Okullarda Sosyal Sermaye ve Örgüt Sağlığı İlişkisi

Year 2020, Volume: 40 Issue: 2, 621 - 663, 06.08.2020

Muhammet İbrahim Akyürek , Sabri Çelik

Abstract

Bu araştırmanın amacı ilkokullarda görev yapan öğretmen algılarına göre, okulun sosyal sermayesi ve örgüt sağlığı arasındaki ilişki düzeyini belirlemektir. Araştırmanın modeli betimsel nitelikte ilişkisel tarama modelindedir. Araştırmanın evrenini Ankara’ nın sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi farklı olan üç ilçesinde yer alan okullarda görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi 475 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada okulların sosyal sermaye düzeyini belirlemek için “Sosyal sermaye ölçeği” ile örgüt sağlığı düzeyini belirlemek için “Örgüt sağlığı ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgulara göre; öğretmenlerin okulun sosyal sermaye düzeyine ilişkin algılarının katılıyorum düzeyinde olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin okulun örgüt sağlığı düzeyine ilişkin algılarının ise çoğu zaman düzeyinde olduğu belirlenmiştir. Ayrıca değişkenler arası orta düzeyde pozitif yönlü ilişkilerin olduğu belirlenmiştir. Araştırmada okullardaki sosyal sermaye ile örgüt sağlığı düzeyleri benzerlik göstermektedir; okullarda hem etkin ve geliştirilebilen bir sosyal sermaye, hem de sağlıklı bir örgütsel iklimin varlığından söz edilebilir. Okullarda etkin bir sosyal sermaye ve sağlıklı bir atmosferin oluşturulması doğrultusunda sosyal etkinlikler (spor, edebiyat, sanat gibi) zenginleştirilebilir.

