THE FUNCTIONS OF NOSTALGIA IN THE CULTURE INDUSTRY, A FOLKLORIC EVALUATION

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 3, 1118 - 1135, 27.12.2023

Nejla Orta

https://doi.org/10.55666/folklor.1382570

Öz

Nostalgia and the culture industry are popular concepts today and are closely related. The words classical, tradition and nostalgia are terminologies that are sometimes confused with each other, but they refer to separate concepts. Nevertheless, there is a close relationship between them. Nostalgia is a concept that is particularly present and even necessary in popular culture. Normally, nostalgia is more individualistic, but today, with the industrialization of things, it has also become a socio-cultural element as part of popular culture. The classification of nostalgia to be discussed in this framework is cultural nostalgia (collective nostalgia). Although there have been various studies on why popular culture needs nostalgia, it is difficult to say anything definite about it. Nostalgia is now part of the culture, and it seems that it will continue to exist. Nostalgia is often transformed to meet modern needs. It brings together the past and the future, allowing old and new elements to be used together. As a marketing tool, the cultural industry uses nostalgia to reach a wider range of buyers and audiences. Their target market is people who long for the past. It is important to use the old and the new not only in terms of production or marketing but also in terms of sustainability in meeting needs. Cultural memory is necessary for the preservation and sustainability of culture. In terms of cultural memory, it utilizes the ways people remember and forget. Individuals are directed to the field of consumption with the theme of nostalgia. This study aims to discuss and analyze the functions of nostalgia within the framework of Berger's sociological method of analysis, functionalism, and Adorno and Horkheimer's concept of the “culture industry”. The cultural industry includes creative cultural industries such as architectural design, fashion design, visual arts, publishing, music, cinema, radio and television, photography, graphics, animation, computer software and games, and advertising. These fields are also the subject and content producers of folklore. Elements such as nostalgic gifts, nostalgic music, nostalgic city tours, nostalgic delicacies, nostalgic intercity buses, nostalgic train rides, etc., all aim to profit from emotional responses under the heading of nostalgia. Nostalgia can be used in the cultural industry, and thus in the cultural economy, in many ways: to satisfy longing; to provide a sense of belonging; to provide a positive experience; to participate in or witness history; to help recall childhood and past memories; to provide new experiential environments; to create consumer nostalgia by reviving memories; to create role models; to bring together the old and the new; for popularity; as a marketing tool; as a cultural force; to define a lifestyle; to create a community by sharing nostalgic experiences on social media; to take people back to the past through events such as festivals, concerts, fairs, etc.; and to provide pleasant moments. These functions bring old and new generations together by reviving objects, characters and stories from the past. Misrepresented as “invented tradition”, nostalgic products have begun to become uniform within the culture industry. Objects, designs, ideas, artifacts are mass-produced, and digital visuals, "tbt", photographs, TV shows, music, even TV series and movies with the same concept, created with artificial intelligence, appear with the same nostalgic expression. Therefore, although it provides a periodic or historical reference, it creates its own reality by preventing the correct evaluation and perception of the time to which it refers. While the concept of nostalgia is evaluated with its relations and functions within the framework of the culture industry, which is mostly treated in terms of economy and communication, suggestions are also included in this context. For example, when old products are used or valued with the concept of nostalgia, it transforms the product from waste/unused/unneeded/unwanted to reusable.

Anahtar Kelimeler

Cultural industry, creative cultural industry, nostalgia, nostalgic music, functionalism

