Thematic and Semantic Analysis of Human Organs Mentioned in the Quran

Yıl 2024, Cilt: 29 Sayı: 2, 17 - 39, 31.12.2024

Hayati Aydın , Abdulrezzaq Ismael Ibrahim

Öz

This article deals with the subject and semantic analysis of human organs mentioned in the Holy Qur’ān. After the relevant verses were researched and identified in accordance with thematic commentary methodology, their scientific and semantic analysis was carried out objectively. The comments of commentators in this context were also examined in the study. After the verses in which the organs are found are researched, their definitions, then an objective and brief interpretation are made, and the semantic usage of each is shown. The subject consists of the organs in the head, the organs in the trunk, the organs in the body and limbs. As is known, human organs are attributed to Allah in the Qur’ān. While the predecessor avoided interpreting the organs attributed to Allah as they are, their successors interpreted them in accordance with the glory of Allah, based on the use of the Arabic language. However, some contemporary scholars say that such verses are representative narratives. In reality, there is nothing like Allah. However, God explains Himself with people's organs and actions so that they can understand His truth. These verses aim to explain the unknown world and its metaphors by comparing them to known events and phenomena in the world, and in this way to bring religious truths closer to the human mind. In the Qur’ān, expressions such as sealing or veiling the senses, as in the verse "Allah has sealed their hearts and ears, and there is a veil over their eyes, and there is a great torment for them" (al-Baqarah 2/7), also indicate the senses' deprivation of true perception expresses. The Holy Qur’ān takes care to mention the organs in the human body and uses them in many senses, both literal and figurative, in man's relationships in this world and the afterlife. He gives him examples of organs so that he can take lessons and advice, and reminds him of his beautiful creation and the blessings he gives because of these organs. The semantic uses of body organs in the Holy Qur’ān vary, as they contain literal connotations of the physiological meaning of the organ. This is a condition characterized by most of the organs mentioned once in the Holy Qur’ān. However, the connotations of the organs mentioned many times have varied and gone beyond their literal meanings, they have been used in figurative meanings and contain secondary connotations. It included many topics related to the existence, role and performance of humans in world life. For example, the hand is used for power, giving, blessing, dominance and specialization. Linguists did not distinguish between similar organs such as body, object and body, but on the contrary, they compared them to each other to the point of creating confusion. However, while interpreting them, many commentators have tried to separate them according to the context of the verse and take into account the differences in meaning between them. The organs are mentioned in general terms in the Holy Qur’ān, but the details they contain are not touched upon. For example: It talks about the head, but does not touch the hair, eyelashes and brain. It is talking about bones and does not touch parts such as the skull, ribcage, pelvis, and thighs. It mentions the abdomen but does not mention its parts such as the belly button, esophagus, stomach, liver, kidney, bile and bladder. In addition, in the Holy Quran, there are organ names in the human body that are used metaphorically in different meanings rather than expressing the reality of the organs. Esophagus (المريء) is one such expression. This expression is used in the sense of blessing for eating and drinking. For example, it is used in this sense in the verse, "Give women their dowry as a matter of right (with good will), and if they voluntarily donate some of that dowry to you, enjoy it with pleasure" (an-Nisa: 4/4). For example, Liver (الكبد) in the verse "We created man among difficulties" (el-Beled: 9/4), it expresses difficulties and constant troubles. The study deals with the sixty-two organs mentioned in the Holy Qur’ān and includes all the organs in the internal and external parts of the body mentioned in six hundred and forty-five verses. These are six hundred organs in total in the Qur’ān, in accordance with the statistics we made during our research. It is used ninety-one times.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Holy Qur’ān, Human Body, Organ, Fact, Couple

