Değerler Eğitimi Bağlamında Siirt Menkıbeleri

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 94, 87 - 101, 01.05.2018

Rezan Karakaş , Erdem Akın

https://doi.org/10.22559/folklor.226

Öz

Türkler, sosyo-kültürel süreç içerisinde bazı davranış kalıplarına olumlu anlamlar

yükleyerek aynı zamanda bu davranış kalıplarının inşasına ve korunmasına önem vermişlerdir.

Toplum tarafından onaylandığı için tekrarlanarak kalıp haline gelen davranışlar, geçen yüzyıllar

içerisinde soyut anlam kazanarak birer değer haline gelmiştir. Dolayısıyla sosyo-kültürel hayatın

bir yansıması olan edebi ürünlerde bu değerlerin işlenmesi kaçınılmaz bir hal almıştır.

Anonim halk edebiyatı ürünlerinden olan menkıbelerde de muhataba verilmek istenen

mesaj, kuru bir ileti olmanın dışında, halkın kültür kodlarına işlenmiş değerlerdir. Toplumlar,

geleceklerini sağlıklı bir şekilde oluşturabilmek için bu değerleri gelecek nesillere aktarma ihtiyacı

duyarlar. Bu çalışmada, Siirt menkıbeleri, değer eğitimi açısından ele alınmış, Siirt ilinde derlenmiş

olan menkıbelerde, değerlerin nasıl ve ne sıklıkta işlendiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada

nitel araştırma yöntemlerinden metin inceleme yöntemi kullanılarak Siirt menkıbelerinde bulunan

değerler tespit edilmiştir. Araştırmanın veri toplama kaynağını “Siirt Menkıbeleri ve Türbe

Ritüelleri” adlı kitapta yer alan toplam doksan menkıbe oluşturmaktadır. Verilerin analizinde

betimsel analiz yaklaşımı kullanılmıştır. İnceleme; Rokeach’ın değer sınıflandırması çerçevesinde

yapılmış, ulaşılan sonuçlar, değer eğitimi açısından yorumlanmıştır. Sonuç olarak; kendini kontrol edebilme, yardımseverlik, geniş görüşlü olmak ve bilgelik gibi vasıta ve gaye değerlerin gelecek

nesillere aktarımında menkıbelerin kullanılabileceği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Siirt; menkıbe, değer eğitimi, Türk kültürü

Kaynakça

• Aktürk, F. G. (2012) Çocukta değerler eğitimi açısından Üzeyir Gündüz‘ün eserleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar. Arslan, H. (2006) Yüksek ruhlar ve aydınlar yurdu Tillo, İstanbul. Simurg . Devellioğlu, F. (1992) Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lugat, Ankara. Feryal.
• Eryeşil, T. (2001) Siirt evliyaları ve menkıbeleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen Edebiyat
• Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, Bitirme Tezi, Danışman: Hayrettin Rayman, Afyon.
• Güler, İ. M. (2015) Değerler eğitimi açısından Lütfiyye-i Vehbi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erzurum.
• Güven, A. Z. (2014) Türk efsanelerinin değerler eğitimi bakımından incelenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (26), 225-246.
• Karakaş, R. (2014) Siirt menkıbeleri ve türbe ritüelleri, Ankara. Maya.
• Kaymakcan, R. (2010) Değer kavramı ve gençlerin dinî değerleri. Eğitime Bakış, s. 10-15.
• Ocak, A. Y. (2010) Kültür tarihi kaynağı olarak menâkıbnâmeler (Metodolojik bir yaklaşım), Ankara. Türk Tarih Kurumu.
• Ocak, A. Y. (2013) Alevî ve Bektaşî inançlarının İslâm öncesi temelleri, İstanbul. İletişim.
• Ortaylı, İ. (2004) Osmanlı Devleti’nin kuruluşu efsaneler ve gerçekler, Panel Bildirileri. Sayfa: (11-23). Ankara. İmge.
• Özbay, M. (2002) Kültür aktarımı açısından Türkçe öğretimi. Sayı: 602, sayfa: (112-120). Türk Dili,
• Pehlivan, G. (2009) Dinî şahsiyetler hakkında oluşan anlatılar. Millî Folklor, Cilt: 11, Yıl: 21, Sayı: 83, Sayfa: (88-96).
• Şen, Ü. (2007) Millî Eğitim Bakanlığı’nın 2005 yılında tavsiye ettiği 100 temel eser yoluyla Türkçe eğitiminde değerler öğretimi üzerine bir araştırma, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• TDK Türkçe Sözlük (2005) Ankara. Türk Dil Kurumu.
• Ulusoy, K.; Dilmaç, B. (2012) Değerler eğitimi, Ankara. Pegem Akademi.
• Uyanık B. G. (2012) Okul öncesinde değerler eğitimi, (Ed. Gülden Uyanık Balat), Okul Öncesinde Değerler Eğitimi ve Etkinlik Örnekleri, Ankara. Pegem Akademi.