KÜLTÜR ENDÜSTRİSİNDE NOSTALJİNİN İŞLEVLERİ, HALK BİLİMSEL AÇIDAN BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Nostalji ve kültür endüstrisi günümüzün popüler kavramlarındandır ve birbiriyle sıkı bir ilişkisi vardır. Klasik, gelenek ve nostalji sözcükleri bazen birbiriyle karıştırılan terminolojilerdir, ancak ayrı kavramları ifade ederler. Buna karşın aralarında sıkı bir ilişki vardır. Nostalji özellikle popüler kültür içerisinde yer alan hatta ihtiyaç duyulan bir kavramdır. Normalde nostalji daha çok bireyseldir, ancak günümüzde şeylerin endüstrileşmesiyle beraber popüler kültürün bir parçası şeklinde toplumsal olarak kültürel bir unsur hâline de dönüşmüştür. Bu çerçevede ele alınacak nostaljik sınıflandırma kültür nostaljisidir (toplu nostalji). Popüler kültürün neden nostaljiye ihtiyaç duyduğuna dair çeşitli araştırmalar olsa da bu konuda net bir şey söylemek zordur. Nostalji artık kültürün bir parçasıdır ve bundan sonra da varlığını sürdürecek gibi görünmektedir. Nostaljik genellikle modern gereksinimlere göre yeniden şekillenir. Geçmişle geleceği bir araya getirerek eski ve yeni ögelerin bir arada kullanılmasını sağlar. Pazarlama aracı olarak kültür endüstrisi nostaljiyi kullanarak daha geniş bir alıcı ve izleyiciye ulaşmayı amaçlar. Hedef kitlesi geçmişe özlem duyan kişilerdir. Sadece üretme ya da pazarlama açısından değil ihtiyaçları gidermede sürdürülebilirlik açısından eskiyle yeninin kullanılması önemlidir. Kültürün korunması ve sürdürülebilir olabilmesi için de kültürel bellek gereklidir. Kültürel bellek açısından insanın hatırlama ve unutma biçimlerinden yararlanır. Bireyler, nostalji temasıyla tüketim alanına yönlendirilmiş olur. Bu çalışmada Berger’in toplumbilimsel çözümleme yöntemlerinden işlevselcilik yöntemiyle, Adorno ve Horkheimer’ın “kültür endüstrisi” kavramı çerçevesinde nostaljinin işlevlerini tartışarak analiz etmek amaçlanmaktadır. Kültür endüstrisi özellikle mimari tasarım, moda tasarımı, görsel sanatlar, yayıncılık, müzik, sinema, radyo ve televizyon, fotoğrafçılık, grafik, animasyon, bilgisayar yazılımları ve oyunları, reklamcılık gibi yaratıcı alanları da kapsar. Bu alanlar aynı zamanda halk biliminin de konusudur ve içerik üreticisidir. Nostaljik müzikler, nostaljik kentler turu, nostaljik hediyeler, nostaljik lezzetler, nostaljik şehirlerarası otobüsler, nostaljik trenli gezi gibi unsurlar nostalji başlığı altında duygusal tepkilerden faydalanmayı amaçlamaktadır. Nostalji, kültür endüstrisinde dolayısıyla kültür ekonomisinde pek çok işlevle kullanılabilir: özlem gidermek; aidiyet sağlamak, olumlu deneyim yaşamak; tarihe katılmak ya da tarihe tanıklık etmek; çocukluk dönemleri ve geçmiş anıları hatırlamaya yardımcı olmak; yeni deneyim ortamları sağlamak, anıları canlandırarak bir tüketici nostaljisi yaratmak; rol model oluşturmak; eskiyle yeniyi buluşturmak; popülerlik için; pazarlama aracı olarak; kültürel bir güç olarak; yaşam biçimi belirlemek; sosyal medyada nostaljik deneyim paylaşarak topluluk oluşturmak; festivaller, konserler, fuarlar gibi etkinliklerle insanı geçmişe götürerek keyifli anlar yaşatmak. Bu işlevler geçmiş zamandaki eşyaları, karakterleri ve hikâyeleri canlandırarak eski ve yeni nesilleri bir araya getirir. Ancak bu işlevleri yerine getirirken bazı sorunları da beraberinde getirir. “İcat edilmiş gelenek” olarak yanlış temsillerle kültür endüstrisi kapsamında nostaljik ürünler tek tipleşmeye başlamıştır. Eşyalar, tasarımlar, fikirler, eserler seri üretimlerle, yapay zekâ ile oluşturan aynı konseptli geriye dönük oluşturulmuş dijital görseller, “tbt”ler, fotoğraflar, TV şovları, müzikler, hatta dizi ve filmler aynı nostaljik dışavurumla karşımıza çıkar. Bu yüzden dönemsel ya da tarihsel bir anıştırma sağlasa da gönderme yaptığı zamanın doğru değerlendirilip algılanmasına engel olarak kendi gerçekliğini oluşturmaktadır. Bu makalede daha çok ekonomi ve iletişim açısından ele alınan kültür endüstrisi çerçevesinde nostalji kavramı ilişkileri ve işlevleriyle değerlendirilirken bu kapsamda önerilere de yer verilmektedir. Örneğin, eski ürünler nostalji konseptiyle kullanıldığında ya da değerlendirildiğinde ürünü atık/kullanılmayan/ihtiyaç duyulmayan/istenmeyen olmaktan çıkartıp yeniden kullanılabilir hâle getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

kültür endüstrisi, yaratıcı kültür endüstrisi, nostalji, işlevselcilik, nostaljik müzik

