PETER WEİSS’DEKİ MİTİK DİRENME EYLEMİNİN HALK EDEBİYATIMIZDAKİ ORTAK YANLARI

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 86, 9 - 28, 01.05.2016

Metin Karadağ

Öz

Peter Weis’in Dünya Edebiyatı’nda saygın bir yeri olan ünlü romanı “Direnişin Estetiği”nde Avrupa’nın despotizme karşı çıkışı ve özgürlük arayışı, Yunan Mitolojisi’ndeki Herakles figürüyle başlatılır. İlahî ve sınırsız güce başkaldırı, kölelikle mücadelenin ve özgürlüğe ulaşmanın ilk adımlarıdır. Mitik dönemlerde mutlak güce sahip olan olağanüstü otorite, hiçbir zaman hegemonyasına ortak/paydaş kişi veya gruplara izin vermemiştir. Mutlak gücü koruma ve sürdürme arzusu, alt tabakalara yönelik şiddeti doğurmuştur. Aşırı baskı ve şiddetin muhatabı olan mazlum kitleler, tarihsel akış içinde kendilerine çıkış ya da kurtuluş yolunu açacak kendi kahramanlarını doğurmuştur. Weiss’in eseri, Avrupa bütününde bu idealin sosyo-politik bağlamdaki kurama dayalı kurgusal anlatımını içermektedir. Antik Yunan’dan İspanya’daki iç savaşa, İtalyan ve Alman faşizminin siyasal ve tarihsel analizini kurgusal bir yapı içinde veren Weiss, daha sonra Avrupa genelindeki sosyalist düşüncenin tarihsel katmanlarını sergiler. Bu yapısıyla eser, Avrupa’da şiddet ve baskıya karşı çıkan kitlelerin bir epic başyapıtıdır. Tarihsel koşullar, toplumsal yapıların farklılığa hatta bireysel özelliklerin önemli değişkenlikler  göstermesine karşın Türk Halk Edebiyatı anlatmalarında da göçebe kültürü içinde sömürü ve despotizme karşı verilen mücadelelerin çeşitli yansıma ve örneklerini görmekteyiz. Dünya edebiyatında da başlangıçtan beri sömürü, şiddet ve baskıya karşı direnişin soylu eylemlerini aktaran oylumlu yapıtlar bulunmaktadır. Çalışmamız, bu iki farklı edebî tür ve anlayışın örtüşen yönlerini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Peter Weiss, Direnmenin Estetiği, Halk Edebiyatında Direnme

