SOCIAL CONTROL INSTRUMENT OF MODERNITY IS "FASHION"

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 3, 64 - 74, 30.09.2021

Burcu Başaran

Öz

Anahtar Kelimeler

Modernity, Fashion, Social Control

MODERNİTENİN SOSYAL KONTROL ARACI “MODA”

Öz

Rasyonaliteyi merkeze alarak kendisini inşa eden modernite; bireyci, seküler, materyalist, evrimci ve evrenselci özellikleriyle tüm dünyada etkili olmaya çalışan ve neredeyse dünyanın tamamına erişen bir zihniyet olgusudur. Yayılmacı politikalarını destekleyen aygıtlarının yardımıyla kendi sosyal kontrolünü oluşturan modernite, dönüştürmeye ve homojenleştirmeye çalıştığı toplumlar üzerinde kullandığı en etkili araçlarından birisi de tamamen moderniteyle birlikte anlamını bulan modadır. Moda yeryüzünde varoluşumuzdan bu yana evrenle, kendimizle ve başkalarıyla iletişimde kullandığımız bir araçtır. İnsanoğlu hayatını kendi bedeni üzerinden inşa eder. Benlik ve kimlik olgusunu kendi bedeni ve bedenini saran giysiler yoluyla gerçekleştirir. Bedenini değiştirme, koruma ve sunma, ruhsal ve toplumsal süreçler içerisinde gerçekleşir. Bu nedenle bedenimizi ve ruhumuzu saran giysiler, kişiliğimizi anlatmada, kendimizi olmak istediğimiz şekilde sunmada, ruhumuzu ve bedenimizi korumada önemli bir görev edinir.
Giysilerin bireysel ve toplumsal kompozisyonlarından moda meydana gelir. Kişinin ruhsal ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılamak için yöneldiği irrasyonel bir kontrol aracı olan moda, egemen kültürün, hegemonik gücün, iktidarın ve düşünce sisteminin bireye rıza yoluyla kabul ettirilmesinin bir yolu olarak kullanılırken; tüm sembolik anlamlarını kuşanarak yeni kimlikler oluşturmaya devam etmektedir. Kendisini sosyal bir gruba kabul ettirmeye çalışan birey sosyal itaatin en gözle görünür formu olan modayla imtihan edilmektedir. Literatüre dayalı olarak yapılan bu araştırmada modernitenin kendisini inşa ederken kullandığı gizli ideolojik sosyal kontrol aracı olarak modanın konumu tartışılarak belirlenmeye çalışılmıştır. Öncelikle modernite ile moda arasındaki ilişki görüşlerle desteklenerek irdelenmiştir. Ardından tüketim içerisinde moda sorgulanmış ve tüketim nesnesi olarak toplumdaki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Modernitenin ve iktidarın sosyal bir kontrol aracı olarak görülen moda ile hakim güç ve modernizm ilişkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Modernite, Moda, Sosyal Kontrol