Kaynakça

• ADORNO, T. W. (1991). The Culture Industry: Selected Essays on Mass Culture. Londra: Routledge.
• ADORNO, T. W. (2011). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi. (Çev.: N. Ülner, M. Tüzel ve E. Gen), İstanbul: İletişim Yayınları.
• ADORNO, T. W. ve HORKHEIMER, M. (2014). Aydınlanmanın Diyalektiği. (Çev.: N. Ülner ve E. Öztarhan Karadoğan), İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• AKIN, B. (2018). “Kültürel Bellek ve Müzik”. Eurasian Journal of Music and Dance, C. 0, S. 13, 101-117.
• ASSMANN, J. (2003). Kültürel Bellek. (Çev.: Ayşe Tekin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BARS, M. E. (2021). “Folklorizm, Fakelore, İcat Edilmiş Gelenek ve Reklam”. Bingöl Araştırmaları Dergisi, C. 8, S. 1, 27-50.
• BAŞARAN, U. (2021). “Nostalji-Kültür İlişkisi ve 21. Yüzyıl Türk Halk Şiirinde Nostaljik Unsurlar Üzerine Bir Değerlendirme”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, C. 14, S. 34, 636-651.
• BAUMAN, Z. (2012). Küreselleşme. (Çev.: Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BERGER, A. A. (1996). “Toplumbilimsel Çözümleme”. (Çev.: Nazlı Bayram, Uğur Demiray, Nazmi Ulutak, Murat Barkan). Kitle İletişiminde Çözümleme Yöntemleri, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• BERMAN, M. (1999). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor: Modernite Deneyimi. (Çev.: Ümit Altuğ), İstanbul: İletişim Yayınları.
• BİLECAN, E. (2022). “Çağdaş Halk Ozanı Barış Manço’nun Felsefesi ile Sanat Anlayışı Çerçevesinde Kültürel Mirasın Korunması ve Aktarımı”. Avrasya Sanat ve Medeniyet Dergisi, C. 0, S. 15, 22-31.
• BİNARK, M. vd. (2023). “Türkiye Müzik Endüstrisinde Platformlar ve Algoritmik Kürasyonun Yeni Kültürel Aracılık Rolü-Que Vadis?”. Kültür ve İletişim, C. 26, S. 51, 108-141.
• BOAS, F. (2017). Antropoloji ve Modern Yaşam. (Çev.: Deniz Uludağ), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• BOYM, S. (2009). Nostaljinin Geleceği. (Çev.: Ferit Burak Aydar), İstanbul: Metis Yayınları.
• CASEY, E. S. (1987). “The World of Nostalgia”. Man and World, S. 20, 361–384.
• ÇELİK YILMAZ, N. (2018). “Sanat ve Kültür Endüstrisi”. Journal of International Social Research, C. 11, S. 61, 452-459.
• DAVIS, F. (1979), Yearning for Yesterday: A Sociology of Nostalgia. New York: The Free Press.
• ELİOT, T. S. (1944), What is a Classic?. Faber &Faber Limited, 24 Russel Square, London.
• ERDOĞAN, G. (2023). “Bir Hatırlama Aracı Olarak ‘90’lar Pop’ Üzerine Netnografik Bir İnceleme”. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 9, S. 1, 173-194.
• ESER, Z. (2007). “Nostaljinin Pazar Bölümleme Değişkeni Olarak Kullanılması Üzerine Kavramsal Bir Çalışma”. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 0, S. 1, 115-130.
• GÜNAY, G. (2009). Kültür Endüstrisi ve Türkiye’ye Yansımaları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• HOLAK, S. L. ve HAVLENA, W. J. (1998). “Feelings, Fantasies, and Memories: An Examination of the Emotional Components of Nostalgia”. Journal of Business Research, S. 42, 217-226.
• HOLBROOK, M. B. ve SCHINDLER, R. M. (1996). “Market Segmentation Based on Age and Attitude Toward the Past: Concepts, Methods, and Findings Concerning Nostalgic Influences on Customer Tastes”. Journal of Business Research, S. 37, 27-39.
• İLHAN, M. E. (2015). “Gelenek ve Hatırlama: Belleğin Kültürel Olarak Yeniden İnşası Üzerine Bir Tartışma. Turkish Studies, C. 10, S. 8, 1395-1408.
