İslam ve Yahudilikte Yemek Kültürü ve Dini Yeme Pratikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz

Year 2025, Issue: 5, 20 - 34, 30.09.2025

Rabia Güven , Zehra Yardı

https://doi.org/10.5281/zenodo.17225023

Abstract

Beslenme, temel bir insan ihtiyacı olmasının ötesinde, dini boyutlarıyla manevi bir nitelik kazanmıştır. Her iki din, besin maddeleriyle ilgili düzenlemelerini helal-haram veya koşer kavramları çerçevesinde sunmaktadır. Bu kurallar, bireylerin ve toplumların yemek alışkanlıklarını şekillendirirken, özel gün ve bayram ritüellerinde belirleyici bir rol oynamaktadır. Bu çalışmada, İslamiyet ve Yahudilik’in beslenme ve yemek kültürü üzerindeki kuralları, yasakları ve manevi etkileri karşılaştırmalı analiz tekniği ve doküman analizi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Araştırma kapsamında kutsal metinler (Kur’an-ı Kerim, Tevrat) ve akademik literatürden yararlanılmıştır. Bulgular, İslamiyet ve Yahudilik arasında bazı benzerliklerin bulunmakla birlikte inanç sistemlerindeki farklılıkların da dikkat çekici olduğunu göstermektedir. İslam’da beslenme kuralları Kur’an’a dayanırken, Yahudilikte bu kurallar Tevrat’a dayanmaktadır. Ayrıca, İslam’da mekruh kavramı ile şüpheli gıdalar sınıflandırılırken, Yahudilikte bu durum mevcut değildir. Alkollü içkiler İslam’da haram kabul edilirken, Yahudilikte özel günlerde şarap tüketimi teşvik edilmektedir. Sonuç olarak, çalışma her iki dinin de sağlık ve manevi değerleri ön planda tutan benzer kurallara sahip olduğunu, ancak yorum ve uygulamalarda belirgin farklılıklar bulunduğunu ortaya koyarak literatüre din–beslenme ilişkisine dair karşılaştırmalı ve özgün bir katkı sunmaktadır.

Keywords

Yemek kültürü , Helal , Koşer , Beslenme Kültürü

A Comparative Analysis of Food Culture and Religious Eating Practies in Islam and Judaism

Abstract

Nutrition, beyond being a fundamental human necessity, has acquired a spiritual dimension through its connection to religion. Both Islam and Judaism present their dietary regulations within the framework of halal–haram or kosher principles. These rules shape the eating habits of individuals and societies and play a decisive role in special occasions and religious festivals. In this study, the dietary rules, prohibitions, and spiritual implications of Islam and Judaism are examined using a comparative analysis technique and the document analysis method. The research draws on sacred texts (the Qur’an and the Torah) as well as academic literature. The findings indicate that, while there are certain similarities between Islam and Judaism, significant differences also emerge in their belief systems. In Islam, dietary rules are based on the Qur’an, whereas in Judaism they are grounded in the Torah. Furthermore, Islam classifies questionable foods under the concept of makruh, a category not present in Judaism. Alcoholic beverages are strictly prohibited in Islam, while in Judaism wine consumption is encouraged during special occasions. In conclusion, this study demonstrates that both religions share similar principles emphasizing health and spiritual values, yet differ substantially in their interpretations and practices. By providing a comparative perspective, the study contributes an original insight into the literature on the relationship between religion and dietary culture.

