İç Mekanda İşleve Göre Renk Tercihlerinin Mekansal Deneyim ve Sanal Gerçeklik Yöntemleriyle Değerlendirilmesi: Yaşam Alanı ve Hasta Odası Örneği

Yıl 2025, Cilt: 37 Sayı: 2, 885 - 896, 30.09.2025

Fatmanur Yüksektepe , Esra Küçükkılıç Özcan

https://doi.org/10.35234/fumbd.1676412

Öz

Mimari mekanda renk düzeni, rengin bileşenleri, mekanın işlevi ve kullanıcı üzerindeki psikolojik etkiler dikkate alınarak oluşturulmalıdır. Mekanda renk, bireyin mekansal algısını ve deneyimini şekillendiren önemli bir etken olup, farklı işlevlere sahip mekanlarda değişik etkiler gösterebilmektedir. Bu çalışmada, farklı işlevlerdeki iç mekanlara yönelik renk tercihlerinin, kullanıcı algısı ve sanal mekansal deneyime bağlı değişkenliği karşılaştırılmalı analizle incelenmiştir. Çalışma kapsamında, yaşam alanlarına yönelik renk tercihleri, bireylerin mevcut mekansal deneyimleri ve algısal değerlendirmeleri doğrultusunda; hasta odalarına yönelik renk tercihleri ise sanal ortamda oluşturulan mekansal deneyim yöntemiyle incelenmiştir. Bu doğrultuda çalışmada sanal gerçeklik gözlüğüyle (VR) deneyimlenecek bir hasta odası modeli, Munsell Renk Dizgesi’ndeki beş ana tür ile her türün 1,5 (çok az doymuş), 3,5 (az doymuş) ve 5,5 (orta doymuş) olmak üzere üç farklı doymuşluğu ve bir adet türsüz düzen olmak üzere toplam 16 renk düzeninde oluşturulmuştur. Yetmiş katılımcı ile yürütülen sanal anket çalışması sonucunda, farklı fonksiyonlarda N-türsüzün (gri) diğer renk türlerine kıyasla daha fazla tercih edildiği ve renk türü tercihleri arasında belirgin farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, hasta odası renk düzenleri arasında en yüksek beğeni düzeyinin 5-8,5/1,5 (çok az doymuş kırmızı), en düşük beğeni düzeyinin 45-8,5/5,5 (orta doymuş yeşil) olduğu, her türün doymuşluk düzeyi arttıkça beğeni düzeyinin azaldığı görülmüştür. Bu çalışmadan elde edilecek sonuçlar, renk tasarımcılarına katkı sağlayarak, disiplinler arası etkileşim oluşturacaktır.

Anahtar Kelimeler

Renk tasarımı , hasta odası rengi , yaşam alanı rengi , sanal gerçeklik , renk algısı , mekansal deneyim

Evaluating Interior Color Preferences by Function through Spatial Experience and Virtual Reality: The Case of Living Spaces and Patient Rooms

Öz

In architectural spaces, color schemes should be designed by taking into account the components of color, the function of the space, and the psychological effects on the user. Color is a significant factor in shaping an individual's spatial perception and experience, and it may produce varying effects depending on the function of the space. This study comparatively analyzes the variability of color preferences in interior spaces with different functions, based on user perception and virtual spatial experience. Within the scope of the study, color preferences for living spaces were evaluated according to users’ existing spatial experiences and perceptual assessments, whereas color preferences for patient rooms were examined through virtual spatial experience techniques. Accordingly, in this study, a virtual patient room model to be experienced through a virtual reality (VR) headset was created using the five main hues from the Munsell Color System, with each hue presented in three levels of chroma: 1.5 (very low), 3.5 (low), and 5.5 (moderate), along with one achromatic (neutral gray) scheme, resulting in a total of 16 color schemes. Based on the results of a virtual survey conducted with seventy participants, it was found that in functional spaces, the achromatic (neutral gray) scheme was preferred more than other hues, and there were significant differences among hue preferences. Furthermore, among the patient room color schemes, the highest level of aesthetic appreciation was observed for 5-8.5/1.5 (very low chroma red), while the lowest was for 45-8.5/5.5 (moderate chroma green). It was also observed that, for each hue, as chroma increased, the level of appreciation decreased. The findings of this study aim to contribute to the field of color design and foster interdisciplinary collaboration.

