YÜKSEK ZİRAAT ENSTİTÜSÜ DÖNEMİNE AİT PAMUKLU DOKUMANIN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ VE BOZULMALARININ TESPİTİ

Yıl 2020, PROF. DR. H. FERİHA AKPINARLI ARMAĞAN SAYISI, 339 - 363, 25.12.2020

Deniz Yasmin Küçükdemirci , Ayşem Yanar

Öz

Türkiye de ekonomik bir yapı oluşturan tarımın en önemli mamullerinden olan pamuk bitkisi çok yönlü bir hammaddedir. Doğal lifler sınıfında yer alan pamuk hem tohumu hem de lifinin değerlendirilebilmesi sonucunda birçok alanda kullanılabilmektedir. Pamuk lifinin sağladığı kolaylıklar sayesinde çeşitli alanlarda kullanılmış ve günümüzde de kullanımı sürdürülmektedir. Birçok geleneksel el sanatlarının üretiminde olduğu gibi dokumacılık da ihtiyaçlar doğrultusunda yöresel ün kazanmıştır. Günümüzde dokumalar kültürel özelliklerinden dolayı etnografik eser olma statüsü kazanmaktadır.
Türkiye’nin en eski eğitim kurumlarından olan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, 1933’te Yüksek Ziraat Enstitüsü adıyla kurulmuştur.2018 yılında yürütülen proje ile geçmişi 1930’lu yıllara dayanan Yüksek Ziraat Enstitüsü’ne ait materyaller Güzel Sanatlar Fakültesi koleksiyonuna kazandırılmıştır. Yapılan mikroskobik incelemeler sonucunda dokumaya ait hammaddenin pamuk olduğu tespit edilmiştir. Eser üzerinde bulunan motiflerin pamuk ve metal iplik ile işlendiği belirlenmiştir. Ayrıca metal iplik içerisinde bulunan elementler ve miktarları yapılan analizler sonucunda tespit edilmiştir. Eser yüzeyinde görülen bozulmalar belgelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yüksek Ziraat Enstitüsü, Geleneksel dokuma, pamuklu dokuma

Kaynakça

• 1. Anonim (1996). Tekstil- Dokunmuş Kumaşlar_yapı Analiz Metotları- Kısım 2-Birim Uzunluktaki İplik Sayısının Tayini TS 250 EN 1049-2. Türk Standartları Enstitüsü [Determination of the Number of threads per unit length]
• 2. Anonim (1998a). Tekstil-Kumaşlar-Genişlik ve Uzunluk Tayini. TS/EN1773. Türk Standartları Enstitüsü. [Textiles-fabrics- Width and Length Determination]
• 3. Adanır Özkavruk, E. (2015). Tekstil Lifleri Özellikleri ve Kullanım Alanları. Mungan Kavram Yayınevi.
• 4. Akpınarlı, H. F. ve Üner, İ. ( 2019). "Geleneksel Tekstillerin Özellikleri ve Çeşitleri", Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 34, Denizli, s.133-145.
• 5. Akyol, A. A., Uzdigim, G. (2017). Prof. Ülker Muncuk Müzesinde Bulunan Örtülerde Belgeleme Çalışmaları ve Boyarmadde Analizleri. Sanat ve Tasarım Dergisi(20), 287-299.
• 6. Babaoğul,M., Şener,A., Öztop,H. (2010). Tekstil Lifleri Temel Özellikler, Kullanım ve Bakım. ÖzBaran ofset., Ankara.
• 7. Harmancıoğlu, M., Yazıcıoğlu, G. (1979). Bitkisel Lifler (Ders Kitabı). İzmir: Ege Üniversitesi Tekstil Fakültesi Yayınları.
• 8. İnalcık, H. (2008). Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• 9. Kahveci, M. (tarih yok). Peştemal Dokumacılığı. Milli Folklor Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi(12).
• 10. Kaya,F.,Yazıcıoğlu,Y.(1992). Lif Teknolojisi. Ankara.
• 11. Köklü, H. (2004). İç Anadolu Bölgesindeki El İşlemeli Peşkirler. Ankara Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi.
• 12. Özkavruk Adanır, E. (2015). Tekstil Lifleri. Özellikleri ve Kullanım Alanları. Mungan Kavram Yayınevi. ,İzmir.
• 13. Özüdoğru, Ş. (1996). Silifke ve Sivrihisar Yörüklerinde Kilim, Peşkir ve Kuşak Örnekleri. Anadolu Üniversitesi Arşivi.
• 14. Saçak, M. (2007). Lif ve Elyaf Kimyası. Baran ofset, Ankara.
• 15. Uygur, A. (2000). Müzelerde Bulunan Tarihi Tekstil Ürünlerinin Korunmasını Etkileyen Koşullar ve Alınabilecek Önlemler. I. Ulusal Taşınabilir Kültür Varlıkları Konservasyonu ve Restorasyonu Kolokyumu, s. 65-73. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• 16. Yanar, A., Karadeniz, C., Şay, S., & Saraç, E. (2018). Yüksek Ziraat Enstitüsüne İlişkin Etnografik Eser Koleksiyonunun Oluşturulması ve Sergilenmesi. Ankara Araştırmaları Dergisi. 6(1), s.57-76.
• 17. TDK. (2020). Türk Dil Kurumu,Peşkir tanımı,https://sozluk.gov.tr Erişim tarihi: 13.08.2020
• 18. Sökmen, S, Coşkun Çeli̇k, B. (2018). Bitlis Etnografya Müzesinde Bulunan Peşkirler Üzerine Bir Araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (4) , 511-517.
• 19. Werner U, Selwyn LS, Stone T, McKinnon WR, MacKay A, Grant T (2012) The removal of metal soaps from brass beads on a leather belt. Journal of Studies in Conservation 57(1):3–20.
• 20. Ristic, S., et al. (2014) Laser Cleaning of Textile Artifacts with Metal Threads: Process Parameter Optimization. Scientific Technical Review, 64, 45-52.
• 21. Karavar, G.,Akbulut, H. (2018.) İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez Ve Bölge Laboratuvarı Örneğinde Geleneksel Tekstillerin Koruma ve Saklama Uygulamaları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl:6, Sayı: 66,s. 214-229
• 22. Ünaldı,V., Soysaldı, A.,Ören,S.(2018). Tarihi Tekstillerin Islak Temizleme İşlemleri İçin Geliştirilen İki Sabunun DehyponLs 54 İle Performanslarının Karşılaştırılması. Turkish Sduties Social Science Dergisi. Sayı13/26, s. 1187-1202.
• 23. Tozun, H.(2017).Özel Bir Koleksiyona Ait Metal İşlemeli Örtülerde Oluşan Bozulmaların Tespiti Ve Belgelenmesi. Sanat ve Tasarım Dergisi,s.271-285.
• 24. Uzgi̇di̇m, G, Akyol, A. (2019). Prof. Ülker Muncuk Müzesi Arşivinde Bulunan Bozulmaya Uğramış Peştemallerin Korunmasına Yönelik İncelemeler. Akdeniz Sanat Dergisi,13,s.381-388.
• 25. Torgan ,E, Karadağ, R.(2015).Tahribatsız ve Mikro Analiz Yöntemleri İle Arkeolojik Eserlerin Karakterizasyonu. 31. Kazı Çalışmaları Sempozyumu, Erzurum.s;119-130.