From Metaphysical Theory to Human Phenomena: Philosophical Anthropology in Max Scheler and Takiyeddin Mengüşoğlu

Year 2024, , 363 - 385, 15.07.2024

Rabia Nur Akmaz

https://doi.org/10.58634/felsefedunyasi.1478073

Abstract

In this article, philosophical anthropology, which is an independent field of philosophy, is examined through Max Ferdinand Scheler and Takiyeddin Mengüşoğlu. After the war period in the twentieth century, the issue of man and his position in the world has become important from the point of view of the concept of “philosophical anthropology”. Philosophical anthropology, also known as human philosophy, has been expressed primarily through a conceptual framework and elaborated with two important names in the field. One of them is Max Scheler, who came from the German thought tradition, systematized the field with metaphysics or geist theory. The other thinker is Takiyeddin Mengüşoğlu, who introduced the field to Turkey and tried ontology-based philosophical anthropology. It is examined in what direction the thinkers in question have influenced and developed the approaches related to the understanding of human, and besides, the issues that remain in the void are expressed. In this context, it is aimed to see the contribution they offer to the studies of human philosophy. Do the philosophical anthropologies of Scheler and Mengüşoğlu express two approaches, one of which complements the other or opposes each other? Has Mengüşoğlu been able to complete Scheler, what kind of process has been experienced in the transition from metaphysical theory to philosophical anthropology based on phenomena? etc. this questions form the main framework of article.

Keywords

Max Scheler, Takiyeddin Mengüşoğlu, Holistic Approach., Human Philosophy

Metafizik Teori’den İnsan Fenomenleri'ne: Max Scheler’de ve Takiyeddin Mengüşoğlu’nda Felsefî Antropoloji

Abstract

Bu makalede felsefenin bağımsız bir alanı olan felsefî antropoloji, Max Ferdinand Scheler ve Takiyeddin Mengüşoğlu üzerinden incelenmektedir. 20. yüzyıldaki savaş döneminden sonra insan ve dünyadaki konumu meselesi “felsefî antropoloji” kavramı açısından önemli hale gelmiştir. İnsan felsefesi adıyla da bilinen felsefî antropoloji, öncelikle kavramsal çerçeve üzerinden ifade edilmiş ve alanda önemli iki isim üzerinden detaylandırılmıştır. Birisi Alman düşünce geleneğinden gelen, metafizik veya geist teorisi ile alanı sistemleştiren Max Scheler’dir. Diğer düşünürümüz ise alanı Türkiye’ye tanıtan ve ontoloji temelli felsefî antropolojiyi denemiş olan Takiyeddin Mengüşoğlu’dur. Söz konusu düşünürlerin, insan varlığının anlaşılmasıyla ilgili yaklaşımları ne yönde, nasıl etkiledikleri ve geliştirdiklerine bakılmakta, aynı zamanda boşlukta kalan hususlar ifade edilmektedir. Bu bağlamda insan felsefesi çalışmalarına sundukları katkının görülmesi amaçlanmıştır. Scheler ve Mengüşoğlu’nun felsefî antropolojileri biri diğerini tamamlayan veya birbirine muhalif iki yaklaşımı mı ifade etmektedir? Mengüşoğlu, Scheler’i tamamlayabilmiş midir, metafizik teoriden fenomenlere dayalı felsefî antropolojiye geçişte nasıl bir süreç yaşanmıştır? vb. sorular bu yazının ana çerçevesini oluşturmaktadır.

