Gök Tanrı’nın Temsilcileri: Koruyucu Kuşlar

Yıl 2014, Cilt: 20 Sayı: 77, 71 - 81, 01.04.2014

Gülşah Yüksel Halıcı

Öz

UNESCO tarafından organize edilen ve Asya’da ilk kez düzenlenen “20. Uluslararası
Müzeler Konferansı’nda” resmi sembol olarak Sotdae (koruyucu kuş) seçilmiştir. Türk
mitolojisinde kuş önemli figürlerden biridir. Orta Asya’da Türklerin yaşam alanlarında
çeşitli kalıntı ve buluntularda kuş figürünün oldukça yaygın olduğu görülmüştür. Orta Asya
Türk devlet ve boylarının dini inanışlarında yer alan “Gök Tanrı” inancı ile kuşa yüklenen
anlam arasında bir bağlantı kurulmuş ve gökte uçmaları sebebiyle tanrı, tanrının temsilcisi ve
koruyucu ruh olarak görülmüşlerdir.
Orta Asya Türk boyları yaşadıkları alanlara uzun bir sırık dikip, bu sırığın tepesine
ağaçtan yontulmuş kuş koyarlardı ve bu köyü koruduğuna inanmışlardır. Güney Kore
mitolojisinde de koruyucu kuş, Budizm öncesi döneme dayanır. Kuşların koruyuculuğuna
ilişkin inanç Şamanizm ile ilgilidir. Bu mitolojik kuşlar efsanevi hayat ağaçlarının üzerinde
bir gök tanrısını veya tanrıçasını temsil etmiştir. Kore halkı Üç Krallık (M.Ö. 57’den M.S.
668’e kadar) döneminden beri Sotdae’i inşa etmişlerdir. Köylerin girişlerinde üzerinde kuş
heykellerinin bulunduğu uzun tahta direkler bulunur. Bu kuşlar köylüleri koruyan, refah ve
huzur yeminlerini Tanrı’ya ulaştıran elçi vazifesindeki Sotdaelerdir
Türk kültüründe ve Güney Kore kültüründe büyük bir öneme sahip ve farklı isimlerle
anılan bu koruyucu kuşun Türk kültüründeki ve Güney Kore kültüründeki yeri, insanların
yaşamına etkisi, günümüzde yaşatılması ve uygulama alanı “Uygulamalı Halk Bilimi ve
Mitoloji” bağlamında incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Türk Mitolojisi, Koruyucu Kuş, Sotdae, Uygulamalı Halkbilim

Represents of Sky God: Protective Bird

Öz

In the “20. International Museums Conference” organized by UNESCO and firstly
arranged in Asia; Sotdae (protective bird) is chosen as the official symbol. In the Turkish
Mythology, bird is one of the important figures. It is found that the bird figure is rather
common in various remnants and foundlings in the living areas of Turkish people in Central
Asia. A connection is built between “Sky God” belief which takes place in the religious
beliefs of Central Asian Turkish countries and tribes and the meaning of the bird. Because the
birds are flying in the sky, they have been seen as the represent of God and protective soul.
Turkish tribes in Central Asia had erected a long stick in the areas they live and they put a
bird which is chiseled from wood on the top of this stick and they believed that this protects the
village. In the South Korean Mythology, the protective bird is also based before Buddhism period.
The belief that the birds are protective is related with Shamanism. Those mythological birds
represented a sky god or goddess on the legendary life trees. The Korean folk had built Sotdae
since Three Kingdom (from B.C. 57 to A.D. 668). In the entrance of their villages, there are long
wooden columns on which there are bird statues. These birds are the Sotdaes which protects the
villagers, and delivers the peace and presence adjurations as an ambassador to the God.
The place of this protective bird in Turkish culture and South Korean culture which has a
great importance in Turkish culture and mentioned by different names; their effect on humans
life, keeping alive them today and its application area in terms of “Practical Folklore and
Mythology” is examined.

Anahtar Kelimeler

Turkish Mythology, Protective Bird, Sotdae, Practical Folklore

Kaynakça

• aça, Mehmet. “Şamanlığa geçişteki Ölüp Dirilme ritüelinden türk Destanlarındaki Ölüp Dirilmeye”, Millî Folklor, sayı 54, 2002:75-85.
• Çal, Halit.“Orhun anıtları 2000 yılı Kazısı: Karakuş tasvirli sembolik lahit”, XIV. Türk Tarih Kongresi 9-13 Eylül 2002 Kongreye Sunulan Bildiriler, 3.cilt, 2005:525-550.
• Çal, Halit. “erzincan Çayırlı ilçesi Mezarlarında Kuş Motifi”, Millî Folklor, sayı 89, 2011:220-239.
• Çoruhlu, yaşar. Türk Mitolojisi’nin Anahatları, Kabalcı yayınevi, istanbul.2002.
• elçin, Şükrü. Halk Edebiyatı Araştırmaları-1, akçağ yayınevi, ankara.1997.
• ersoylu, Halil (1981), “türk Dünyasının Düşünce, Dil ve edebiyatındaki Bazı Kuşlar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sayı. 11 s.76-125.
• esin, emel. “alp Şahsiyetinin türk sanatında görünüşü,” Türk Kültürü, sayı 94. 1973:713.
• inan, abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizm, türk tarih Kurumu yayını, ankara. 1972.
• Kugöwön, Kungnip. An Illustrated Guide to Korean Culture: 223 Traditional Key Words, Hakgojae Publishad Co. seoul.2002.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi I, türk tarih Kurumu yayını, ankara.1993.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi II, türk tarih Kurumu yayını, ankara.1995.
• Öney, gönül.“anadolu selçuk Mimarisinde avcı Kuşlar tek Ve Çift Başlı Kartal”, Malazgirt Armağanı, ankara. 1971:139-172.
• rector, gray. “sotdae – a symbol Worth saving”, Korea Joongang Daily, 06 september, 2002:7.
• scheiner, tereza. “On ethics, Museums, Communication and the ıntangible Heritage”, 20. Genaral Conference of Museums, seoul, sauth Korea, 2004:70.
• Van Der sluijs, Marinus anthony “Korea’s Prehistoric Past”, The East Asian Monthly Business Newspaper, s.9, 2002:24-25.
• yoon, take-lim. Cultural Landscapes of Korea, the academy of Korean studies, Korea.2005.
• İnternet Tabanlı Kaynaklar:
• http://icomkorea.org/icom2004/home.htm erişim tarihi: 06.06.2012
• http://en.wikipedia.org/wiki/sotdae erişim tarihi: 09.05.2012
• http://keibooiwa.sblo.jp/article/34478562.html erişim tarihi: 06.06.2012
• http://www.turktotalwar.com/index.php?topic=2408.0. erişim tarihi: 06.06.2012
• http://sotdae.en.ec21.com/ erişim tarihi: 06.06.2012
• http://www.kenthaber.com/ic-anadolu/eskisehir/Haber/genel/normal/g-koreli
• heykeltiraslardan-anit/53d28c89-be1d-4ac3-bfe8-eeb6f5145646 erişim tarihi: 07.06.2012 http://www.korea-fans.com/forum/konu-neungkang-sotdae-art-museum.html erişim tarihi: 06.06.2012