• KARA, T. (2014). “Kültür Endüstrisi Kavramı Çerçevesinde Medya Ürünleri: Eleştirel Yaklaşım”. Turkish Online Journal of Design Art and Communication , C. 4, S. 1 , 51-60.
• KAYMAS, S. (2019a). “Türk dünyasında kültür ve yaratıcı endüstri yönetişimi üzerine bir değerlendirme”. Bilig, S. 90, 215-243.
• KAYMAS, S. A. (2019b). “Yaratıcı Endüstriler Ekosistemi İçerisinde Ankara: Sorunlar, Olanaklar ve Potansiyeller Üzerine Bir Değerlendirme”. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 10, S. 2, 108-125.
• KAYMAS, S. (2020). “Yaratıcı Endüstriler, Kültür Temelli Girişimcilik ve Eleştirel Ekonomi Politik: Kör Noktayı Yeniden Düşünmek”. İnsan ve İnsan, C. 7, S. 26, 93-113.
• KIRANOĞLU, G. (2016). İstanbul Nostaljisinin Kültürel Mitolojisi 1953-1965. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KOÇ ALAMASLI, I. (2021). “Kültür Endüstrisi Bağlamında Instagram”. Journal of Communication Science Research, C. 1, S. 1, 39-49.
• KOTLER, P. (1987). Pazarlama Yönetimi, Çözümleme, Planlama ve Denetim. Cilt 2, (Çev.: Erdal Yaman), Ankara: Bilimsel Yayınlar Derneği.
• KÖSE, H. ve AYDIN, H. (2020). “Medyatik Popüler Kültürde Nostalji: Kültürel Doyum Üzerine Bir İnceleme”. Folklor/Edebiyat, C. 26, S. 104, 757-779.
• KRUPAT, A. (2005). “The Concept of the Canon”. Debating the Canon. (Ed.: Lee Morrissey), Palgrave Macmillan Press.
• MARCUSE, H. (1975). Tek Boyutlu İnsan. (Çev. Aziz Yardımlı), İstanbul: İdea Yayınevi.
• MASLOW, A. H. (1970). Motivation and Personality, (Second Ed.), New York: Harper and Row.
• NEGİZ, B. ve İLİ, B. (2021). “Türk Televizyon Dizilerinde Aşkın Yeniden Üretilmesi ve Nostalji”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 26, 585-613.
• ÖRNEK, S. V. (1977). Türk Halkbilimi. Ankara: Türkiye İş Banası Kültür Yayınları.
• ÖZDEMİR, N. (2009). “Kültür Ekonomisi ve Endüstrileri ile Kültürel Miras Yönetimi İlişkisi”. Millî Folklor, C. 11, S. 84, 73-86.
• ÖZDEMİR, N. (2012). Kültür Ekonomisi ve Yönetimi. Ankara: Hacettepe Yayıncılık.
• ÖZDEMİR, N. (2017). Kültür Bilimi ve Yönetimi. Ankara: Grafiker Yayınları.
• ÖZDEMİR, N. (2018). “Geleneksel Bilgi ve Kültür Ekonomisi”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C. 18, S. 1, 1-28.
• RUTLİ, E. E. (2011). Max Horkheımer ve Theodor Adorno’da Eleştirel Teori ve Kültür Endüstrisi Kavramı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SHINDLER, R. ve HOLBROOK, M. B. (2003). “Nostalgia for Early Experience as a Determinant of Consumer Preferences”. Psychology & Marketing, C. 20, S. 4, 275-302.
• SHILS, E. (2002). “Gelenek”. İnsan Bilimlerine Prologomena. (Çev. ve Der.: Hüsamettin Arslan), İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 145-180.
• SOLOMON, M. (2001). Consumer Behavior. (Fifth Ed.), New Jersey: Prentice-Hall.
• STERN, B. B. (1992). “Nostalgia in Advertising Text: Romancing the Past”. in ACR North American Advances, (Eds.: Sherry, J., Stemthal, B.), Volume 19, Utah, 388-389.
• ŞAHİN, H. İ. (2013). “Ziya Gökalp’in ‘Halk’ ve ‘Halkbilimi’ Terimlerine Bakış Açısında Geleneğin Yeri”. Millî Folklor, C. 12, S. 99, 91-100.
• VESEY, C. ve DIMANCHE, F. (2003). “From Storyville to Bourbon Street:Vice, Nostalgia and Tourism”. Journal of Tourism and Cultural Change, C. 1, S. 1, 54-70.
• WOLF-KNUTS, U. (2007). “Folklorizm, Nostalji ve Kültürel Miras”. (Çev.: Selcan Gürçayır), Folklorun Sahtesi: Fakelore. 175-181, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.