Keywords

Sosyal sermaye, Örgüt sağlığı, Okul sağlığı

References

• Akıl, Ü. G. (2005). Bürokrasi ve ilköğretimde örgütsel sağlık. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Barnes, K. M. (1994). The organizational health of middle schools, trust, and decision participation. Yayımlanmamış doktora tezi. Rutgers The State University of New Jersey, New Brunswick.
• Bourdieu, P. (1986). The forms of capital on CALL. In J. G. Richardson (Eds.), CALL Handbook of theory and research for the sociology of education (ss. 241-258). New York: Greenwood.
• Bryk, A. S., & Schneider, B. L. (1996). Social trust: A moral resource for school improvement. US Department of Education, Office of Educational Research and Improvement, Educational Resources Information Center.
• Bryk, A. S., & Schneider, B. L. (2003). Trust in schools: A core resource for school reform. Educational Leadership, 60(6), 40-45.
• Buluç, B. (2008). Ortaöğretim okullarında örgütsel sağlık ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(4), 571–602.
• Büyüköztürk, Ş. (2013). Veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem A.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A.
• Cemaloğlu, N. (2006). Analysis of the primary schools teachers‟ perception of organizational health in terms of different variables. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 63–72.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul yöneticilerinin liderlik stillerinin örgüt sağlığı üzerindeki etkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 165–194.
• Childers, J. H., & Fairman, M. (1986). The school counselor as facilitator of organizational health. The School Counselor, 33(5) 332–337.
• Coburn, C. E., Mata, W. S., & Choi, L. (2013). The embeddedness of teachers’ social networks: Evidence from a study of mathematics reform. Sociology of Education, 86(4), 311-342.
• Coburn, C. E., Russell, J. L., Kaufman, J. H., & Stein, M. K. (2012). Supporting sustainability: Teachers’ advice networks and ambitious instructional reform. American Journal of Education, 119(1), 137-182.
• Cohen, D., & Prusak, L. (2001). Kavrayamadığımız zenginlik: Kuruluşların sosyal sermayesi (A. Kardam, Çev.). İstanbul: Mess.
• Coleman, J. (1988). Social capital in the creation of human capital. American Journal of Sociolog, 94(1), 95-120.
• Çoban, N. (2007). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin örgüt sağlığına ilişkin algıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Demir, A. (2017). Kalkınma ajansı mali destek programlarının istatistiksel değerlendirilmesi: Ankara ili örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ekinci, A. (2008). Genel liselerdeki sosyal sermaye düzeyinin ÖSS başarısına etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Field, J. (2008). Sosyal sermaye (B. Bilgen ve B. Şen, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Fukuyama, F. (1999). Social capital and civil society. [Çevrim-içi: http://www.imf.org/external/pubs/ft/seminar/1999/reforms/fukuyama.htm], Erişim tarihi: 3 Ocak 2018.
• Fukuyama, F. (2005). Güven: Sosyal erdemler ve refahın yaratılması (A. Buğdaycı, Çev.). İstanbul: İş Bankası.
• Güçlü, N., Recepoğlu, E. & Kılınç, A. Ç. (2014). İlköğretim okullarının örgütsel sağlığı ile öğretmenlerin iş motivasyonları arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (1), 140-156.
• Günkör, C. (2016). Öğretim elemanlarının sosyal sermaye ve eğitim ortamına ilişkin algıları: Gazi Eğitim Fakültesi örneği. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Holt, K. E. (1999). Relationship between the organizational health of selected public schools in Texas and strategies for communicating with the public. Yayımlanmamış doktora tezi. Teachers College, Columbia University, New York.
• Horn, I. S., & Little, J. W. (2010). Attending to problems of practice: Routines and resources for professional learning in teachers’ workplace interactions. American Educational Research Journal, 47(1), 181-217.
• Hoy, W. K., & Feldman, J. A. (1987). Organizational health: The concept and its measure. Journal of Research and Development in Education, 20(4), 30–38.
• Hoy, W. K., & Hannum, J. W. (1997). Middle school climate: an emprical assessment of organizational health and student achievement. Educational Administration Quarterly, 33(3), 290-311.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (1991). Educational administration: Theory, research, and practice. New York: McGraw-Hill.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2015). Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J., & Bliss, J. R. (1990). Organizational climate, school health, and effectiveness: a comparative analysis. Educational Administration Quarterly, 26(3), 260-279.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J., & Kottkamp, R. B. (1991). Open schools / healthy schools: Measuring organizational climate. C.A: Sage Publications, [Çevrim-içi: http://www.waynekhoy.com/pdfs/open_schools_healthy_schools_book.pdf], Erişim tarihi: 5 Şubat 2018.
• Jackson, C. K., & Bruegmann, E. (2009). Teaching students and teaching each other: The importance of peer learning for teachers. National Bureau of Economic Research. [Çevrim-içi: https://www.nber.org/papers/w15202.pdf], Erişim tarihi: 3 Ağustos 2019.
• Jaworowski, H. L. (2003). The relationship of organizational health and school safety to student achievement. Yayımlanmamış doktora tezi. The Faculty of The School of Education, The College of William and Mary Williamsburg, Virginia.
• Kahne, J., O’Brien, J., Brown, A., & Quinn, T. (2001). Leveraging social capital and school improvement: The case of a school network and a comprehensive community initiative in Chicago. Educational Administration Quarterly. 37(4), 429-461.
