Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır'ın İlmiye İcazetnamesi

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 2, 227 - 266, 31.12.2021

Necmi Atik

Öz

İcâzetnâmeler, kaynak değeri açısından tarihî birer vesika hükmündedirler. İcâzetnâme, sahibi için, onun eğitim-öğretim faaliyetine etkin bir kimlikle katılabilme yeterliliğini göstermektedir. İcazetname hangi bilim alanında hazırlanmışsa o ilimde, geriye doğru Hz. Peygamber (s.a.v.) dönemine kadar uzanan bir zincirle bütün âlimler, icâzetnâmede dua ve hayırla anılmaktadır. Çalışmamızın konusu, birçok farklı alanda eserler telif ve tercüme etmiş, farklı medreselerde müderrislik, Hukuk Fakültesi ve Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde hocalık görevinde bulunmuş bir âlim olan Elmalılı’nın ilmiye icâzetnâmesidir. Elmalılı, diğer icâzetnâmelerden farklı olarak, icâzetnâmesinde isimleri geçen âlimlerin hayat hikâyelerini de hâşiye şekliyle kaleme almıştır. Çalışmamızda, Elmalılı’nın icâzetnâmesi, Arapça aslından Türkçeye tercüme edilerek âlimlerin silsilesi ortaya konulmuş ve şekil ve muhteva yönünden incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Medrese Eğitimi, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, İlmiye İcâzeti, Ulemâ Silsilesi, Kayserili Mahmud Hamdi Efendi

