Altın İthalatının Ekonomik Yükü: Türkiye Örneği (1995–2024)

Year 2025, Volume: 10 Issue: 3, 405 - 416

Metin Duyar

https://doi.org/10.29106/fesa.1737904

Abstract

Bu çalışma, Türkiye’nin 1995–2024 döneminde gerçekleştirdiği işlenmemiş altın ithalatını yıllık verilerle analiz etmektedir. Altının Türkiye’de yalnızca bir yatırım aracı olarak değil, aynı zamanda döviz ikamesi, tasarruf koruma stratejisi ve ekonomi politikalarının göstergesi olarak çok katmanlı bir işlev üstlendiği varsayımıyla değerlendirme yapılmıştır. Borsa İstanbul, TÜİK ve Ticaret Bakanlığı verileri kullanılarak ADF testi ile serinin durağanlığı test edilmiş; ardından ARIMA(1,1,1) modeliyle 2025–2026 tahminleri üretilmiştir. Bulgular, 2022–2023 yıllarında yaşanan yüksek ithalat hacminin ekonomik istikrarsızlıkla ilişkili olduğunu; 2024’te uygulanan kota sisteminin ise geçici bir denge yarattığını göstermektedir. Çalışma, altın ithalatının cari açık, para politikası ve sektörel yapılar üzerindeki etkilerini ortaya koymakta; politika yapıcılara bütüncül öneriler sunmaktadır.

Keywords

Altın İthalatı , Zaman Serisi Analizi , ARIMA Modeli , Cari Açık , Para Politikası , Döviz İkamesi , Ekonomik Kırılganlık , Kota Sistemi , Türkiye Ekonomisi

The Economic Burden of Gold Imports: The Case of Turkey (1995–2024)

Abstract

This study analyzes Turkey’s annual unprocessed gold imports from 1995 to 2024 using a time series approach. The analysis assumes that gold in Turkey serves not only as an investment tool but also as a vehicle for currency substitution, savings protection, and macroeconomic signaling. Drawing on data from Borsa Istanbul, TurkStat, and the Ministry of Trade, the stationarity of the series was tested using the Augmented Dickey-Fuller (ADF) method. Forecasts for 2025–2026 were generated using the ARIMA(1,1,1) model. The findings indicate that the record-high imports in 2022–2023 are linked to macroeconomic instability, while the quota policy introduced in 2024 created only a temporary correction. The study evaluates the impact of gold imports on the current account, monetary policy, and sectoral structures, offering comprehensive policy recommendations.

Keywords

Gold Imports , Time Series Analysis , ARIMA Model , Current Account Deficit , Monetary Policy , Currency Substitution , Economic Vulnerability , Quota Regulation , Turkish Economy

