Analysis of Theses on Safety Performance in the YOK-Thesis Database: A Meta-Evaluation

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 27 - 42, 30.06.2025

Müjde Aksoy , Beyza Bertan , Erhan Kara

https://doi.org/10.61524/fuuiibfdergi.1697411

Abstract

This study aims to reveal the development dynamics of the security performance literature in Turkey by conducting a systematic literature review and meta-evaluation of postgraduate theses indexed in the Higher Education Council (YOK) Thesis Database. The study aims to reveal the development dynamics in the literature, critically evaluate methodological diversity, thematic distribution, and sectoral focuses; identify gaps and weaknesses by comparing them with international standards; and establish a roadmap for future research. The research is significant as it is the first systematic evaluation of security performance within the scope of the YOK thesis database.
Within the scope of the research, academic outputs produced rapidly after the enactment of the Occupational Health and Safety (OHS) Law No. 6331 (2012) were critically evaluated in terms of methodological diversity (quantitative/qualitative/mixed methods), theoretical frameworks, years of publication, and application points. A descriptive content analysis method was used for the meta-evaluation of theses focusing on safety performance. The theses were systematically classified and interpreted, and main themes and patterns were identified.
The analysis findings showed that topics such as security culture (30%), security climate (30%), and the security of systems themselves (20%) were prominent in the thematic distribution of theses related to security performance. In terms of methodology, it was found that 95% of the studies adopted quantitative research designs, while the use of mixed methods was limited to only 5%. The qualitative research approach was not preferred in any of the theses. Findings related to sectoral distribution reveal that studies on security performance are concentrated in the manufacturing, transportation, telecommunications, mining, construction, health, and energy sectors. However, when compared to the international literature, the thesis studies are found to contain some thematic and methodological shortcomings in terms of sectoral details. Weaknesses such as the limited consideration of technological innovations, insufficient examination of the cultural context, and insufficient international comparisons indicate areas for improvement in these studies.
The analysis findings show that topics such as safety culture (30%), safety climate (30%), and the safety of systems themselves (20%) stand out in the thematic distribution of theses related to safety performance. In terms of methodology, it was found that 95% of the studies adopted quantitative research designs, while the use of mixed methods was limited to only 5%. The qualitative research approach was not preferred in any of the theses. Findings regarding the sectoral distribution of the theses examined in the study reveal that studies on safety performance are concentrated in the manufacturing, transportation, telecommunications, mining, construction, health, and energy sectors.
As a result of the meta-evaluation, this study found that postgraduate studies on safety performance provide in-depth analyses in a sectoral context and develop practical recommendations consistent with theoretical frameworks. The strengths of these studies are particularly evident in their detailed analyses in a sectoral context, their wide methodological diversity, and their development of practical recommendations. However, when compared to the international literature, the thesis studies reveal some thematic and methodological shortcomings in terms of sectoral details. Weaknesses such as the limited consideration of technological innovations, insufficient examination of the cultural context, and inadequate inclusion of international comparisons indicate areas for improvement in these studies.

Keywords

Law No. 6331 on Occupational Health and Safety, Safety Performance, Systematic Literature Review, YÖK Thesis Center, Safety Culture and Climate

