İŞLETMELERİN KAZANÇLARININ VERGİLENDİRİLMESİ VE KATMA DEĞER VERGİSİ SORUNSALI

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 119 - 133, 31.03.2025

Arif Gümüş

https://doi.org/10.29106/fesa.1624062

Abstract

Bu makale, Türkiye’deki gelir, kurumlar ve katma değer vergisinin özelliklerini, muhasebe uygulamalarındaki etkilerini ve bu vergilerin işletmeler üzerindeki sonuçlarını kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. Vergilerin tahakkuk süreçleri, muhasebe kayıtlarında izlenmesi ve vergi mevzuatındaki düzenlemeler ayrıntılı olarak incelenmiştir. Gelir vergisinin bireyler üzerindeki mali yükümlülükleri, kurumlar vergisinin işletme kazançlarının vergilendirilmesindeki etkileri ve katma değer vergisinin mevcut uygulamaları ve KDV’nin vadeli mal alım satımlarındaki uygulamaları bu çalışmanın temel konularını oluşturmaktadır. Ayrıca, muhasebe uygulamalarında Türkiye Muhasebe Standartları’nın (TMS) rolü vurgulanmış ve TMS 18 Hasılat Standardı’nın uygulanması detaylandırılmıştır. Özellikle, KDV uygulamalarında gerçeğe uygun değer ve bugünkü değer hesaplamalarının işletmeler açısından önemi açıklanmıştır. Asgari kurumlar vergisi düzenlemeleri gibi yeni uygulamaların, vergi tabanını genişletme ve vergi adaletini sağlama hedeflerine nasıl katkıda bulunduğu tartışılmıştır. Örnek muhasebe kayıtları ile desteklenen bu çalışma, vergi politikalarının hem teorik hem de pratik yönlerini kapsamlı bir şekilde analiz etmektedir. Türk vergi sisteminin geliştirilmesine yönelik öneriler de sunularak, işletmelerin vergi uyum süreçlerini kolaylaştırmaya yönelik stratejiler değerlendirilmiştir.

Keywords

Muhasebe Uygulamaları, Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Katma değer Vergisi

Ethical Statement

Çalışmada etik izne ihtiyaç bulunmamaktadır.

TAXATION OF BUSINESS EARNINGS AND THE PROBLEM OF VALUE ADDED TAX

Abstract

This article comprehensively examines the characteristics of income, corporate and value added taxes in Turkey, their effects on accounting practices and the consequences of these taxes on businesses. The accrual processes of taxes, their monitoring in accounting records and the regulations in the tax legislation are examined in detail. The financial liabilities of income tax on individuals, the effects of corporate tax on taxation of business profits and the current practices of value added tax and the practices of VAT on forward purchases and sales of goods constitute the main subjects of this study. In addition, the role of Turkish Accounting Standards (TMS) in accounting practices is emphasized and the application of TMS 18 Revenue Standard is detailed. In particular, the importance of fair value and present value calculations in VAT practices for businesses is explained. It is discussed how new practices such as minimum corporate tax regulations contribute to the goals of expanding the tax base and ensuring tax justice. Supported by sample accounting records, this study comprehensively analyzes both theoretical and practical aspects of tax policies. Suggestions for the development of the Turkish tax system are also presented and strategies to facilitate tax compliance processes of businesses are evaluated.

