Atasözlerinde Toplumsal Cinsiyet Algısı Olarak Kadın

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 94, 13 - 34, 01.05.2018

Hanife Nâl^n Genç

https://doi.org/10.22559/folklor.219

Öz

Bireyin genel tutum ve davranışlarına ilişkin gözlem, yaşantı ve izlenimler zaman içerisinde

kalıplaşarak belli durum ve/veya olayları niteleyen kalıplaşmış sözlere dönüşür. Bu sözler

insanın insana, insanın dünyaya ve içinde yaşadığı topluma karşı bakış açısını yansıtır. Bu bakımdan

atasözü ve deyimler toplumların sosyo-kültürel bağlamda çeşitli kavram, olgu ve durumlara

yönelik olarak geliştirdiği bakış açısı, değerlendirme ve yargıları içerir.

Genel tarama modeline göre yapılandırılmış bu araştırmada atasözlerinde kadına yönelik

toplumsal cinsiyet algısı üzerinde durulmuştur. Kadının bireysel, ailevi ve toplumsal yaşamda

nasıl algılandığı ya da nasıl algılatılmaya çalışıldığı araştırılmıştır. Kadın ve kadına yönelik

atasözleri veya kalıp sözlerinin sıklıkla aile ve akrabalık ilişkileri bağlamında değerlendirildisaptanmıştır. Toplumların kadına bakış açısı kadının toplum ve aile yaşamında üstlendiği rollerle

bütünleşmektedir. Kadın ve kadına yönelik toplumsal cinsiyet algısı dinî, ekonomik, siyasal, sosyal

ve kültürel açıdan farklılıklar taşımaktadır. Bunlara kadının cinsel bakımdan, eğitim ve ailevi

yönden nasıl algılandığı da eklenebilir. Bu ölçütler çerçevesinde atasözlerinde kadın kavramı

üzerinde düşünce ve yargıların gerek olumlu veya olumsuz gerekse iç içe yer aldığı saptanmıştır.

Bu araştırmanın sonucunda atasözlerinde kadının konumunun daha çok ataerkil bir aile yapısı

içinde erkek kardeş, baba ve/veya eşe göre belirlendiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

atasözleri, kadın, toplumsal cinsiyet, algı, gelenek

Kaynakça

• Acar, M. ve Ö. Demir (2005) Sosyal bilimler sözlüğü. Ankara: Adres.
• Akbalık, E. (2013) Türk atasözlerinde cinsiyet algısı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi -Sayı 36- Nisan, 81-90.
• Aksoy, Ö. A. (1993) Atasözü ve deyimler sözlüğü (1 Atasözleri sözlüğü). İstanbul: İnkılâp. Baltacıoğlu, İ. H. (1994) Türke doğru. Ankara: AKM
• Berktay, F. (1995) Tek tanrılı dinler karşısında kadın, hristiyanlıkta ve islamiyet’te kadının statüsüne karşılaştırmalı bir yaklaşım. İstanbul: Metis.
• Çakıcı, D. (2011) Gender and language, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:9, Sayı:2, 459- 471.
• Doğan, İ. (1995) Sosyoloji. İstanbul: Sistem.
• Dökmen, Z. Y. (2004) Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Sistem.
• Ersoy, E. (2009) Cinsiyet kültürü içerisinde kadın ve erkek kimliği (Malatya örneği) Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi cilt: 19, sayı: 2, 209-230, Elazığ.
• Gutek, B.A. Cohen, A. G. and Tsui, A. (1996) Reactions to perceives discrimination, Human Relations, 49 (6): 791-814.
• Günindi E. A. (2010) Türk atasözleri ve deyimlerinde kadına yönelik toplumsal cinsiyet roller. Gazi Türkiyat, sayı: 6, 167-181.
• Kaplan, M. (2001) Kültür ve dil. İstanbul: Dergâh.
• Karadağ, M. (2016) Peter Weiss’deki mitik direnme eyleminin halk edebiyatımızdaki ortak yanları. Folklor/Edebiyat, cilt:22, sayı:86/2, 9-28. Karataş, T. (2014) Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü, İstanbul: Sütun.
• Kurt, İ. (1992) Atasözlerinde aile. Sosyo-kültürel değişme sürecinde Türk ailesi. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
• Küçük, S. (2003) Cinsiyet ayrımlı atasözlerinde kadın ve erkek kimliği. AKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5/2 (Aralık): 213-224.
• Schipper, M. (2010) Erkek Acı Çeker Kadının Ruhu Duymaz (Dünya dillerinden atasözleriyle kadınlar) İngilizceden çevirenler: Ulaş Belge- Nurkalp Devrim, NTV.
• Türköne, M. (1995) Eski Türk toplumunda cinsiyet kültürü. Ankara: Ark.
• Ulusoy, İ. (2014) Farklı diller ve kültürlerden deyim ve atasözlerindeki kadın resimleri…Die Gaste, Sayı: 31/Mart-Nisan.
• Yurtbaşı, M. (1994) Sınıflandırılmış Türk atasözleri. Ankara: Özdemir. Genel başvuru kaynakları
• Aksoy, Ö. A. (1988) Atasözleri sözlüğü 1. İstanbul: İnkılâp.
• Aydın, M. (1992) Geliştirilmiş açıklamalı atasözleri. Ankara.
• Eren, B. (1983) Atasözlerimiz. İstanbul: Cihan.
• Gözler, H. F., Gözler M. Z. (1982) Açıklamalı Türk atasözleri sözlüğü. İstanbul: İnkılâp ve Aka.
• Köklügiller, A. (1989) Açıklamalı atasözleri ve özdeyişler. İstanbul: Kaya.
• Muallimoğlu, N. (1983) Deyimler atasözleri, beyitler ve anlamdaş kelimeler