YÖK TEZ VERİ TABANINDA YER ALAN GÜVENLİK PERFORMANSI KONULU TEZLERİN ANALİZİ: META BİR DEĞERLENDİRME

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'de güvenlik performansı literatürünün gelişim dinamiklerini ortaya koymak amacıyla Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Tez veri tabanında indekslenen lisansüstü tezlerin sistematik literatür taraması ve meta değerlendirmesini gerçekleştirmektedir. Çalışma; literatürdeki gelişim dinamiklerini ortaya çıkarmak, tezlerdeki metodolojik çeşitlilik, tematik dağılım ve sektörel odakları kritik değerlendirmeye tabi tutmak, uluslararası standartlarla karşılaştırarak boşlukları ve zayıf yönleri belirlemekle birlikte gelecek araştırmalar için yol haritası oluşturmayı amaçlamaktadır. Araştırma, YÖK tez veri tabanı kapsamında güvenlik performansı konusunda yapılmış ilk sistematik değerlendirme olması açısından önem taşımaktadır.
Araştırma kapsamında, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle (2012) sonrası dönemde hızla üretilen akademik çıktılar, metodolojik çeşitlilik (nicel/nitel/karma yöntemler), kuramsal çerçeveler, yazıldığı yıllar ve uygulama noktaları açısından kritik bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Güvenlik performansını konu edinen tezlerin meta değerlendirmesi için betimsel içerik analizi yöntemi kullanılmış, tezler sistematik bir şekilde sınıflandırılmış ve yorumlanmış, ana temalar ve kalıplar ortaya çıkarılmıştır.
Analiz bulguları, güvenlik performansı ile ilişkili tezlerin tematik dağılımında güvenlik kültürü (30%) ve güvenlik iklimi (%30) ile doğrudan sistemlerin güvenliği (%20) gibi konuların öne çıktığını göstermiştir. Metodoloji bağlamında ise çalışmaların %95'inin nicel araştırma desenlerini benimsediği, karma yöntem kullanım oranının yalnızca %5 ile sınırlı kaldığı tespit edilmiştir. Nitel araştırma yaklaşımı ise tek başına hiçbir tezde tercih edilmemiştir. Sektörel dağılıma yönelik bulgularda ise imalat, ulaşım, telekominikasyon, maden, inşaat, sağlık ve enerji sektörlerinde güvenlik performansına ilişkin çalışmaların yoğunluğu dikkat çekmektedir. Ancak uluslararası literatürle karşılaştırıldığında, tez çalışmalarının sektörel detaylarda bazı tematik ve metodolojik eksiklikler içerdiği görülmektedir. Teknolojik yeniliklerin sınırlı bir şekilde ele alınması, kültürel bağlamın yeterince irdelenmemesi ve uluslararası karşılaştırmalara yeterince yer verilmemesi gibi zayıf yönler, bu çalışmaların geliştirilmesi gereken noktalarını işaret etmektedir.
Analiz bulguları, güvenlik performansı ile ilişkili tezlerin tematik dağılımında güvenlik kültürü (30%) ve güvenlik iklimi (%30) ile doğrudan sistemlerin güvenliği (%20) gibi konuların öne çıktığını göstermektedir. Metodoloji bağlamında ise çalışmaların %95'inin nicel araştırma desenlerini benimsediği, bununla birlikte karma yöntem kullanım oranının yalnızca %5 ile sınırlı kaldığı tespit edilmiştir. Nitel araştırma yaklaşımı ise tek başına hiçbir tezde tercih edilmemiştir. Araştırmada ele alınan tezlerin sektörel anlamda dağılımına yönelik bulgularda ise imalat, ulaşım, telekominikasyon, maden, inşaat, sağlık ve enerji sektörlerinde güvenlik performansına ilişkin çalışmaların yoğunluğu dikkat çekmektedir.
Meta değerlendirme sonucu bu araştırma, güvenlik performansı üzerine yapılan lisansüstü çalışmaların, hem sektörel bağlamda derinlemesine analizler sunduğunu hem de teorik çerçevelerle uyumlu pratik öneriler geliştirdiğini tespit etmiştir. Bu çalışmaların güçlü yönleri, özellikle sektörel bağlamda detaylı analizler yapması, geniş bir metodolojik çeşitlilik sunması ve uygulamalı öneriler geliştirmesiyle öne çıkmaktadır. Ancak uluslararası literatürle karşılaştırıldığında, tez çalışmalarının sektörel detaylarda bazı tematik ve metodolojik eksiklikler içerdiği görülmektedir. Teknolojik yeniliklerin sınırlı bir şekilde ele alınması, kültürel bağlamın yeterince irdelenmemesi ve uluslararası karşılaştırmalara yeterince yer verilmemesi gibi zayıf yönler, bu çalışmaların geliştirilmesi gereken noktalarını işaret etmektedir.