• Kahraman, İ. & Summak, S. (2016). Okullarda sosyal sermayenin geliştirilmesine yönelik bir karma yöntem çalışması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(26), 482-504.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yönetimi. Ankara: Nobel.
• Kemer, E. & Aslan, Z. (2017). Örgütsel adaletin örgüt sağlığına etkisinde örgütsel özdeşleşmenin rolü: Nevşehir ilindeki konaklama işletmelerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 440-460.
• Kıvrak, İ. (2013). Öğretmen algılarına göre meslek liselerindeki örgüt sağlığının incelenmesi (İstanbul ili Kartal ilçesi örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kiremitçi, O. & Gençer, R. T. (2014). Beden eğitimi öğretmenlerinin örgüt sağlığı algıları ile mesleğe yönelik davranışları arasındaki ilişki: Cinsiyet farklılıklarına ilişkin bir araştırma. Eğitim ve Bilim, 39(174), 377-387.
• Leana, C. R., & Pil, F. K. (2006). Sosyal capital and organizational performance: Evidence from urban public schools. Organization Science, 67(1), 27-44.
• Lin, N. (2001). Social capital: A theory of social structure and action. Cambridge: Cambridge University. [Çevrim-içi: https://books.google.com.tr/books?id=fvBzIu5-yuMC&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false], Erişim tarihi: 5 Şubat 2018.
• MEB (2018). 2016-2017 öğretim yılı eğitim istatistikleri. [Çevrim-içi: http://ankara.meb.gov.tr/www/egitim-istatistikleri/icerik/24], Erişim tarihi: 19 Mart 2018.
• Miles, M. B. (1965). Planned change and organizational health – Figure and ground on CALL. In R. O. Carlson, A. Gallaher, M. B. Miles, R. J. Pellegrin & E. M. Rogers (Eds.), CALL Change processes in public schools (ss. 11- 35). Eugene, Oregon: Printed in the United States of Americaat the University of Oregon. [Çevrim-içi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED014123.pdf], Erişim tarihi: 18 Ocak 2018.
• Muthuri, N., Matten, D., & Moon, J. (2007). Employee volunteering and social capital: Contributions to corporatem social responsibility. British Journal of Management, 20(1), 75-89.
• Namalır, M. M. (2015). Okul yöneticileri ve öğretmenlere göre sosyal sermayenin okullarda kullanılma düzeyi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ortiz, F. I. (2001). Using social capital in interpreting the careers of three Latina superintendents. Educational Administration Quarterly, 37(1), 58-85.
• Özdemir, A. (2006). Öğretmenlerin okullarını örgüt sağlığı açısından değerlendirmeleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Paxton, P. (1999). Is social capital declining in the United States? A multiple indicator assessment. The American Journal of Sociology, 105(1), 88-127.
• Print, M., & Coleman, D. (2003). Towards understanding of social capital and citizenship education. Cambridge Journal of Education, 33(1), 123-149.
• Putnam, R. (1993). Making democracy work: Civic tradition in modern Italy. Princeton: Princeton University. [Çevrim-içi: http://home.sogang.ac.kr/sites/jaechun/courses/Lists/b10/Attachments/27/DSI%20Textbook%20-%20Making%20Democracy%20Work.pdf], Erişim tarihi: 28 Aralık 2017.
• Putnam, R. (1995). Bowling alone: America’ s declining social capital. Journal of Democracy, 6(1), 65-78.
• Putnam, R. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of American community. New York: Simon and Schuster. [Çevrim-içi: https://books.google.com.tr/books?id=rd2ibodep7UC&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false], Erişim tarihi: 5 Şubat 2018.
• Ransom, M. P. (1990). A study to determine the relationship between elements of participative management and organizational health. Yayımlanmamış doktora tezi. University of Arkansas, Arkansas.
• Recepoğlu, E. (2011). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerġnġn mizah tarzları ile öğretġm liderliği davranışları ve okulun örgütsel sağlığı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış doktora tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Üniversitesi, Ankara.
• Recepoğlu, E. & Özdemir, S. (2013). Okul müdürlerinin öğretim liderliği davranısları ile okulun örgütsel sağlığı arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(4), 629-664.
• Schaaf, K. J. (2017). Investigating the relationships among teacher social capital, teaching practice, and student achievement across measures and models. Yayımlanmamış doktora tezi. University of California, Los Angeles.
• Smith, P. A. (2002). The organizational health of high schools and student proficiency in mathematics. The International Journal of Educational Management, 16(2), 98-104.
• Şahin, C. (2011). Sosyal ve entelektüel sermayenin ilköğretim ile ortaöğretim okullarında kullanılma düzeylerinin okul yöneticilerinin görüşleri doğrultusunda incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi. Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Şahin, C. & Ada, Ş. (2013). İlköğretim ile ortaöğretim okullarında sosyal sermayenin kullanılma düzeyinin okul yöneticilerinin görüşleri doğrultusunda incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 131-153.
• Taneri, A. (2011). İlköğretim kurumlarında etik liderlik ġle örgüt sağlığı arasındaki ilişki (Aksaray ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Taylor, E. S., & Tyler, J.H. (2012). The effect of evaluation on teacher performance. American Economic Review, 102(7), 3628-3651.
• Uras, M. (1998). Lise öğretmenlerinin örgüt sağlığına ilişkin algıları. Yayımlanmamış doktora tezi. İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Vermaak, J. N. (2006). A reconceptualisation of the concept of social capital: A study of resources for need satisfaction amongst agricultural producers in Vhembe. Limpopo. Yayımlanmamış doktora tezi. University of South Africa, Güney Afrika.
• Woolcock, M., & Narayan, D. (2000). Social capital: Implications for development theory, research, and policy. The World Bank Research Observer, 15(2), 225-249.