FATMA ALİYE HANIM’IN “UDΔ İSİMLİ ROMANI ÜZERİNDEN MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE KADIN KİMLİĞİ VE SANATI

Year 2023, , 232 - 247, 30.04.2023

Mehtap Ulubasoglu

https://doi.org/10.55666/folklor.1222484

Abstract

Osmanlı’da Tanzimat ile belirgin bir şekilde ortaya çıkan Modernleşme-Batılılaşma hareketleri, yüzyıllarca toplumsal yaşamdan soyutlanmış Osmanlı kadını için de bir ışık olmuştur. Tanzimat ile başlayan Modernleşme-Batılılaşma hareketleri, Meşrutiyet ile ivme kazanmış, kamusal alanda kadının varlığı daha belirgin bir yapıya bürünmüştür. Bu nokta da Fatma Aliye Hanım, yazar, çevirmen ve aktivist kimliği ile Osmanlı kadınına gerek çalışmaları gerekse yazıları ile rol model olmuştur. Ancak Osmanlı toplumunun ataerkil aile yapısı ve İslam kültürü, toplumun kadına dayattığı yaşam standardının sınırlarını genişletmek adına oldukça zorlayıcı olmuştur. Fatma Aliye Hanım’ın ise en büyük şansı babası Ahmet Cevdet Paşa ve baba gibi bildiği Ahmet Mithat Efendi’dir. Özellikle Ahmet Mithat Efendi’nin desteği ile pek çok makale ve eser yazmış, yazılarında kadının eğitimi, toplumsal ve ekonomik yaşamda kadının iffet dairesi içerisinde yer alabilmesi, konularına önem vermiştir. Kadınlara destek olmak, toplumda kadını görünür kılmak adına özellikle romanlarında güçlü Osmanlı kadını karakterini öncelemiştir. Tüm bu aktivist, sanatçı, yazar kimliğine, sosyal projelerde yer almasına rağmen Fatma Aliye Hanım’ın ataerkil yapıdan gelen muhafazakâr tutumu eserlerinde çarpıcı bir şekilde yansıma bulmuştur. Udi, bu eserlerden biridir. Eserde yazar bir taraftan güçlü kadın profilini okuyucu ile buluştururken, diğer taraftan ahlaki değer yargılarına da büyük önem atfetmiştir. Özellikle iffet konusu eserde sıklıkla dile getirilmektedir. İffet dairesinde kadının ekonomik ve sosyal bağlamda hiç kimseye bağımlı olmadan, tek başına hayatını idame ettirebilmesinin ne denli önemli olduğu vurgusu sık sık okuyucuya sunulmuştur. Roman müzisyen bir Türk kadınının ıstıraplı yaşam öyküsü üzerine kurgulanmıştır. Ancak, Musevi ve yine müzisyen olan anne ile kızının yaşam serüveni ile karşılaştırılarak övgü ve yergi temelinde anlatılmıştır. Romanın ana karakteri Bedia ile ideal bir Osmanlı-Türk kadını yaratılırken, romanın diğer iki kadın karakteri Musevi asıllı anne ve kızı Naomi ve Helula ise iffetsiz oldukları için ötekileştirilmiştir. Yazar bu sayede Osmanlı kadınına ahlak ve iffetin koruyucusu olma görevini yüklerken, kadının toplumsal yaşamda var olma çabasını da muhafazakar temeller üzerine oturtmuştur.

Keywords

Anahtar Kelimeler: Müzik, Sanat, Kadın, İffet, Ud, Anahtar Kelimeler: Müzik, Sanat, Kadın, İffet, Ud

References

• ARGUNŞAH, H. (2016). Babasının Kızı Olmak. İstanbul: Kesit Yayınları.
• ARGUNŞAH, H. (2016). Kendini Yazmak. İstanbul: Kesit Yayınları.
• DEMİR, A. (2012). Fatma Aliye Hanım. İstanbul: Kesit Yayınları.
• DONOVAN, J. (2019). Feminist Teori. (Çev.: Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek, Fevziye Sayılan), İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• FATMA ALİYE Hanım. (2002). Udi. İstanbul: Selis Kitaplar.
• KIYAK, H. (2018). Mızrâbı Yayı ve Kalemiyle Mesud Cemil. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı Yayıncılık.
• ONAY, E. (2020). Türk Müzik ve Sahne Sanatlarının Doğuş Yılları 1924-1976. Ankara: Sun Yayınevi.
• ÖZALP, N. (2000). Türk Musikisi Tarihi, Cilt I. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• PARLA, J. (1993). Babalar ve Oğullar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• SANCAR, S. (2017). Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti. İstanbul: İletişim Yayınları.