Kaynakça

• Akpınar, Cemil, “İcâzet”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2000, c. XXI, s. 394-398.
• Albayrak, Sadık, Son Devir Osmanlı Uleması (İlmiye Ricalinin Teracim-i Ahvali), Zafer Matbaası, İstanbul 1980.
• Altınoluk Dergisi, “Kaht-ı Ricâl Ortamında Bir İlim Deryâsı Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır”, Yıl:17, sayı:195, s. 45, Mayıs 2002.
• Atik, Necmi, Hattat Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Antalya 2013.
• Atik, Necmi, “Elmalılı’nın Kendi El Yazması İle Türkçe İbâdet Konusundaki Makâlesi”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi, Aralık 2016, sayı 6, s. 01-51. Atik, Necmi, “Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Huccetullâhi’l-bâliga Tercümesi Üzerine”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi, Aralık 2017, sayı 8, s. 23-44.
• Atik, Necmi, “Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın İslam Hukuku Kâmusu ve Âdem Maddesi’nin Tahlîli”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi, Aralık 2017, sayı 8, s. 65-98.
• Atik, Necmi, “Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Mektuplaşmaları I”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi, Aralık 2020, sayı14, s. 27-72.
• Atik, Necmi, “Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Mesnevî Tercümesi”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi, Haziran 2020, sayı 13, s. 25-68.
• Atik, Necmi, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Yazdığı İkinci Meâl”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi, sayı 13, Haziran 2020, s. 183-222.
• Atik, Necmi, “Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Mektuplaşmaları II”, İslâmi Araştırmalar Dergisi, 32. Cilt 3. Sayı, Eylül 2021, s.759-784.
• Bebek, Adil, “Hayâli”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1998, c. 17, s. 3-5.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Tefsir Tarihi, Ravza Yayınları, İstanbul 2008.
• Câhız el-Kinânî, “Türklerin Faziletleri” (nşr. ve trc. Ramazan Şeşen), İstanbul 2002.
• Doğrul, Ömer Rıza, “Müessif Bir İrtihal”, Cumhuriyet Gazetesi, 28 Mayıs 1942.
• Ebu Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit el-Hatip el-Bağdâdî, Kitâbü’l-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, Beyrut:Dâru’Kütübi’l-İlmiyye 1988.
• Ebu Nasr İsmail b. Hammâ Cevherî, es-Sıhah, thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr, Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn 1990.
• Ebu’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ, Mucmelu’l-Lugat, thk. Züheyr Abdulmuhsin Sultan, Beyrut: Medresetü’r-Risâle 1986.
• Erdoğan, Mehmet, TDV İslam Ansiklopedisi, “Şah Veliyyullah”, Ankara 2010, c. XXXVIII, s. 260-262.
• Ersöz, İsmet,“Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır ve Tefsirinin Özellikleri”, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır Sempozyumu, (4-6 Eylül 1991) TDV yay, Ankara 1993, s. 170.
• Erten, Süleyman Fikri, Antalya Livası Tarihi, İstanbul 1338/1919.
• Hayreddin ez-Zirikli, el-A’lâm, Beyrut 2002.
• İbn Manzûr, Lisânü’l-Arab, Beyrut:Dâru’s-Sadr 1990.
• İdriz, Mesut, “İslâm Eğitim Yaşamında İcâzet Geleneği”, Değerler Eğitim Dergisi, 2003, 1/3, s. 175.
• İnal, İbnülemin Mahmud, Son Hattatlar, Maarif Basımevi, İstanbul 1955.
• İzgi, Cevat, Osmanlı Medreselerinde İlim, İz Yayıncılık, İstanbul 1997.
• Kahraman, Abdullah, “Tarsûsî Mehmed Efendi”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2011, c. 40, s. 115-116.
• Kılıç, Fatih, Abdülhakîm Siyâlkûtî ve “Hâşiyetü Diyâlkûtî ‘alâ Hâşiyetü Abdi’l-Gafûr ‘ale’l-Fevâidi’z-Ziyâiyye, Atatürk Ünv.Sosyal Bilimler Enstitüsü Arap Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Erzurum 2014 (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Milliyet Gazetesi, 12.02.1961 tarihli nüshası, 24.11.1964 tarihli nüshası.
• Muhammed Emin, Dâru’l-funûn Edebiyat Fakültesi Mecmu’ası, “İki Eser-i Felsefi Münasebetiyle”, sayı 2-3, Ağustos-Teşrîn-i Evvel 1339, syf. 159-174.
• Ömer Rıza Kehhâle, Mu’cemu’l-Müellifîn, Dımaşk 1376-80/1957-61.
• Öztürk, Nazif, “M. Hamdi Yazır’ın Vakıfçılık Anlayışı”, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır Sempozyumu (4-6 Eylül 1991) TDV yay., Ankara 1993, s. 5, 2.
• Öztürk, Nazif, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır Gözüyle Vakıflar (Ahkâmü’l-Evkâf), TDV Yayınları, Ankara 1995.
• Öztürk, Nazif, Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Ankara 1995.
• Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, İstanbul Milli eğitim Basımevi 1983.
• Paksüt, Fatma, Merhum Dayım Hamdi Yazır -II- Nazırlık, Tutuklanma, Aklanma”, Altınoluk Dergisi, 1992 Mayıs, Sayı: 75, s. 21.20.
• Sezen, Tahir, Osmanlı Yer Adları (Alfabetik Sırayla), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2006.
• Sifil, Ebubekir, “İbnü’l-Bühlûl”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1999, c.XX, s. 536-537.
• Siyâlkûtî, Hâşiyetü Siyâlkûtî ‘ale’l-Hayâlî, Dâru’t-Tıbâ’atü’l-Âmire, İstanbul 1271/1854.
• Siyâlkûtî, Hâşiyetü Siyâlkûtî ‘ale’t-Tasavvurât, Dâru’Tıbâ’atü’l-Âmire, İstanbul 1259/1843.
• Tarsûsî Mehmed Efendi, Hâşiyetü’t-Tarsûsî ‘alâ Mir’âti’l-usûlfî şerhi Mirkâti’l-vusûli ilâ ‘ilmi’l-usûli, Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, Beyrut 1971.
• Yavuz, Fazilet, Hatları ve Telifleriyle Mahmud Bedreddin Yazır, Marmara Ünv. Sosyal Bil. Enst. İlahiyat Ana Bilim Dalıİslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı, İstanbul 2013 Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Elmalılı Muhammed Hamdi”, DİA, XI, 57.
• Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, Eser Neşriyat, İstanbul 1979.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi (Küçük Hamdi), “İslamiyet, Hilâfet ve Meşîhat-ı İslâmiye”, Beyânü’l-Hak, 8 Safer 1327, I/22, s. 511-514.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili: Yeni Mealli Türkçe Tefsir, Dİ Reisliği Neşriyâtı, İstanbul 1935.
• Yazır, Mahmud Bedreddin, Kalem Güzeli, DİB Yayınları, Ankara 1981.
• Yazır, Mehmet Hamdi, Dedesi Elmalılı’nın Özel Arşivi
• http://www.oktayaras.com/ahmet-muhtar-yazir/tr/28702.