TÜRK HARF DEVRİMİNİN KÜLTÜREL TEMELLERİ

Year 2017, Volume: 23 Issue: 90, 166 - 182, 15.05.2017

Tülin Arseven

Abstract

Harf, dildeki bir sesi gösteren ve alfabeyi oluşturan işaretlerdir. Bu işaretlerin, kullanıldığı

dilin seslerini en iyi ve doğru biçimde göstermesi beklenir. Aynı zamanda alfabenin kolay

okunur ve yazılır olması arzu edilir. Çünkü alfabenin kolay öğrenilmesi, doğru yazılıp

okunabilmesi eğitimde ve toplumsal yaşamda büyük önem arz etmektedir. Çünkü eğitim ile

gelişme, çağdaşlaşma ve toplumsal refah arasında sıkı bir bağ bulunmaktadır. Bu nedenle

de 3 Kasım 1928’de gerçekleşen Türk Harf devrimi nedenleri ve sonuçları itibariyle

Atatürk devrimleri içinde ayrı ve önemli bir yere sahiptir. Harf devrimi ile kaynağını Arap

alfabesinden alan Osmanlıcanın kullanımından vazgeçilmiş, onun yerine Latin alfabesi

esas alınarak oluşturulan Türk alfabesi kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada Türk Harf

devriminin nedenleri ve sonuçları, devrim öncesi ve sonrası yapılan tartışmalar ile yeni

yazı sistemine geçilmesinin Türk edebiyatına olan etkileri ele alınmıştır. Harf devriminin

düşünsel yönü, kültürel zemini ve sonuçları nitel araştırma yöntemleri ile ve geniş bir

çerçeveden incelenmiştir. Beş alt başlıktan oluşan bu çalışmada ilk olarak dil, kültür ve

yazı arasındaki ilişki dikkatlere sunulmuştur. İkinci olarak Harf devriminin hazırlık süreci

çeşitli kaynaklardan hareketle ele alınmış; üçüncü başlıkta Harf devrimi hakkında yapılan

tartışmalar üzerinde durulmuştur. Türk Harf devriminin Batı dünyasındaki yansımalarına

dördüncü alt başlıkta yer verilmiştir. Son bölümde ise Harf devrimin Türk edebiyatına olan

etkilerine kısaca değinilmiştir. Bu başlıkların her biri ayrı bir araştırma konusu olabilecek

niteliktedir. Bu çalışmanın amacı nedenleri, gerçekleşmesi ve sonuçları noktasında Harf

devriminin kültürel zeminini genel bir bakış ile araştırmacıların dikkatlerine sunmaktır.

Keywords

Atatürk, harf, devrim, kültür

References

• Ak, C. (2006). Osmanlıca. 3. Baskı. Ankara: Nobel Yay.
• Aksoyak, İ. H. (2009). Osmanlı Türkçesi Okuma Kitabı. 3. Baskı. Ankara: Grafiker Yay.
• Alkan, T. (1981). “Siyasal Toplumlaşma ve Dil”. Atatürk’ün Yolunda Türk Dil Devrimi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
• AnaBritannica Genel Kültür Ansiklopedisi Cilt 10. (1986). “Harf Devrimi”. İstanbul: Ana Yayıncılık ve Sanat Ürünleri.
• Berkes, N. (2002). Türkiye’de Çağdaşlaşma. 2. Baskı. Yayına haz.: Ahmet Kuyaş. İstanbul: YKY. Burke, P. (1996). Yeniçağ Başında Avrupa Halk Kültürü. Çev.: Göktuğ Aslan. İstanbul: İmge Yay.
• Delmas, C. (1973). Avrupa Uygarlık Tarihi. Çev.: Nihal Önol. İstanbul: Varlık.
• Doğan, İ. (2002). Modern Toplumda Vatandaşlık Demokrasi ve İnsan Hakları İnsan Haklarının Kültürel Temelleri. 3. Baskı. Ankara: Pegem A Yay.
• Enginün, İ. (2003). Cumhuriyet Devri Türk Edebiyatı. 4. Baskı. İstanbul: Dergâh.
• Ercilasun, A. B. (1993). Örneklerle Bugünkü Türk Alfabeleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Eren, H. (Ekim 2004). “Şekspir’den Shakespear’e”. Türk Dili, Sayı: 634. Ankara: TDK.
• Friedrich, J. (2000). Kayıp Yazılar ve Diller. Çev.: Recai Tekoğlu. İstanbul: Kanaat Yay. Güler, A., Akgül, (2008). Atatürk’ün Düşünce Dünyası. 2. Baskı. Ankara: Berikan Yay.
• Karaalioğlu, K. (1985). Resimli Motifli Türk Edebiyatı Tarihi Cilt 3. İstanbul: İnkılâb Kitabevi.
• Kili, (1998). Atatürk Devrimi Bir Çağdaşlaşma Modeli. Ankara: İş Bankası Yay.
• Kocabaş, (2006). Atatürk ve İnkılaplar Dönemi 1923-1938. Kayseri: Vatan Yay.
• Kurdakul, Ş. (1992). Çağdaş Türk Edebiyatı 3 -Cumhuriyet Dönemi 1 / Şiir. Genişletilmiş 2. Baskı. İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Lewis, G. L. (1999). “Türk Cumhuriyet’inde Bir Uygarlık Ögesi Olarak Atatürk’ün Dil Devrimi”. Atatürk ve Türkiye’nin Modernleşmesi. Yayına Hazırlayan: Jacop M. Landau. İstanbul: Sarmal Yay.
• Mutluay, R. (1969). 100 Soruda Türk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi. Oktay, A. (1993). Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı 1923-1950. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Payzın, (1992). Tarihte Dil, Yazı, Bilim ve Toplum. İzmir: Doğruluk Matbaacılık. T.C. Resmî Gazete (3 Kasım 1928) www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www. resmigazete.gov.tr/arsiv/1030.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1030. pdf (07.02.2017)
• Sazyek, H. (2007). “Şiir 1920-1950”. Türk Edebiyatı Tarihi 4. Cilt. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Tacemen, A. (1994). Rus Egemenliğindeki Türklerin Alfabelerinin Değiştirilmeleri 1769-1940. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yay.
• Timurtaş, F. K. (1986). Osmanlı Türkçesine Giriş. 8. Baskı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• Turan, Ş. (1999). Türk Devrim Tarihi 4 (Birinci Bölüm) Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye (10 Kasım 1938- 14 Mayıs 1950). İstanbul: Bilgi Yay.
• Uğur, A. (1994). Epigrafi ve Paleografi (Osmanlıca Tarihî Metinler). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yay.
• Uğurlu, N. (2003). Atatürk ve Türk Devrimi. İstanbul: Örgün Yay.
• Vaidis, Thoma Ath. (2002). Bir Yunanlı Gazeteci Gözüyle Atatürk. 2. Baskı. Çev.: Elanur Bahar. İstanbul: Kum Saati Yay.
• Yılmaz, M. (2009). Harf İnkılâbı ve Millet Mektepleri 1928-1935 (Kastamonu Örneği). Ankara: Berikan Yay.