Keywords

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Güvenlik Performansı, Sistematik Literatür Analizi, Yök Tez Merkezi, Güvenlik Kültürü ve İklimi

References

• Ağırbaş, T. (2024). Çalışanların güvenlik iklimi algılarının güvenlik performansına olan etkisinde işe bağlılığın aracılık rolü: Metro inşaatı örneği (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Aksu, A. (2019). İmalat sektöründeki güvenlik kültürünün güvenlik performansına etkileri (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Alanka, D. (2024). Nitel bir araştırma yöntemi olarak içerik analizi: Teorik bir çerçeve. Kronotop İletişim Dergisi, 1(1), 62–82.
• Arık, İ. (2017). İdeal kampüs ağ yapısının tasarımı ve güvenlik performansının değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Bağıran, H. E. (2023). Çalışanların güvenlik iklimi algısının güvenlik motivasyonu ve güvenlik performansına etkisinde örgütsel bağlılığın aracılık rolü: Elektrik iletim ve dağıtım sektöründe bir araştırma (Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Bayrak, N. (2011). Aksaray-Havalimanı Metro İşletmesi sinyalizasyon sisteminin işletme-güvenlik performansının stokastik yöntemlerle belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Braun, V., & Clarke, V. (2021). Thematic analysis a practical guide. London: Sage Publications.
• Brown, J. D. (2015). Safety and corporate value: Aligning organizational goals with risk management. New York: Springer.
• Burke, M. J., Sarpy, A. S., Tesluk, P. E., & Smith-Crowe, K. (2002). General safety performance: A test of a grounded theoretical model. Personnel Psychology, 55(2), 429–457. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.2002.tb00116.x
• Ceyhan, Y. (2022). Emniyet liderliğinin güvenlik performansına etkisinde emniyet ikliminin aracı rolü: Uçuş personeli üzerinde bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli: Gebze Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ceylan, A., & Çetin, E. (2013). İş güvenliği kültürü. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Clarke, S. (2010). An integrative model of safety climate: Linking psychological climate and work attitudes to individual safety outcomes using meta-analysis. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83(3), 553–578. https://doi.org/10.1348/096317909X452122
• Clarke, S. (2013). Safety leadership: A meta-analytic review of transformational and transactional leadership styles as antecedents of safety behaviours. Journal of Occupational Organizational Psychol, 86(1), 22–49.
• Cooper, M. D., & Phillips, R. A. (2004). Exploratory analysis of the safety climate and safety behavior relationship. Journal of Safety Research, 35, 497– 512.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri. M. Bütün ve S. B. Demir (Ed. ve Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2018). Designing and conducting mixed methods research (3. Baskı). London: Sage Publications.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB). (2012). 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu. Resmi Gazete Sayısı: 28339.
• Çelik, E. (2014). Güvenlik kültürünün güvenlik performansına etkisi: İş tatmininin aracılık rolü (Doktora Tezi). Ankara: Gazi üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dalyan, H. (2023). Çalışanların eğitiminde alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerinin güvenlik performansına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Dekker, S. (2017). The field guide to understanding human error. Boca Raton: CRC Press.
• Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Eds) (1994). Handbook of qualitative research. London: Sage Publications.
• Dönmez, D. (2019). Predicting job performance through personal factors: The mediating role of safety motivation and safety performance (Master’s Thesis). Ankara: Middle East Technical University, The Graduate School of Social Sciences.
• Dursun, S. (2011). Güvenlik kültürünün güvenlik performansı üzerine etkisine yönelik bir uygulama (Doktora Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Er, M. (2016). Güvenlik ikliminin iş tatmini ve örgütsel bağlılık üzerine etkisi, güvenlik performansının aracılık rolü: kayseri mobilya imalat çalışanları üzerine bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Flin, R., Mearns, K., O'Connor, P., & Bryden, R. (2000). Measuring safety climate: Identifying the common features. Safety Sciences, 34(1-3), 177–192. https://doi.org/10.1016/S0925-7535(00)00012-6
• Heinrich, H. W. (1931). Industrial accident prevention: A scientific approach. New York: McGraw-Hill.
• Hopkins, A. (2006). Studying organisational cultures and their effects on safety. Safety Science, 44(10), 875–889. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2006.05.005