Anahtar Kelimeler

Color design , patient room color , living space color , virtual reality , color perception , spatial experience

Kaynakça

• Özata AC. Yapı biyolojisi kapsamında hasta odalarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya, Türkiye, 2018.
• Porter T, Mikellides B. Color for Architecture. New York, ABD: Van Nostrand Reinhold, 1976.
• Özsavaş N. Renk: Bir değerlendirme ölçütü olarak iç mekan tasarımındaki önemi ve bir ders içeriği önerisi. Sanatta Yeterlilik Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye, 2015.
• Pile TJ. Color in Interior Design. New York, ABD: McGraw-Hill, 1997.
• Ergün B, Yıldırım K, Hidayetoğlu ML. Açık ofislerin duvar ve donatı elemanlarında kullanılan renklerin kullanıcıların algısal değerlendirmeleri üzerindeki etkileri. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University 2023; 38(4): 2465-2475.
• Yıldırım K, Hidayetoğlu ML, Gökbulut N, Müezzinoğlu MK. Effects on students’ perceptual evaluations of the wall colors used in design studios by the virtual reality method. International Journal of Architecture&Planning 2019; 7(1): 99-120.
• Yıldırım K, Hidayetoğlu ML, Capanoğlu A. Effects of ınterior colors on mood and preferences: comparions of two living rooms. perceptual and motor skills 2011; 112(2): 509-524.
• Gao C, Zhang S. The restorative quality of patient ward environment: test of six dominant design characteristics. building and environment 2020; 180: 1-11.
• İbili ŞG. Sağlık yapılarında iç mekan tasarımına yönelik renk etkileri. Yüksek Lisans Tezi, KTO Karatay Üniversitesi, Konya, Türkiye, 2018.
• Alakuş YZ. Renk olgusu ve günümüz mimarisindeki yeri. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2009.
• Sema T. Mimarlık ve renk kavramı. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2006.
• Güller E. Sağlık yapılarında renk olgusunun özel dal hastaneleri hasta yatak odası örneklerinde araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye, 2007.
• Mahnke FH. Color, Environment and Human Response. New York, ABD: Van Nostrand Reinhold Co. Inc., 1996.
• Tofle RB, Schwarz B, Yoon S, Max-Royale A. Color in Healthcare Environmentes-A Research Report. ABD: The Coalition for Health Environments Reseach (CHER), 2004.
• Zümrüt MS. Renk karşıtlık düzenlerinin renk uyumu, tercihi ve beğenisi açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2023.
• Yüksektepe F. Hasta odası renk düzenlerinin kullanıcılar üzerindeki duyuşsal etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 2024.
• Yüksektepe F, Küçükkılıç Özcan E. Hasta odası renk düzeninin kullanıcılar üzerindeki etkileri. 9. Uluslararası Mimarlık ve Tasarım Kongresi; 25-26 Kasım 2023; İstanbul, Türkiye. ss. 138-146.
• Sirel Ş. Kuramsal Renk Bilgisi. İstanbul, Türkiye: İDMM Akademisi Yayınları, 1974.
• Munsell AH. A Color Notation. Baltimore, Maryland, ABD: Munsell Color Company, Inc., 1971.
• Luke JT. The Munsell Color System: A Language for Color. New York, ABD: Fairchild Publications, 1996.
• Swirnoff L. Dimensional Color. New York, ABD: W. W. Norton & Company, 2003.
• Ünver R. Yapıların içinde ışık-renk Iilişkisi. Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul, Türkiye, 1985.
• BS EN 12464-1:2021 Light and lighting- Lighting of Work Places.Part 1: Indoor Work Places. BSI Standards Publication, 2021.
• Özcan EK, Çelik K. Environmental color analysis and facade color design in a street rehabilitation: Adana, Kayalıbağ. Color Research and Application 2024; 49: 433-448.
• Carey DA. Hospice Inpatient Environments. New York, ABD: John Wiley and Sons, 1986.
• Kaya N, Crosby M. Color associations with different building types: An experimental study on american college students. color research and application 2006; 31(1): 67-71.
• Ulusoy B, Olguntürk N, Aslanoğlu R. Color semantics in residential interior architecture on different interior types. Color Research and Application 2020;45: 941-952.