Kur'an-ı Kerim'de Bahsi Geçen İnsan Organlarının Konusal ve Semantik Analizi

Öz

Bu makale, Kur'an-ı Kerim'de bahsi geçen insan organlarının konusunu ve semantik analizini ele almaktadır. Konulu tefsir metodolojisine uygun olarak ilişkili ayetler araştırılıp tespit edildikten sonra bunların objektif bir şekilde bilimsel ve semantik analizi yapılmıştır. Bu bağlamdaki müfessirlerin yorumları da çalışma içinde irdelenmiştir. Organların bulunduğu ayetler araştırıldıktan sonra bunların tanımı sonra da objektif ve kısa tefsiri yapılmış, her birinin anlamsal kullanılışı gösterilmiştir. Konu, baştaki azalar, gövdedeki azalar, vücut ve uzuvlardaki azalardan oluşmaktadır. Bilindiği gibi Kuran'da insan organları Allah'a nispet edilmektedir. Selef, Allah'a nispet edilen azaları olduğu gibi yorumlamaktan kaçınırken, halefler ise Arap dilinin kullanımına dayanarak Allah'ın yüceliğine uygun yorumlamışlardır. Ancak çağımızdaki bazı alimler bu tür ayetlerin temsili anlatımlar olduğunu söylemektedir. Gerçekte Allah'ın benzeri yoktur. Fakat Allah, insanların kendi hakikatini nispeten anlamaları için kendini insanların azalarına ve fiilleri üzerinden anlatmaktadır. Bu ayetler, bilinmeyen dünyayı ve onun mecazlarını, dünyada bilinen olaylara ve olgulara benzeterek anlatmayı ve bu yolla dini gerçekleri insan aklına yaklaştırmayı amaçlamaktadır. Kur’ân’da “Allah, onların kalplerini ve kulaklarını mühürlemiştir, gözleri üzerinde de bir perde vardır ve onlar için büyük bir azap vardır” (el-Bakara 2/7) ayetinde olduğu gibi duyuların mühürlenmesi veya perdelenmesi şeklindeki ifadeler de duyuların hakkı idrakten mahrumiyetini ifade etmektedir. Kur'an-ı Kerim, insan vücudundaki organlardan bahsetmeye özen gösterir ve bunları hem gerçek hem de mecazi birçok anlamda kullanır, insanın dünya ve ahiret hayatındaki ilişkilerinde kullanır. Ders ve öğüt alması için ona organlardan misaller verir, bu organlar sebebiyle olan güzel yaratılışını ve verdiği nimetleri ona hatırlatır. Organın fizyolojik anlamının gerçek çağrışımlarını içerdikleri için Kur'an-ı Kerim'de vücut organlarının anlamsal kullanımları çeşitlilik gösterir. Bu, Kur'an-ı Kerim'de bir kez bahsedilen organların çoğu tarafından karakterize edilmiş bir durumdur. Ancak defalarca adı geçen organların çağrışımları çeşitlilik göstermiş ve gerçek anlamlarını aşmış, mecaz anlamlarda kullanılmış ve ikincil çağrışımlar içermiştir. Dünya yaşamında insanın varlığı, rolü ve performansıyla ilgili pek çok konu içermiştir. Örneğin el, güç, verme, nimet, hakimiyet ve uzmanlaşma için kullanılmıştır. Dilbilimciler beden, cisim ve vücut gibi benzer organları birbirinden ayırmamış, aksine kafa karışıklığı yaratacak kadar bunları birbirlerine benzetmişlerdir. Ancak birçok müfessir, bunları tefsir ederken ayetin bağlamına göre onları ayırmaya ve aradaki anlam farklılıklarını gözetmeye çalışmıştır. Organlardan Kur'an-ı Kerim'de genel hatlarıyla bahsedilmekte, bunların içerdiği ayrıntılara temas edilmemektedir. Örneğin: Kafadan bahsetmekte ama saç, kirpik ve beyne temas etmemektedir. Kemiklerden bahsetmekte, kafatası, göğüs kafesi, leğen kemiği, uyluk gibi kısımlara temas etmemektedir. Karından bahsetmekte ama göbek deliği, yemek borusu, mide, karaciğer, böbrek, safra ve mesane gibi kısımlarından bahsetmemektedir. Ayrıca Kur’ân’ı Kerim’de insan vücudunda, organların gerçekliğini ifade etme yerine mecazi olarak farklı anlamlarda kullanılmış organ isimleri bulunmaktadır. Yemek borusu (المريء) bu tarz bir ifadedir. Bu ifade yemek ve içmekte hayır duası anlamında kullanılmaktadır. Örneğin," Kadınlara mehirlerini bir hak olarak (gönül hoşluğuyla) verin; eğer kendi istekleriyle o mehrin bir kısmını size bağışlarlarsa, onu da afiyetle yiyin " (en-Nisâ: 4/4) ayetinde bu anlamda kullanılmıştır. Karaciğer (الكبد). Örneğin, " Biz insanı zorluk arasında yarattık " (el-Beled: 9/4) ayetinde zorlukları ve sürekli olan sıkıntıları ifade emektedir. Çalışma, Kur'an-ı Kerim'de adı geçen altmış iki organı ele almakta, altı yüz kırk beş ayette bahsedilen vücudun iç dış kısımlarında bulunan bütün organları içermektedir Bunlar araştırmamız esnasında yaptığımız istatistiğe uygun olarak Kur’ân’da toplam olarak da altı yüz doksan bir defa kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur, İnsan Vücudu, Organ, Olgu, Çift