Kaynakça

• A Lee, Nan “ Köroğlu Destanı ve Honggilidong Hikâyesi Üzerine Benzerlik ve Farklılıklar Açısından Karşılaştırmalı Bir Çalışma”.www. dergiler.ankara.edu.tr/ dergiler/12/842/10657.pdf
• Akdik, Hazel Melek (2011) Kuvâyı Milliye ve Şeyh Bedrettin Destanı’nda Halk Edebiyatının Dönüşümü. Yüksek Lisans Tezi. Bilkent Üniversitesi. Ankara.
• Aktulum, Kubilay (2013) Folklor ve Metinlerarasılık. Çizgi. Konya.
• Avcı, Haydar (1994) Köroğlu ayaklanması, İst.
• Aylanç, Mihrican (2013) “Kıbrıs Türk Romanında Dağa Çıkışın Görünümü: Binbir Tepeler” XXV. Uluslararası Kıbatek Edebiyat Sempozyumu /“Edebiyatta Dağ” Bildiriler Kitabı. 159-174.
• Aytekin, E.Attila (2014) Direnmenin Estetiği’nden Haziran’a: Herakles Yok, Deccal Yok, Halk Var! http://haber.sol.org.tr/yazarlar/e-attila-aytekin/direnmenin-estetigindenhazirana- herakles-yok-deccal-yok-halk-var-92253
• Barışta, Pakize “Gogol ve Taras Bulba yeniden...” http://arsiv.taraf.com.tr/yazilar/pakizebarista/ gogol-ve-taras-bulba-yeniden/16310/)
• Başgöz, İlhan (2009) “Halkın Köroğlu’su Tarihin Köroğlu’su”Uluslartarası Köroğlu Bolu Tarihi ve Kültür Sempozyumu Bildirileri. s. 20.
• Binyazar, Adnan (2003) Halk Anlatıları. Can. İst.
• Büyükgenç, Bahar (2007) Peter Weiss’ın Direnmenin Estetiği Romanı Üzerinde Görsel Okuma Kılavuzu. Çukurova Üniversitesi. Basılmamış yüksek lisans tezi.
• Çığ, Muazzez İlmiye (2004) Gilgameş, (4.baskı) İstanbul.
• Demirer, Temel (2015-1) “Direniş ve İsyan(lar)ın Anadolu’cası. http://www.duyarsiz.org/ makale /direnis-ve-isyanlarin-anadolucasi-1_m242.html
• Demirer, Temel (2015-2) “Direnişten Sanat Notlarına” http://www.mesop.net/osd/?app= izctrl&archiv=39&izseq=izartikel&artid=1239
• Koşar, Emel (2015) “Geçmişe Açılan Kapı: Gelecek Günlerin Şarabı”. Varlık dergisi. Sayı 1292. Mayıs 2015. İst.
• Gödenli, Mediha (2006) “Direnmenin Estetiğine Güven- Karşılaştırmalı Edebiyat folklor / edebiyat Bağlamında Peter Weiss ve Vedat Türkali.” http://www.insanokur.org/direnmeninestetigine- guven-karsilastirmali-edebiyat-baglaminda-peter-weiss-ve-vedat-turkalimediha- gobenli/
• Gümüş, Semih (2007) Başkaldırı ve Roman.İst.
• Gürsel, Nedim ( 1997) Başkaldıran Edebiyat (YKY) İst.
• İnam, Ahmet “Şiddeti Anlamak”. http://www.phil.metu.edu.tr/ahmet-inam/siddeti-anlamak. htm
• İnan, A. (1991) Makaleler ce İncelemeler II. Ankara.
• Kaçalin, Mustafa S. (2006) Oğuzların diliyle Dedem Korkudun Kitabı-Kitabevi-İst. Korkmaz, Aslı Zeynep “Yaşar Kemal’de ‘Başkaldırı ve Başkaldırı’ Üzerine” www.nds.k12. tr/IMG/doc/asli_korkmaz-nds-yasar_kemal-baskaldiri.doc
• Kuyaş, Nilüfer (2013) “Başkaldıran Adam: Albert Camus’nün Şeysi” http://t24. com.tr/haber/baskaldiran-adam- albert-camusnun-seysi,246581 . Mirik, Çağlar (2012) “Antigone Mitik Bir Kahraman mı Sadece?” http://www.insanokur. org/antigone-mitolojik-bir-kahraman-mi-sadece-caglar-mirik.
• Öncül, Kürşat (2011) Eski Türk Kültürü ve Halk Edebiyatında Başkaldırı Kavramı. Elazığ.
• Özden, Kemalettin (2003) “ V for Vendetta’da Mitolojik Öğeler, Simgeler ve Ritler”.
• Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi elektronik Dergisi. Mart. 191-214.
• Sakaoğlu, Saim (1998) Dede Korkut Kitanı, incelemeler-Derlemeler- aktarmalar I. Konya.
• Sarpkaya, Seçkin (2014) “Tolkien, Dede Korkut Okudu mu? Tepegöz ve Sauron” http:ftp. net/makaleler/tolkien-dede-korkut-okudu-mu
• Saydam, M.Bilgin ( 1997) Deli Dumrul’un Bilinci.Metis, İstanbul.
• Somay, Bülent, “Frodo Baggings’in Mordor Yolculuğu.” http://www.focusdergisi.com.tr/ kultur/00413
• Tezcan, Semih (2001) Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar, YKY, İst.
• Türkeş, Ömer(2013) “Direniş Kitapları –Don Kişot İçin Okuma Rehberi” http://www. milliyetsanat.com/kitap/kapak...
• Weiss, Peter (2005) Direnmenin Estetiği (çev. Çağlar Tanyeri- Turgay Kurultay) YKY İst
• Yıldırım, Dursun (1998) Köroğlu Anlatmalarının Orta Asya Rivayetleri- Türk Bitiği, s. 169. Ankara.