Şah Mahmud Nişâburî Murakkaı’ndan Birkaç Örnek Bağlamında Koltuk Tezhibi

Year 2019, , 145 - 166, 26.06.2019

Nihal Aracı

https://doi.org/10.16947/fsmia.582330

Abstract

Kitap sanatları Türk Sanatı’nın oluşumundaki en önemli unsurlar arasında gösterilmektedir.

Bu alanda verilmiş eserler, sanatımızın geçmişten günümüze ulaşabilmesi bakımından

son derece etkili olmuştur. Şah Mahmud Nişâburî Albümü de, kitap sanatlarının

uygulama alanlarından olan murakka’ yapımcılığının en mühim örnekleri arasında gösterilmektedir.

Başta Şah Mahmud Nişâburî olmak üzere İranlı hattatların kıt’alarının yer aldığı

bu albümün tezhiplenmesinin ve ciltlenmesinin Osmanlı Nakkaşhânesi’nde yapıldığı

kabul edilmektedir. Albümde kıt’a formunun sıra dışı örnekleri bir arada toplanmıştır.

Hem hat hem de tezhip sanatı açısından çok değerli ve aynı zamanda yol gösterici bir eser

niteliği taşıyan albümdeki kıt’a formlarının farklılığı, değişik boyutlarda ve şekillerde

koltuk alanlarının oluşumunu sağlamış ve bu durum tasarımdaki çeşitliliği de beraberinde

getirmiştir. Bu makalede de, Şah Mahmud Nişâburî Murakkaı’nda yer alan birkaç örnek,

koltuk tezhibi yönünden ele alınacak ve incelenecektir.

Keywords

Murakka’, koltuk, hat, tezhib, kıt’a

Koltuk Illumination in the Context of Some Samples from Shah Mahmud Nişâburî Album

Abstract

The arts of book are one of the most important elements in the formation of Turkish

art. The works which are given in this field have been highly influential in terms of our

art to reach from past to the present. Shah Mahmud Nişâburî album is shown as one of

the most important examples of album production which is application area of book arts.

In this album, which contains calligraphic kıt’as of Persian calligraphers, mostly of Shah

Mahmud Nişâburî, illumination and binding in Ottoman palace studio, kıt’a forms’ extraordinary

examples are gathered together. The variety of kıt’a forms in the album, which

is both valuable and at the same time an advisor in terms of calligraphy and illumination,

has provided the formation of koltuk areas in different sizes and shapes and this brought

diversity in the design. In this article, some samples in Shah Mahmud Nişâburî album will

be analyzed in terms of koltuk illumination.

Keywords

Album, koltuk, calligraphy, illumination, kıt’a

References

• Alparslan, Ali, “Kıta” madd., DİA, c. 25, Ankara, 2002. Atıl, Esin, Süleymanname (The Illustrated History of Süleyman the Magnificent), National Gallery of Art, New York, Washington, Harry N. Abrams, Inc., Publishers, 1986. Çağman, Filiz, Kat’ı (Osmanlı Dünyasında Kağıt Oyma Sanatı ve Sanatçıları), İstanbul, Aygaz A. Ş., 2014. _________ - Tanındı, Zeren, “Osmanlı-Safevi İlişkileri (1578-1612) Çerçevesinde Topkapı Sarayı Müzesi Resimli El Yazmalarına Bakış”, Aslanapa Armağanı, İstanbul, Bağlam Yayınları, 1996. Derman, M. Uğur, “Murakka’” madd., DİA, c. 31, İstanbul, 2006. _________, Osmanlı Hat Sanatı, İstanbul, Mas Matbaacılık, 2001. Duran, Gülnur, “Kara Memi” madd., DİA, c. 24, İstanbul, 2001. Fetvacı, Emine, “Persian Aesthetics in Ottoman Albums”, https://www.ias. edu/ideas/2018/fetvaci-persian-aesthetics. Gelibolulu, Mustafa Âlî, Menâkıb-ı Hünerverân, haz. Müjgan Cunbur, 2. bs., İstanbul, 2012. Genç, Vural, “From Tabriz To Istanbul: Goods And Treasures of Shah Isma’il Looted After The Battle Of Chaldıran”, Studia Iranica, sa. 44, Iran, 2015. Mahir, Banu, “Saray Nakkaşhanesinin Ünlü Ressamı Ş ah Kulu ve Eserleri”, Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık, c. 1, İ stanbul, 1986. _________, “XVI. Yüzyıl Osmanlı Nakkaşhanesinde Murakka Yapımcılığı”, Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu (Gönül Öney’e Armağan), İzmir ,2002. Müstakimzâde Süleyman Sâdeddin, Tuhfe-i Hattâtîn, haz. Mustafa Koç, İstanbul, Klasik Yayınları, 2014. Serin, Muhittin, “Şah Mahmud Nişâburî” madd., DİA, c. 38, İstanbul, 2010. _________, Hat Sanatı ve Meşhur Hattatlar, 4. bs., İstanbul, Kubbealtı Yayınları, 2010. Tanındı, Zeren, “13-14. Yüzyılda Yazılmış Kur’an’ların Kanunî Döneminde Yenilenmesi”, Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık I, İstanbul, 1986. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Osmanlı Sarayı’nda Ehl-i Hıref (Sanatkârlar) Defteri”, Belgeler, c. XI, sa. 15, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1986.