أعضاء جسم الإنسان الواردة في القرآن الكريم دراسة دلالية موضوعية

Öz

تناولت هذه المقالة موضوع (أعضاء جسم الإنسان الواردة في القرآن الكريم، دراسة موضوعية دلالية)، من خلال تتبّع الآيات القرآنيّة التي تناولت هذا الموضوع ، تحليلا، ودراسة علميّة وفق المنهج المعتمد في التّفسير الموضوعيّ. تم أيضًا فحص تعليقات المفسرين في هذا السياق في الدراسة. وبعد إحصاء الآيات التي فيها الأعضاء قمت بتعريف العضو، ثمّ تفسير العضو تفسيرا موضوعيّا مختصرا، وبيان التوظيف الدلالي لكل عضو من تلك الأعضاء، وتكون البحث: الأعضاء التي في الرّأس، والأعضاء التي في الجذع، والأعضاء التي في الجسم واطرافه. وكما هو معلوم فإن أعضاء الإنسان تنسب إلى الله في القرآن. ويرى السلف أن الأعضاء المنسوبة إلى الله هي كما هي، ويتجنبون تفسيرها.و من ناحية أخرى ، يفسرها خلف وفقًا لمجد الله ، بناءً على استخدام اللغة العربية. ومع ذلك ، فإن بعض العلماء في عصرنا يقولون أن مثل هذه الآيات آيات تمثيلية. يقولون أن اعضاء الله وافعاله تعبيرات تمثيلية وفي الحقيقة ليس كمثله شيء ولكن يعرّف نفسه علي اعضاء و افعال الناس لتفهم الناس حقيقته . تهدف هذه الآيات وصف العالم المجهول وكناياته عن طريق القياس مع الظواهر المعروفة في العالم ، وبهذه الطريقة التمسلية تقرب الحقائق الدينية الي العقل البشري. وفي القرآن عبارات مثل الختم أو حجب الحواس، كما في الآية” خَتَمَ اللّهُ عَلَى قُلُوبِهمْ وَعَلَى سَمْعِهِمْ وَعَلَى أَبْصَارِهِمْ غِشَاوَةٌ وَلَهُمْ عَذَابٌ عظِيم“ (البقرة). (2/7) يدل أيضاً على حرمان الحواس من الإدراك الحقيقي. يهتم القرآن الكريم بذكر أعضاء جسد الإنسان ويستعملها لدلالات عدة حقيقية ومجازية، ويوظفها في حياة الإنسان على وجه الأرض وتعلقه بالآخرة، ويضرب الأمثال بها لأخذ العبر والمواعظ وتذكيره بوجوده، وحسن خلقه، والنعم التي أعطاها إياه بسبب تلك الأعضاءتنوعت الاستعمالات الدلالية لأعضاء الجسد في القرآن الكريم، إذ شملت الدلالات الحقيقية للمعنى الفسيولوجي للعضو، واتسم بذلك معظم الأعضاء التي وردت مرة واحدة في القرآن الكريم، أما الأعضاء التي وردت مرات عديدة فتنوعت دلالاتها وتجاوزت معانيها الحقيقية، لتوظّف في المعاني المجازية، والدلالات الثواني، وتشمل قضايا كثيرة تتعلق بالإنسان وجودا ودورا وأداء في الحياة، مثلا (اليد) استعملت للقوة والعطاء والنعمة والملك والاختصاصلم يفرّق اللغويون بين الأعضاء المشابهة كالبدن والجسم والجسد، بل يشبهون بعضها ببعض إلى حد الاختلاط. ولكن كثيرا من المفسيرين عند تفسيرهم لها يحاولون التمييز بينها حسب سياق الآية ويرصدون الفروق الدلالية بينها ورد في القرآن الكريم أعضاء على نحو مجمل دون ذكر الجزئيات التي تشملها تلك الأعضاء ومنها: ذكر الرأس وعدم ذكر الشعره والرموش والمخ ذكر العضام وعدم ذكر أجزائه كالجمجمة وقفص الصدر والحوض والفخذ .ذكر البطن وعدم ذكر جزئياته كالسرة والمريء والمعدة والكبد والكلية والصفراء والمثانة. علاوة علي ذلك هناك أعضاء في جسد الإنسان استعمل مجازا لمعان مختلفة دون التعبير عن حقيقة العضو، ومنها: المريء: استعملت للدعاء بالخير للأكل والشرب، في قولهتعالى: ﴿وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِن طِبْنَ لَكُم عَنْ شَيءٍ مِنْهُ نَفْسَاً فَكُلُوهُ هَنِيْئاً مَرِيْئاً﴾ [النساء: 4/4].الكبد:دل على مشقة ومكابدة على الشدائد كما في قوله تعالى:﴿لَقَد خَلَقْنَا الإنسَانَ فِي كَبَد﴾ [البلد:9/4].
وتناولت الدراسة (62) عضوا ورد في القرآن الكريم، ويشمل جميع أقسام الجسد الخارجيّة والدّاخليّة،وتتوزّع في (645) آية، ومجموع ورودها( 691) مرّة، بحسب الإحصائية التي عملناها أثناء الدّراسة