References

• Arıkan, F., & Durmuş, M. (2022). Altın ithalatının cari açık üzerindeki etkileri: Türkiye üzerine bir zaman serisi analizi. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 8(1), 25–39.
• Aysan, A. F., & Güler, M. (2013). Financial dollarization and households’ portfolio choices: Evidence from Turkey. Emerging Markets Finance and Trade, 49(4), 62–78.
• Borsa İstanbul Kıymetli Madenler Piyasası. (2024). 1995–2023 Altın İthalatı İstatistikleri. Erişim adresi: https://www.borsaistanbul.com
• Büyükkarabacak, B. (2009). The dynamics of current account deficits in developing countries: The case of Turkey. The Developing Economies, 47(3), 392–413.
• Capie, F., Mills, T. C., & Wood, G. (2005). Gold as a hedge against the dollar. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 15(4), 343–352.
• Celasun, O., & Harmsen, J. (2022). Turkey: Reducing external vulnerabilities. IMF Country Report No. 22/85. Washington, DC: International Monetary Fund.
• Cömert, H. (2021). Türkiye ekonomisinde yapısal kırılganlıklar ve döviz ikamesi davranışı. İktisat ve Toplum, 115, 22–30.
• Doğan, N., & Demir, M. (2020). Türkiye’de cari açık, döviz kuru ve altın fiyatları ilişkisi. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(1), 45–63.
• Ekinci, N. K. (2020). Türkiye ekonomisinde finansal baskılama ve hanehalkı davranışı. Toplum ve Bilim, 151, 98–115.
• Eroğlu, H., & Yılmaz, A. (2019). Yatırım aracı olarak altına yönelimin ekonomik belirleyicileri: Türkiye örneği. İktisat ve Finans Araştırmaları Dergisi, 4(2), 122–139.
• Friedman, M. (1956). The quantity theory of money: A restatement. In M. Friedman (Ed.), Studies in the Quantity Theory of Money (pp. 3–21). Chicago: University of Chicago Press.
• Ghosh, A. R., Ostry, J. D., & Qureshi, M. S. (2017). Managing capital outflows: What tools to use? IMF Staff Discussion Note SDN/17/06. Washington, DC: International Monetary Fund.
• IMF. (2023). Turkey: Selected Issues Paper. IMF Country Report No. 23/171. Erişim adresi: https://www.imf.org
• İşlek, S., & Koçak, A. (2017). Türkiye’de finansal yatırım araçlarının getirileri ve belirsizlik ilişkisi. Maliye Dergisi, 172, 105–128.
• Karaaslan, Y., & Göktaş, Ö. (2017). Altın ve döviz kuru ilişkisi: Türkiye ekonomisi için nedensellik analizi. Maliye Dergisi, 172, 143–160.
• Karahan, O., & Yalçın, K. C. (2018). Türk ekonomisinde altın ve döviz tercihi: Belirsizlik etkisi üzerine bir analiz. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(19), 75–90.
• Kitco Metals Inc. (2024). Historical gold prices & charts. Erişim adresi: https://www.kitco.com OECD. (2023). Economic Outlook: Turkey Chapter. Paris: OECD Publishing. Erişim adresi: https://www.oecd.org
• Özatay, F. (2014). Türkiye ekonomisinde kırılganlıklar ve dış şoklar. İktisat İşletme ve Finans, 29(340), 9–28.
• Pala, A. (2022). Zaman serisi analizinde ARIMA modelinin kullanımı: Altın ithalatı örneği. İstatistikçiler Dergisi, 5(2), 33–47.
• Sarı, M., & Soytaş, U. (2006). The relationship between stock returns, crude oil prices, interest rates, and gold prices in Turkey. Energy Economics, 28(6), 925–931.
• Saygılı, H., & Cihan, C. (2023). Dış ticaret açığı ve altın ithalatı ilişkisi: Türkiye örneği. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 11(1), 61–80.
• Sevinç, O. (2023). Türkiye’de ithalat kısıtlamalarının sektörel etkileri: Altın örneği. Kalkınma ve Sektörel Politikalar Dergisi, 9(2), 17–35.
• TCMB. (2023). Ödemeler dengesi istatistikleri: Yıllık rapor. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr
• TCMB. (2023). Yıllık cari işlemler dengesi raporu. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2024, 6 Mayıs). İşlenmemiş altın ithalatında uygulanan kotaya ilişkin basın açıklaması. Erişim adresi: https://www.ticaret.gov.tr
• Tüysüz, S., & Akın, H. (2021). Türkiye’de altın talebini belirleyen faktörler: Ampirik bir analiz. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 455–472.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2024). Dış ticaret istatistikleri veri tabanı. Ankara: TÜİK. Erişim adresi: https://www.tuik.gov.tr
• UNCTAD. (2023). World investment report: Global trends in commodity trade. New York: United Nations. Erişim adresi: https://unctad.org
• World Gold Council. (2023). Gold demand trends full year 2022. Erişim adresi: https://www.gold.org
• World Gold Council. (2024). Gold reserves and demand by country. Erişim adresi: https://www.gold.org