Keywords

Accounting Practices, Income Tax, Corporate Tax, Value Added Tax

References

• Armağan, R. (2007). Türkiye’de Gelir Ve Kurumlar Vergisi Oranlarında İndirimin Vergi Gelirleri Üzerine Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(3), 227-252.
• Aslan, Ü. (2011). Bankalarda “Vadeye Kadar Elde Tutulacak Menkul Kıymet” İşlemleri Ve Etkin Faiz Yöntemi. Muhasebe Ve Finansman Dergisi, (52), 95-120.
• Cengiz, S., & Gök, A. (2018). Uzun Vadeli Mal Veya Hizmet Alımlarında İndirilecek Katma Değer Vergisinin Muhasebeleştirilmesine Yönelik Bir Öneri. Ekonomi İşletme Siyaset Ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 3(2), 174-201.
• Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 329). (30 Aralık 2024). Resmi Gazete (Sayı: 32768 (2. Mükerrer).) Erişim Adresi: Https://Www.Resmigazete.Gov.Tr/Eskiler/2024/12/20241230m2-12.Htm
• Gelir Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 330). (30 Aralık 2024). Resmi Gazete (Sayı: 32768 (2. Mükerrer).) Erişim Adresi: Https://Www.Resmigazete.Gov.Tr/Eskiler/2024/12/20241230m2-13.Htm
• Gelir Vergisi Kanunu. (9 Haziran 1949). Resmi Gazete (Sayı: 7228) Erişim Adresi: Https://Www.Resmigazete.Gov.Tr/Arsiv/7228.Pdf
• Kamu Gözetim Kurumu (Kgk). (2011). Türkiye Muhasebe Standardı 18 (Tms 18) Hasılat, Erişim Adresi: Https://Kgk.Gov.Tr/Portalv2uploads/Files/Dynamiccontentfiles/T%C3%Bcrkiye%20muhasebe%20standartlar%C4%B1/Tmstfrs2011seti/Tms18.Pdf
• Kamu Gözetim Kurumu (Kgk). (2011). Finansal Raporlama Standartlarına Uygun Hesap Planı Taslağı, Erişim Adresi: Https://Www.Kgk.Gov.Tr/Portalv2uploads/Files/Duyurular/V2/Tfrs/Ek2_Finansal%20raporlama%20standartlar%C4%B1na%20uygun%20hesap%20plan%C4%B1%20tasla%C4%9f%C4%B1.Pdf
• Katma Değer Vergisi Kanunu. (02 Kasım 1984). Resmi Gazete (Sayı: 18563) Erişim Adresi: Https://Www.Resmigazete.Gov.Tr/Arsiv/18563.Pdf
• Katma Değer Vergisi Kanunu. (07 Temmuz 2023). Resmi Gazete (Sayı: 32241) Erişim Adresi: Https://Www.Resmigazete.Gov.Tr/Eskiler/2023/07/20230707-11.Pdf
• Kurumlar Vergisi Kanunu. (10 Haziran 1949). Resmi Gazete (Sayı: 7229) Erişim Adresi: Https://Www.Resmigazete.Gov.Tr/Arsiv/7229.Pdf
• Kurumlar Vergisi Genel Tebliği. (28 Eylül 2024). Resmi Gazete (Sayı: 32676) Erişim Adresi: Https://Www.Resmigazete.Gov.Tr/28.09.2024
• Merter, M. E., Acar, İ. A., & Arslan, E. (2007). Türk Vergi Sisteminde Kdv Uygulaması Ve Etkinliğinin Analizi. Maliye Dergisi, 153(25), 24-50.
• Resmi Gazete (2024). 7524 Vergi Kanunları İle Bazı Kanunlarda Ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Erişim Adresi: Https://Www.Resmigazete.Gov.Tr/Eskiler/2024/08/20240802-2.Htm
• Susam, N., & Oktayer, N. (2007). Türkiye Ekonomisinde Genel Bütçe Vergi Gelirleri İçinde Dolaysız Ve Dolaylı Vergiler (1995-2005). Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 105-123.
• Şenel, S. A. (2009). Tms-18 Hasılat Standardı Kapsamında Mal Satışından Kaynaklanan Hasılatın Muhasebeleştirilmesi. Social Sciences, 4(4), 389-405.
• Toroslu, M. V. (2010). Türkiye Muhasebe Standartlarında Stok-Maliyet İlişkisi: Tms 2 Stoklar, Tms 23 Borçlanma Maliyetleri (Master's Thesis, Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Tülümce, S., & Yavuz, E. (2019). Türkiye’de Kdv’nin Vergi Gelirleri Ve Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Ampirik Bir Analiz (1985-2018). Maliye Dergisi.
• Yücedoğru, R., & Ören, G. (2017). Katma Değer Vergisi’nde Vergi Uyumu Ve Dünyada Kdv Uyumunu Arttırmaya Yönelik Uygulamalar: Sistematik Bir Literatür Analizi. Uluslararası Yönetim İktisat Ve İşletme Dergisi, 13(13), 939-961.