• International Labour Organization (ILO). (2020). Safety and health at work: World statistics. Cenevre: ILO.
• International Labour Organization (ILO). (2021). Occupational safety and health convention, No. 155. Cenevre: ILO.
• International Organization for Standardization (ISO). (2018). Mesleki sağlık ve güvenlik yönetim sistemleri (ISO Standart No. 45001:2018. https://www.iso.org/standard/63787.html
• İmal, E. (2021). Güvenlik kültürü, kültürel uyum ve güvenlik performansı arasındaki ilişkinin belirlenmesi: Enerji sektöründe bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kalaycıoğlu, D. (2019). Orman ürünleri sanayisinde güvenlik kültürü ve güvenlik performansının incelenmesine yönelik bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kara, T. (2021). Güvenlik iklimi ve kültürünün güvenlik performansına etkisi: Bir tıp fakültesi hastanesi örneği (Uzmanlık Tezi). Elazığ: Fırat Üniversitesi, Tıp Fakültesi.
• Krippendorff, K. (2019). Content analysis. London: SAGE Publications. https://doi.org/10.4135/9781071878781
• Lingard, H., Wakefield, R., & Cashin, P. (2011). The development and testing of a hierarchical measure of project ohs performance. Engineering, Construction and Architectural Management, 18(1), 30–49.
• Mahdı, R. A. M. (2024). Using deep learning technology to optimize vpn networks based on security performance (Master’s Thesis). İstanbul: Altınbaş University, Institute of Graduate Studies.
• Manuele, F. A. (2014). Advanced safety management: Focusing on Z10 and serious ınjury prevention. New York: Wiley.
• Neal, A., & Griffin, M. A. (2006). A study of the lagged relationships among safety climate, safety motivation, safety behavior, and accidents at the individual and group levels. Journal of Applied Psychology, 91(4), 946–953. https://doi.org/10.1037/0021-9010.91.4.946
• Neal, A., Griffin, M. A., & Hart, P. M. (2000). The impact of organizational climate on safety climate and individual behavior. Safety Science, 34(1–3), 99–109. https://doi.org/10.1016/S0925-7535(00)00008-4
• Nurduhan, M. (2017). Liman tesislerinin güvenlik performansının bulanık mantık yöntemiyle ölçülmesi: Bir liman uygulaması (Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Oruç, M. (2025). Hastane öncesi acil sağlık hizmetlerinde iş sağlığı ve güvenliği ikliminin güvenlik performansına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Reason, J. (1995). A systems approach to organizational error. Ergonomics, 38(8), 1708–1721. https://doi.org/10.1080/00140139508925221
• Reason, J. (1997). Managing the risks of organizational accidents. Aldershot: Ashgate.
• Robert, A. D., & Boullaguet, A. (1997). Analyse de contenu. Paris: P.U.F.
• Sakallı, A. E. (2023). Türk toplumunda değer boyutlarının kadercilik eğilimleri, güvenlik motivasyonu, güvenlik performansı ve risk algısıyla ilişkisi (Doktora Tezi). İstanbul: Medeniyet Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Smith, J., & Jones, R. (2011). Occupational safety and health management. London: Routledge.
• Şengül, B. (2020). Çalışanların iş güvenliği iklimi algısı ve güvenlik performansı ilişkisi: bir alan araştırması (Yüksek Lisans Tezi). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk İşveren Sendikaları Konfederasyonu (TİSK). (2012). İş kazası ve meslek hastalıkları raporu. Ankara: TİSK Yayınları.
• Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği. (TMMOB). (2016). İş sağlığı ve güvenliği raporu. Ankara: TMMOB Yayınları.
• Türkmen, G. (2021). Meyve suyu fabrikası çalışanlarında iş güvenliği kültürünün güvenlik performansına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Gümüşhane: Gümüşhane Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Weber, R. P. (1990). Basic content analysis. London: Sage Publications.
• Weick, K. E., & Sutcliffe, K. M. (2015). Managing the unexpected: Sustained performance in a complex world. John Wiley & Sons.
• Williamson. Managing the unexpected: Sustained performance in a complex world, A. M., Feyer, A. M., Cairns, D., & Biancotti, D. (1997). The development of a measure of safety climate: The role of safety perceptions and attitudes. Safety Science, 25, 15–27.
• Wu, T. C., Chen, C. H., & Li, C. C. (2008). A correlation among safety leadership, safety climate and safety performance. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 21, 307–318.
• YÖK-Tez veri tabanı. Güvenlik performansı konulu lisansüstü tezler. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ (Erişim tarihi: 03.04.2025).
• Zuofa, T., & Ocheing, E. G. (2017). Senior managers and safety leadership role in offshore oil and gas construction projects, Creative Construction Conference 2017, CCC 2017, 19-22 June 2017, Primosten, Croatia, Procedia Engineering 196, pp.1011-1017.