Türkiye'de İllerin Sektörel Düzeyde Rekabet Gücünün İncelenmesi

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 1374 - 1392, 25.08.2025

Habibe Yaman

https://doi.org/10.25295/fsecon.1577404

Abstract

Sektörel rekabet gücünün artırılması ekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesinde hayati bir öneme sahiptir. Bu süreçte, sektörel rekabet gücünü analiz eden bilimsel araştırmalar yönlendirici bir rol üstlenmektedir. Türkiye’de sektörlerin rekabet gücü zamanla değişmekte olup bu düzeylerin tespiti sektörel gelişim süreçlerine yön vermektedir. Bu eksende, bu çalışmanın amacı Türkiye’deki illerin sektörel açıdan karşılaştırmalı üstünlüklerinin hesaplanmasıdır. Çalışmada Balassa tarafından geliştirilen Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler indeksi kullanılarak Türkiye’nin 81 ilinin 26 sektördeki rekabet gücü ortaya koyulmuştur. Bu çalışmada ihracatçı firmaların kanuni merkezleri bazındaki sektör ihracat rakamları kullanılmış olup 2014 ve 2023 yılları temel alınmıştır. Araştırma sonucunda illerin karşılaştırmalı üstünlük gösterdikleri sektörlerin zamanla değiştiği ve Türkiye’de sektörlere göre güçlü avantaj gösteren il sayısındaki değişimde en öne çıkan sektörün madencilik ürünleri sektörü olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca 2014-2023 döneminde diğer sektörlere kıyasla güçlü avantaj gösteren illerin sayısının en fazla olduğu sektörlerin sırasıyla “Madencilik Ürünleri”, “Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller”, “Çimento Cam Seramik ve Toprak Ürünleri”, “Meyve Sebze Mamulleri”, “Yaş Meyve ve Sebze”, “Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri” ve “Kuru Meyve ve Mamulleri” olduğu saptanmıştır. Bu araştırmanın bulgularına dayanarak, illerin sektörel üstünlüklerine göre stratejik planlamaların yapılmasının ve il bazında kapsamlı teşvik mekanizmalarının oluşturulmasının sektörel büyümeyi hızlandıracağı öngörülmektedir.

Keywords

Rekabet Gücü , Bölgesel Kalkınma , Türkiye

Ethical Statement

Bu çalışma bilimsel araştırma ve yayın etiği kurallarına uygun olarak hazırlanmıştır.

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

Examining the Competitiveness of Provinces at Sectoral Level in Türkiye

Abstract

Increasing sectoral competitiveness is of vital importance in realizing economic goals. In this process, scientific research analyzing sectoral competitiveness plays a guiding role. The competitiveness of sectors in Turkey changes over time and determining these levels provides direction for sectoral development processes. On this axis, the aim of this study is to calculate the comparative advantages of provinces in Türkiye from a sectoral perspective. In this study, the competitiveness of Türkiye's 81 provinces across 26 sectors is revealed using the Revealed Comparative Advantage index developed by Balassa. In this study, sectoral export figures based on the registered offices of exporting companies were used, and 2014 and 2023 were taken as the basis years. As a result of the research, it has been determined that the sectors in which provinces show comparative advantage have changed over time, and the most prominent sector in the change in the number of provinces showing strong advantage by sectors in Türkiye is the mining products sector. Additionally, it has been determined that the sectors with the highest number of provinces showing strong advantages compared to other sectors in the 2014-2023 period are “Mining Products,” “Seafood and Animal Products,” “Cement, Glass, Ceramic, and Soil Products,” “Fruit and Vegetable Products,” “Fresh Fruits and Vegetables,” “Cereals, Pulses, Oilseeds, and Their Products,” and “Dried Fruits and Their Products,” respectively. Based on the findings of this study, it is predicted that strategic planning according to the sectoral advantages of provinces and the establishment of comprehensive incentive mechanisms on a provincial basis will accelerate sectoral growth.