Anahtar Kelimeler

التفسير, القرآن الكريم, جسم الإنسان, العضو, الظاهرة, الزوجية

Kaynakça

• ‘Izzuddin b. Ahmed Abdü’l-Fettâh Ahmed. Mahtutetü’l-cümel, mu’cemu ve’t-tefsîrü’l-luğavî li kelimâti’l-Kur’ân. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmme li’l-Küttâb, ts.
• Berkerî, Muhammed Amîmü’l-İhsan, et-Ta’rifâtü’l-fıkhiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyyu, 1986.
• Ebü’l-Fidâ el-İstanbulî, İsmâil Hakkı b. Mustafa, Ruhü’l-beyân, Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Endelüsî, Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf b. Ali, el-Bahrü’l-muhît. Beyrut: Dârü’l-Fikr, ts.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzibü’l-luğe. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsil Arab, 2001.
• Ferâhidî, Ebû Abdirrahmân Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-Ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî, Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, ts.
• Feyyûmî, Hemevî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ahmed b. Ali. el-Misbâhü’l-münîr fî ğarîbi’ş-şerh, el-Mektebetü’l-iİlmiyye, ts.
• Hererî, Muhammed Emîn. Tefsîru hedâiki’r-ruh ve’r-reyhân fî ravâye ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’t-Tavki’n-necât, 2001.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. Hüsyen. Cemheretü’l-Luğa, thk. Remzi Muhammed Tâhir Baalbeki, Beyrut: Darü’l-‘Ilm li’l-Melâyîn, 1987.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukerrem b. Ali Cemaleddin el-Ensârî. Lisânü’l-arab. Beyrut: Dâru Sadır, 1414. İbrahim Mustafa vd. el-Mu’cemü’l-vasît, Kâhire: Darü’d-Da’ve, ts.
• Kal’acî, Muhammed Ravvâs vd., Mu’cemü luğati’l-fukâhâ. Dârü’n-Nefâis, 2.Basım, 1988.
• Kocabaş, Savaş. . “'Ka'b' Kelimesinin İslam Hukukundaki Kullanımı ve Abdest Âyetindeki Anlamı” İslam Hukuku Araştırmalar Dergisi, 24 (2014), 371-392. Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân, Kâhire: Dârü’l-Kütubi’l-Mısrıyye, 1964. Kutıb, Seyyid, Fî zılâli’l-Kur’ân, Beyrut: Dârü’ş-Şurûk, 17.Basım., 1412.
• Mahzûmî, Mücâhid, Ebû Haccâc b. Cebr. Tefsirü Mücâhid, Mısır: Dârü’l-Fikri’l-İslamî el-Hadîse, 1989.
• Mâzîn, Ahmed. el-Mültekâ ed-da’vâ. Kısmü’-İ’câzi’l-İlmî. Erişim 04 Mart 2016. al-muzayen.mam9.com