Keywords

Max Scheler, Takiyeddin Mengüşoğlu, İnsan Felsefesi, Bütüncül Yaklaşım

References

• Alkayış, A. (2023) Felsefe ve Antropoloji, 1. Baskı, (Editör: Alkayış, A.) Çanakkale, Paradigma Akademi Yayınları.
• Abamüslim, A. “İnsan Felsefesi”, https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ (2.05.2024). Ceran, Yaylagül (2011). “Türkiye’de Felsefi Antropoloji Çalışmaları: Takiyettin Mengüşoğlu ve Felsefi Antropoloji Gelece-(ne)-ği.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Sayı: 17, ss. 537-554.
• Cıvgın, A. G. (2005) “Max Scheler ve İnsan” Kaygı, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, 4, ss. 43-48.
• Cernica, Viorel (2009). “Models of Reconstruction of the Huma. The Philosophical Anthropology - Max Scheler”, Universitatea Bucureşti, Vol. LXI, No. 2, ss. 123-128.
• Demir, Necati (2004). “İnsan Hakkındaki Bazı Felsefi Görüşler Üzerine”, Felsefe Dünyası Dergisi, Cilt:2, Sayı: 40, ss. 77-93.
• Davis, Z., Steinbock A, “Max Scheler”, https://plato.stanford.edu/ (2.05.2024)
• Ersoy, Elif (2019). “Max Scheler’in İnsan Anlayışı”, Anadolu Aydınlanma Vakfı Sosyal ve Kültürel Bülteni, Sayı: 87, ss. 12-15.
• Gürdal, Gökhan (2020). “Felsefi Antropoloji’nin Gerekliliği ve Max Scheler’in Felsefi Antropolojisi’nin Değerlendirilmesi” Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 29, ss. 135-144.
• Gehlen, A. (1954) İnsan, çev. 1,2,3,4,5,6. Konferanslar Akarsu, B.; 7 ve 8. Konferanslar Batuhan, H., 1. Baskı, İstanbul, İÜEF. Konferansları, 2.
• Hartmann, N. (2005) Ontolojide Yeni Yollar, çev. Yarbaş, L. 1. Baskı, İzmir: İlya İzmir Yayınevi.
• İpşiroğlu, M. Ş. (1939) “Felsefi Antropoloji” (Max Scheler), Felsefe Semineri Dergisi I, İstanbul: Türkiye Basımevi, İstanbul Üniversitesi Yayınları: 99, ss. 73-86.
• Kuçuradi, İ. (1998) İnsan ve Değerleri, 2. Baskı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kuçuradi, İ. (2017) Yüzyılımızda İnsan Felsefesi, 2. Baskı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kala, M. E. (2023) “İnsani Yardım İçin İnsanı Anlamak: İnsan Nedir? -Doğu-Batı-İslam Düşüncelerinde İnsan Anlayışları- İnsani Yardım, Demir, İ. (ed.), ss. 5-32, Ankara: Nobel Yayınları.
• Kahraman, Yakup (2018). “Takiyettin Mengüşoğlu’nun Antropoloji Temelli İnsan Anlayışı” Gümüşhane Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Felsefe Bölümü, Mavi Atlas, 6: (Özel Sayı), ss. 1-12.
• Mengüşoğlu, Takiyeddin (1955). Bilgi fenomeninin felsefi antropoloji bakımından tahlili, Felsefe Arkivi, Cilt: 3, Sayı: 2, ss. 53-75.
• Mengüşoğlu, Takiyeddin (1957). “Sübjektivlik ve Objektivlik Probleminin Felsefi Antropoloji Bakımından Tahlili” Felsefe Arkivi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü Dergisi, Cilt: III, Sayı: 3, ss. 103-120.
• Mengüşoğlu, T. (2020) Kant ve Scheler’de İnsan Problemi, 4. Baskı, Ankara: DoğuBatı Yayınları.
• Mengüşoğlu, T. (2020) Fenomenoloji ve Nicolai Hartmann, 2. Baskı, Ankara: DoğuBatı Yayınları.
• Mengüşoğlu, T. (2021) İnsan Felsefesi, 3. Baskı, Ankara: DoğuBatı Yayınları.
• Nutku, U. (1998) İnsan Felsefesi Çalışmaları, 1. Baskı, İstanbul: Bulut Yayınları.
• O’brien, D. (2022) What is the human being, and what is our place in the Cosmos? Maynooth University, Ireland, Degree of Doctora of Philosophy.
• Scheler, M. (1968) İnsanın Kosmostaki Yeri, 1. Baskı, (Tercüme: Mengüşoğlu, T.) İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Scheler, M. (2020) İnsanın Kosmostaki Yeri, 3. Baskı (Tercüme: Tepe, H.) Ankara, BilgeSu Yayınları.
• Sandmeyer, Robert (2012). “Life and Spirit in Max Scheler’s Philosophy”, Philosophy Compass, University of Kentucky, ss. 23-32.
• Stradaioli N. (2005) Philosophical Anthropology: Voegelin’s debt to Max Scheler, Louisiana State University.
• Weiss, D. M. (1998) “Max Scheler and Philosophical Anthropology”, Philosophy Today, Vol: 42, Iss: 3, ss. ss. 235-249.