Kaynakça

• Anık, C. (2011). “Toplumsal Zihniyet Aracılığı İle Sosyal Kontrol”. Uluslararası Güvenlik ve Terörizm Dergisi. Cilt: 2, Sayı: 1.
• Atiker, E. (1998). Modernizm ve Kitle Toplumu. Ankara: Vadi Yayınları.
• Aydın, M. (2009). Moderniteye Dışarıdan Bakmak. İstanbul: Açılım Kitap.
• Barbarosoğlu, F. K. (2009). Modernleşme Sürecinde Moda ve Zihniyet (4. Baskı). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Barbarosoğlu, F. (2014). Şov ve Mahrem. (3. Baskı). İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Barnard, M. (2002). Sanat, Tasarım ve Görsel Kültür. (Çeviren: Güliz Korkmaz). Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Baudrillard, J. (2012). Tüketim Toplumu Söylenceleri, Yapıları (5. Baskı) (Çevirenler: Hazal Deliceçaylı, Ferda Keskin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bayhan, V. (2011). Tüketim Toplumunda Bireyin Ontolojik Mottosu: “Tüketiyorum Öyleyse Varım”. İstanbul Sosyoloji Konferansları Dergisi, Sayı: 43, ss. 221-248.
• Bektaş, R. B., Bakacak, A. G. (2009). “Modernitenin Sosyal Kontrol Söyleminin Değişen Görünümleri”. Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 1.
• Bocock, R. (2009). Tüketim (Çeviren: İrem Kutluk). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Crane, D. (2003). Moda ve Gündemleri: Giyimde Sınıf, Cinsiyet ve Kimlik (Çeviren: Özge Çelik). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çakı, F. (2011). Batı-Dışı Toplumlarda Gençlik ve Beden İmajı. (Editör: Kadir Canatan) Beden Sosyolojisi. İstanbul: Açılım Kitap.
• Davis, F. (1997). Moda, Kültür ve Kimlik (Çeviren: Özden Arıkan). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Eke, N. P. (2013). Bedene Müdahalenin Bir Yolu Olarak Moda ve Medyada Sunulan Beden Algısı. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo TV Sinema Ana Bilim Dalı, Konya.
• Evans, C. (1997). Fashion as Communication by Malcolm Barnard. Journal of Design History, 10, (2), 231-233.
• Frisby, D. (2013). Sunuş: Georg Simmel Modernitenin İlk Sosyoloğu. Modern Kültürde Çatışma (9. Baskı) (Çevirenler: Tanıl Bora, Nazile Kalaycı, Elçin Gen). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Haug, W. F. (1997). Meta Estetiğinin Eleştirisi: Kapitalist Toplumlarda Görüntü, Cinsellik ve Reklam. İstanbul: Spartaküs Yayınları.
• İTO (İstanbul Ticaret Odası). (2003). Örtünmeden Giyinmeye: Terzilik ve Modanın Dünü, Bugünü ve Yarını. İstanbul: İTO Yayınları.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2013). Günümüzde İnsan ve İnsanlar: Sosyal Psikolojiye Giriş (15. Baskı). İstnabul: Evrim Yayınevi.
• Kawamura, Y. (2016). Moda-loji: Moda Çalışmalarına Giriş (1. Baskı). (Çeviren: Şakir Özüdoğru). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kırışoğlu, O. T. (2009). Sanat, Kültür, Yaratıcılık: Görsel Sanatlar ve Kültür Eğitimi-Öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Lefebvre, H. (1998). Modern Dünyada Gündelik Hayat. (Çeviren: Işın Gürbüz). İstanbul: Metis Yayınları.
• Okumuş, E. (2011). Bedene Müdahalenin Sosyolojisi. (Editör: Kadir Canatan) Beden Sosyolojisi. İstanbul: Açılım Kitap.
• Pektaş, H. (2008). Moda ve Küreselleşme. Girne Amerikan Üniversitesi, Çatışma ve İşbirliği Kaynağı Olarak Uluslararası Küreselleşme Sempozyumu, 14 Mayıs 2008, KKTC, Girne, ss 1-12.
• Pektaş, H. (2011). Meta Estetiği ve Moda. Uluslararası Güzel Sanatlar Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 20-22 Ekim 2011, Konya, ss 221-227.
• Sarıbay, A. Y. (2014). Toplumun Mantığı. Bir Mantıksal Anlatı Olarak Sosyoloji. İstanbul: Sentez Yayıncılık.
• Simmel, G. (2013). Modern Kültürde Çatışma (9. Baskı) (Çevirenler: Tanıl Bora, Nazile Kalaycı, Elçin Gen). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunalı, İ. (2009). Tasarım Felsefesi Tasarım Modelleri ve Endüstri Tasarımı (3. Baskı). İstanbul: Yem Yayınları.
• Waquet, D. ve Laporte, M. (2011). Moda (Çeviren: Işık Ergüden). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Veblen, T. (2014). Aylak Sınıfının Teorisi. (Çeviren: Enver Günsel). Ankara: Tutku Yayınevi.
• Yağlı, S. (2013). Gündelik Hayatın Bir Alanı Olarak Moda Aracılığıyla Kültürün Yeniden İnşası. İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Çalışmaları Dergisi. 3 (4), 1-25.