (1868). Pismo k A.N.Maykovu 11 Dekabrya 1868 goda, (Çevrimiçi) http://dostoevskiy-lit.ru/dostoevskiy/pisma-dostoevskogo/dostoevskij-majkovu-11-23-dekabrya-1868.htm (Erişim Tarihi: 12 Haziran 2019).
• Referans 7 Dostoyevski, F.M. (2006). Delikanlı, Çev. Ergin Altay, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Referans 8 Dostoyevski, F.M. (2009). Bir Yazarın Günlüğü Cilt I-II, Çev. Kayhan Yükseler, İstanbul: YKY.
• Referans 9 Hertsen, A.İ. (1956). “Russki narod i sotsializm”, sobraniye soçineniy v tridtsati tomahi Tom VII, Moskva: Akademiya nauk SSSR.
• Referans 10 Kireyevski, İvan. (2007). Duhovnıye asnovıy russkoy jizni, Moskva: İnstitut russkoy tsivilizatsii, 397-398.
• Referans 11 Kojurin, A.YA. (2014). Staroobryadçestvo v rabotah russkih konservatorov vtoroy polovinıy XIX- naçala XX veka, İzvestiya peterburgskogo gosudarstvennogo agrarnogo universiteta, s.278-284.
• Referans 12 Krevsky,E. (1999). The Scar of the Schism: The Image of Old Believers in Late Nineteenth-Century Russian Literature, Historical Papers 1999: Canadian Society of Church History, s. 187-195.
• Referans 13 Lazareva, T.S. (2017). “Religiozno- nravstvennıye iskaniya v tvorçestve Nikolaya Leskova”, Vestnik DVGNB No 4, s. 34-52.
• Referans 14 Leskov, N.S. (1958). Sobraniye soçineni v odinnadtsati tomah, Tom 11, Moskva: İzd. Hudojestvennaya literatura,
• Referans 15 Leskov, N.S. (1999a). “Sankt Peterburg. 10-go Aprelya”, Polnoye sobraniye soçineni v tridtsati tomah, Tom 6, Moskva: İzd. Terra.
• Referans 16 Leskov, N.S. (1999b). “Sankt Peterburg. 11-go Aprelya”, Polnoye sobraniye soçineni v tridtsati tomah, Tom 6, Moskva: İzd. Terra.
• Referans 17 Leskov, N.S. (1996). “O raskolnikax goroda Rigi, preimuşestvenno v otnoşenii k şkolam”, Polnoye sobraniye soçineni v tridtsati tomah, Tom III, Moskva: İzd. Terra.
• Referans 18 Leskov, N.S. (2018). “Mühürlü Melek”, Çelik Pire, Çev. Kayhan Yükseler, İstanbul:Yapı Kredi Yayınları.
• Referans 19 Pavlov, V. (2016). Tri veka poiska istinıy. Russki raskol XVII veka. Moskva: İzd. Torgovaya korporatsiya.
• Referans 20 Pıyjikov, Aleksandr. (2016) Grani russkogo raskola taynaya rol staroobryadçestva ot 17 veka do 17 goda, Moskva: İzd. Kontseptual.
• Referans 21 Senatov, V. (1995). Filosofiya istorii staroobryadçestva, Moskva: Biblioteka jurnala Tserkov.
• Referans 22 Solovyov, V.S. (1989a). “O duhovnoy vlasti v Rossii”, Soçineniye v duvuh tomah Tom I, Moskva: İzd. Pravda, s. 43-58.
• Referans 23 Solovyov, V.S. (1989b). “O russkom narodnom raskole”, Soçineniye v duvuh tomah Tom I, Moskva: İzd. Pravda, s.180-205.
• Referans 24 Solovyov, V.S. (1989c). Neskolko slov v zaşitu Petra velikogo ”, Soçineniye v duvuh tomah Tom I, “, Moskva: İzd. Pravda, s.414-433.
• Referans 25 Solovyov, V.S. (1992). “Kogda bıl ostavlen russki put i kak na nego vernutsiya?” Çevrimiçi:http://rpsc-nn.ru/glavnaya/nestaroobryadtsy-o-staroobryadchestve/121-vladimir-solovev-kogda-byl-ostavlen-russkij-put-i-kak-na-nego-vernutsya.html (Erişim Tarihi: 15 Haziran 2019).
• Referans 26 Tsoy, L.N. (1995). Problemıy raskola i narodnıyh yeresey v tvorçestve F.M.Dostoyevskogo, Yakutsk: İzd. Yakutski gosd. Universitet.
• Referans 27 Turgenyev, İ.S. (2015) Ham Toprak, Çev. Ergin Altay, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.