Keywords

Food culture , Halal , Kosher , Nutrition Culture

References

• Akın, N., & Bulut-Solak, B. (2009). Helal gıda kanunları ve gıda güvenliği üzerindeki potansiyel etkileri. 5. Ulusal Meslek Yüksekokulları Sempozyumu, 27-29 Mayıs, Konya, ss. 916-925.
• Ali, B. (2012). Türkiye’de helal (mahzursuz) gıda ve helal belgelendirme sistemi. Electronic Journal of Food Technologies, 7(1), 51-61.
• Atasağun, G. (2001). Yahudilikte dini sembol ve kavramlar. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(11).
• Aymankuy, Ş., & Pelek, B. (2022). Semavi dinlerde yeme-içme ritüelleri (Food-Beverage Rituals in Divine Religions). Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5(1), 327-337.
• Baş, E. (2004). Aşûre günü, tarihsel boyutu ve Osmanlı dinî hayatındaki yeri üzerine düşünceler. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 45(1), 67-90.
• Baş, M. (2021). Dinlerde, kültürlerde hayvan kesim usulleri ve Avustralya’da SICHMA örneği. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 26-40.
• Beşirli, H. (2017). Yemek sosyolojisi: Yiyeceklere ve mutfağa sosyolojik bakış (2. baskı), Phoenix Yayınları.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• Bulut-Solak, B. (2021). Musevilikte koşer yiyecek ve içecekler ve koşer beslenme kanunlarının koşer gıda üretimine potansiyel etkileri. International Journal, 6.
• Cengil, M., & Tekin, D. B. (2016). Kutsal zaman, algılanış biçimi ve ibadet hayatına etkisi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15(29), 33-63.
• Cihan, S. (1982). Hz. Peygamberin sünnetinde yeme ve içme adabı. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5, 1982.
• Çiğdem, R. (2009). Yahudi ve İslâm hukukunda su ürünlerinin tüketilmesi. Acta Turcica Dergisi, 1, 442-449.
• Din İşleri Yüksek Kurulu. (Mart 25, 2024). Bir hayvanın yenilmeyecek yerleri nelerdir? https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/670].
• Erdem, M. (1997). İlahi dinlerin kutsal kitaplarında helâl ve haram anlayışı üzerine bir araştırma. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37(3-4), 151-174.
• Güneş, Z., & Yetim, H. (2020). Helâl gıda üretimi ve tüketimi. Academic Platform Journal of Halal Lifestyle, 2(2), 70-94.
• Gürhan, N. (2017). Yemek ve din: Yemeğin dini simgesel anlamları üzerine bir inceleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 1204-1223.
• Gürsoy, D. (2004). Tarihin süzgecinde mutfak kültürümüz (1. baskı). Oğlak Yayıncılık.
• Gürsoy, D. (2021). Deniz Gürsoy’un gastronomi tarihi (4. baskı). Oğlak Yayıncılık.
• Kaya, R. (2007). Kur'an, Tevrat ve İnciller bağlamında helâl ve haram gıdalar. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24(24), 9-29.
• Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation (4. baskı). Jossey-Bass,
• Nowell, L. S., Norris, J. M., White, D. E., & Moules, N. J. (2017). Thematic analysis: Striving to meet the trustworthiness criteria. International Journal of Qualitative Methods, 16(1), 1-13. https://doi.org/10.1177/1609406917733847
• Sönmez, T. G. (2016). Geleneksel bayramların halk hayatındaki rolü. Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 7, 2016, 143-147.
• Süleymanov, S. (2008). Tevrat'taki emir ve yasakların tespit ve tahlili. Bursa Uludağ University.
• Şimşek, M. (2013). Helal belgelendirme ve SMIIC standardı. Journal of Islamic Law Studies, 22.
• Tevrat, Bible.com (Mart 25, 2024). https://www.bible.com/tr.
• Türker, S. (2020). Helal ve güvenilir gıda. Helal ve Etik Araştırmalar Dergisi, 2(1), 85-97.
• Uca, S., & Yüncü, H. (2021). İlkel çağlardan günümüze gastronomi kültüründe din etkisi. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel (Online), 4(2), 526-537. https://doi.org/10.33083/joghat.2021.91
• Ünal, İ., & Özışık Yapıcı, O. (2017). Semavi dinlerin mutfak kültürü üzerindeki etkileri. VI. Ulusal II. Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumu, 14-15.