• Muhammed Davûd, Muhammed. Mu’cemü’l-furûki’d-delâle fî’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kâhire: Dâru Ğarîb, 2008.
• Mürsî, İbn Seyyide. el-Misbâhü’l-münîr fî ğarîbî’ş-şerhi’l-kebîr, Beyrut: Dârü’l-Kütubi’l-İlmiyye, 2000.
• Ömer, Abdül’l-Hamîd Ahmed Muhtâr. Mu’cemü’l-lüğati’l-arabiyyeti’l-muâsıra.2008.
• Râzî, Fahreddin. et-Tefsîrü’l-Kebîr. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsil Arabî, 1420.
• Rızâ, Muhammed Reşid, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Hakîm (Tefsîrül-Menâr). Kâhire: Dârü’l-Ma’rife, el-Heyetü’l-Mısriyyeti’l ‘Amme li’l-Kitab.
• Sa’lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhim en-Nisâburî. el-Keşşâf ve’l-beyân. thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsil Arabî, 2002.
• Sâbûni, Muhammed Ali. Safvetü’t-tefâsîr, Kâhire: Dâru’s-Sâbûnî li’ti’tıbâ’a’ ve’n-Neşr, 1997.
• Sâidî, Abdürrezzâk b. Firâc, Usulü ‘ılmi’l-arabiye fi’l-medine. Medinetü’l-Münevvere: Mecelletü’l-câmiatü’İslamiyye, 28.Basım, 1988.
• Şa’râvî, Muhammed Mütevellî, Tefsirü’ş-Şa’râvî. Kâhire: Matbau Ahbâri’l-Yevm, 1997.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali, Fethü’l-kadîr el-câmi’ beyne fenni’r-rivâye ve’d-dirâye min ‘ılmi’t-tefsîr, Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1414.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiü’l-beyân fî te’vîli’-l-Kur’ân, Beyrut: Müressesetü’r-Risale 2000. Tantâvî, Muhammed Seyyid. et-Tefsirü’l-vasît li’l-Kur’ân’i’l-Kerîm. Kâhire: Dârü’n-Nahde, 1997.
• Vâhîdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ahmed Nisâburî. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd. Beyrut: Dârü’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1994.
• Yahsûbî, Ebü’l-Fadl es-Sebtî ‘Iyâd b. Musa. Meşârikü’l-envâr alâ sıhâhi’l-âsâr. Beyrut: Dârü’t-Türâs, ts.
• Zebidî, Ebü’l-Fayd Muhammed b. Muhammed b.Abdürezzâk. Tâcü’l-arûs min cevâhiri’l-kâmus. İskenderiyye: Dârü’l-Hidâye, ts.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf an hakâiki ğavâmidi’t-tenzîl. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-Arabî, 1420.
• Züheylî, Vehbe b. Mustafa. et-Tefsirü’l-vasît. Dimaşk: Dârü’l-fikr, 3.Basım, 1422.