Keywords

Competitiveness , Regional Development , Türkiye

Project Number

-

References

• Aktaş Çimen, Z., & Sarıçoban, K. (2024). Türkiye’nin süs bitkileri ihracatındaki rekabet gücü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (44), 151-168.
• Alp, S. (2009). Küme ekonomilerine bir bakış ve spesifik bir örnek olarak bursa pvc makine endüstri kümesi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 5(10), 187-202.
• Annoni, P., & Kozovska, K. (2010). EU Regional Competitiveness Index 2010. JRC Scientific and Technical Reports, Italy.
• Arıç, K. H. (2012). Ulusal ve uluslararası rekabetin geliştirilmesinde kümelenme politikası: Kayseri mobilya sektöründe bir uygulama. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(33), 133-157.
• Ata, S. (2020). Evolution of the product space and a new proposal for Turkey’s export incentive system. Presidency of the Republic of Turkey, Presidency of Strategy and Budget, 0017, Ankara.
• Balassa, B. (1965). Trade liberalisation and “revealed” comparative advantage. The manchester school, 33, 99-123.
• Balassa, B., & Noland, M. (1989). “Revealed” comparative advantage in Japan and the United States. Journal of International Economic Integration, 4(2), 8-22.
• Barkley, D. L. (2008). Evaluations of regional competitiveness: Making a case for case studies. The Review of Regional Studies, 38(2), 121-143.
• Beno, M. (2018). Empirical methods in international trade using for evaluation in export of services in CEE countries based on Balassa index. Journal of Economic and Social Development, 5(1), 29-37.
• Berger, T. (2011). An overview and analysis on indices of regional competitiveness. Review of Economics & Finance, 2(17), 17-33.
• Borozan, D., & Strossmayer, J. J. (2008). Regional competitiveness: some conceptual issues and policy implications. Interdisciplinary Management Research, 4, 50-63.
• Boschma, R. (2004). Competitiveness of regions from an evolutionary perspective. Regional Studies, 38(9), 1001-1014.
• Clipa, R. I., & Ifrim, M. (2016). Measuring regional competitiveness. The case of Romania. The Annals of University of Oradea. Economic Sciences, 1, 103-111.
• Dijkstra, L., Annoni, P., & Kozovska, K. (2011). A new regional competitiveness index: Theory, methods and findings. European Union: Regional Policy.
• Erenler, G., Alüftekin, N., Yüksel, Ö., Taş, A., & Bayraktar, F. (2012). Denizli tekstil hazırgiyim sektörü bölgesel yoğunlaşma (kümelenme) göstergeleri. Endüstri Mühendisliği Dergisi, 23(2), 2-27.
• Erkan, B. (2012). Ülkelerin karşılaştırmalı ihracat performanslarının açıklanmış karşılaştırmalı üstünlük katsayılarıyla belirlenmesi: Türkiye-Suriye örneği. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15).
• ETKB & TOBB (2021). Türkiye madencilik sektörü gelişim raporu (2020). TOBB Yayını, 25, Ankara.
• Farhat, S. (2021). Export competitiveness of India and UAE in Horticulture sector with respect to Balassa Index. Just Agriculture Multidisciplinary e-Newsletter, 1(10).
• Gardiner, B., Martin, R., & Tyler, P. (2004). Competitiveness, Productivity and Economic Growth across the European Regions, Second Revised Version, 1-40.
• Gülçür, B. (2015). Dünyada, AB'de ve Türkiye'de süs bitkileri sektöründeki gelişmeler ile bu alandaki uluslararası fuarlar. T.C. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, AB Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Huggins, R., Izushi, H., & Thompson, P. (2013). Regional competitiveness: Theories and methodologies for empirical analysis. JCC: The Business and Economics Research Journal, 6(2), 155-172.
• International Institute for Management Development-IMD (2024). IMD World Competitiveness Booklet 2024, Switzerland: Lausanne.
• Iqbal, M., Hussain, Z., Noorka, I. R., Akhtar, M., Mahmood, T., Suleman, S., & Sana, I. (2013). Revealed comparative and competitive advantages of white gold of Pakistan (Cotton) by using Balassa and White Index. Int. J. Agric. Appl. Sci. 5(1).
