Anadolu’da her evin yılan suretinde bir sahibi olduğu ve ev halkını çeşitli
hastalıklara, nazara karşı koruduğu; eve bereket getirdiğine dair inanışlar oldukça
yaygındır. Günümüzde hâlâ Anadolu’nun birçok yerinde yüzü genç ve güzel bir kız,
bedeni ise çoğunlukla altı adet yılan biçimli ayağa sahip dev bir yılan şekliyle resmedilen
Sahmaran’ın evlere bereket getirdiğine inanılmaktadır. Halk sanatçıları tarafından
neredeyse tümüyle aynı biçimde çizilen Şahmaran figürünün, kökleri mit dünyasına
uzanan sembolik unsurlar taşıdığı görülmektedir. Halk sanatçıları bu sembolik dilin
farkında olmasalar da Şahmaran’ı camaltı resimlere, halıya, bakıra, gümüşe işlemeye
devam ederler. Halk sanatı Şahmaran motifleri incelendiğinde; Şahmaran’ın süslü
tacında ayın doğurganlık ve bereket sembolü olan hilal, bir ay simgesi olarak karşımıza
çıkar. İnsanlık tarihinde binlerce yıl boyunca kadın, yılan ve büyü sözcükleri bir arada
kullanılmış, bu birliktelik ay simgeciliği ile açıklanmıştır. Çeşitli kültürlerde bereket,
bilgi ve ölümsüzlük dağıttığına inanılan yılan bu özelliği ise ay ve ana tanrıçadan
almıştır. Şahmaran resimlerinde ana tanrıçanın sembollerinden olan, takılarla süslenmiş
koçboynuzları da doğurganlığı sembolize eden bir motif olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kadın su ve ay güçlerinin sembolü olan inci, Şahmaran resimlerinde karşılaştığımız
bir diğer semboldür. Kozmolojik ve sihirsel nitelikleri ile aşkın ve evliliğin sembolü
olan inci, ay tanrıçayı ve nesillerin doğumunu sembolize eder. Şahmaran çizimlerinde
inci, ay ve yılan aynı tabloda yer alır. İnci kadın yumurtasını sembolize ettiği için dişi
ögeyi, koçboynuzları ise spiral formu sebebiyle erkek ögeyi temsil eder. Şahmaran
çizimlerinde karşımıza çıkan bir diğer sembol ise ölümsüzlüğü sembolize eden bitki
ve çiçek motifleridir. Bu çalışmada biz yılan- ay- tanrıçaya dair mitolojik dönemden
süzülüp gelen sözlü geleneğe ve halk sanatına sızan sembolleri karşılaştırmalı olarak
incelemeye çalışacağız.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Subjects | Creative Arts and Writing |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | November 1, 2016 |
Published in Issue | Year 2016 Volume: 22 Issue: 88 |
Journal website: https://folkloredebiyat.org
The journal’s publication languages are both English and Turkish. Also despite articles in Turkish, the title, abstract, and keywords are also in English. Turkish articles approved by the reviewers are required to submit an extended summary (750-1000 words) in English.
The journal is indexed by TR-Dizin, Web of Science (ESCI), DOAJ, and many other indexes and datebases.
Within the scope of TR DIZIN 2020 Ethical Criteria and as of the year 2020, studies requiring ethics committee approval must indicate Ethics Committee Approval details (committe-date-issue) in the article’s methods section. With this in mind, we request from our author candidates to edit their article accordingly before sending it to the journal.
Field EdItors
Folklore:
Prof.Dr. Hande Birkalan-Gedik
(Frankfurt University- birkalan-gedik@em.uni.frankfurt.de)
Prof. Dr. Arzu Öztürkmen
(Bosphorus University- ozturkme@boun.edu.tr)
Edebiyat-Literature
Prof. Dr. G. Gonca Gökalp Alpaslan (Hacettepe University - ggonca@
hacettepe.edu.tr)
Prof. Dr. Ramazan Korkmaz
(President, Caucasus University Association- r_korkmaz@hotmail.com)
Antropoloji-Anthropology
Prof. Dr. Akile Gürsoy
(Beykent University - gursoyakile@gmail.com)
Prof.Dr. Serpil Aygün Cengiz
(Ankara University - serpilayguncengiz@gmail.com)
Dil-Dilbilim/Linguistics
Prof.Dr. Aysu Erden
(Maltepe University - aysuerden777@gmail.com)
Prof. Dr. V. Doğan Günay
(Dokuz Eylul University- dogan.gunay@deu.edu.tr)