• Istudor, N., Constantin, M., Ignat, R., Chiripuci, B. C., & Petrescu, I. E. (2022). The complexity of agricultural competitiveness: Going beyond the Balassa Index. Journal of Competitiveness, 14(4), 61–77.
• Kitson, M., Martin, R., & Tyler, P. (2004). Regional competitiveness: An elusive yet key concept?. Regional Studies, 38(9), 991-999.
• Kulaksız, Y. (2008). Türkiye’de bölgesel gelişmişlik farkları, istihdam ve kurum hizmetlerinin çeşitlendirilmesi. T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Kumral, N., Akgüngör, S., & Güçlü, M. (2012). Rekabet gücü, yaşam kalitesi ve yaratıcılık: Türkiye düzey 2 bölgeleri. Ege University Working Papers in Economics, No: 12 / 01.
• Lengyel, I. (2004). The pyramid model: enhancing regional competitiveness in Hungary. Acta Oeconomica, 54(3), 323-342.
• Madiyarova, D., Amirbekova, A., & Syrlybayev, M. (2018). Comparative advantages of Kazakhstan assessed by the Balassa Index: consistently competitive exports are limited to raw materials with low added value. Journal of Business and Retail Management Research, 12(3).
• Martin, R. (2005). Thinking about regional competitiveness-critical issues. East Midlands Development Agency.
• Muendler, M. A. (2007). Balassa (1965) Comparative Advantage by Sector of Industry, Brazil 1986–2001. University of California, San Diego, 1-10.
• Obadi, S. M. (2016). Revealed comparative advantage and competitiveness in the EU-28 and the USA. Economic Review, 45(2), 243-259.
• Porter, M. E. (1998). The competitive advantage of nations. New York, NY: The Free Press.
• Reyes, G. U. (2014). Examining the revealed comparative advantage of the ASEAN 6 countries using the Balassa index and Lafay index. Journal of Global Business and Trade, 10(1), 1-11.
• Rizzi, P., Graziano, P., & Dallara, A. (2015). The regional competitiveness: An alternative approach. Rivista Internazionale di Scienze Sociali, (3), 307-336.
• Sepic, D. (2005). The regional competitiveness: Some notions. Russian-European Centre for Economic Policy (RECEP).
• Snieška, V., & Bruneckienė, J. (2009). Measurement of Lithuanian regions by regional competitiveness index. Engineering economics, 61(1), 45-57.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2018a). On birinci kalkınma planı (2019-2023): Madencilik politikaları. Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
• T.C. Kalkınma Bakanlığı (2018b). On birinci kalkınma planı (2019-2023): Makine. Çalışma Grubu Raporu, Ankara.
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2019). İllerin ve bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması SEGE-2017. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü Yayını, 3, Ankara.
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2022a). İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması SEGE-2022. Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü Yayını, 35, Ankara.
• T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2022b). Çimento sektör raporu 2021. Sanayi Genel Müdürlüğü.
• TİM-Türkiye İhracatçılar Meclisi (2024). https://tim.org.tr//tr/ihracat-rakamlari (26.07.2024).
• TUİK (2024b). Su Ürünleri, 2023. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Su-%C3%9Cr%C3%BCnleri-2023-53702&dil=1(30.12.2024).
• TUİK-Türkiye İstatistik Kurumu (2024a). Dış Ticaret İstatistikleri, Ocak 2024. Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Ocak-2024-53534 (21.09.2024).
• Tunca, H. (2020). Tarımsal ürünlerde rekabet gücü: Bölgesel bir analiz. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 7(1), 1-17.
• World Bank (2024). https://databank.worldbank.org/source/world-development-indicators# (21.09.2024).
• Yücel, F., & Ergin, A. (2015). Otomotiv ürünleri ihracatında stratejik dış ticaret yaklaşımı: ABD ve Japonya üzerine bir uygulama. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 101-110.