Sürdürülebilir kalkınma hedefleri bağlamında BIST sürdürülebilirlik endeksinde yer alan işletmelerde sürdürülebilirlik performansının incelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 191 - 214, 28.06.2024

Melek Yurdakul , Seçil Öztürk

https://doi.org/10.30855/gjeb.2024.10.2.001

Öz

Paris İklim Anlaşması, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH) ve net sıfır emisyon hedefleri sürdürülebilirlik dönüşümünün gerekliliğini vurgulamaktadır. Bu dönüşümün gerçekleşmesinde işletmelere büyük sorumluluklar düşmekte bu nedenle yönetim kararlarının ve uygulamalarının sürdürülebilir nitelik taşıması büyük önem taşımaktadır. SKH oldukça yeni bir konu olduğundan literatürde işletmelerin SKH performansını ölçen çalışmalar çok yetersizdir. Bu eksikliği bir nebze gidermek için gerçekleştirilen bu çalışmanın amacı, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilirlik Kalkınma Hedefleri bağlamında işletmelerin faaliyet ve hedeflerini ölçmek ve sürdürülebilirlik performansını ekonomik, sosyal ve çevresel anlamda ortaya koymaktır. Bu amaca yönelik olarak, BİST Sürdürülebilirlik Endeksinde yer alan, sürdürülebilirlik raporları Küresel Raporlama Girişimi (GRI) ile uyumlu ve bağımsız denetimden geçmiş dört farklı sektörden 23 işletmenin 2020 yılına ait sürdürülebilirlik raporları içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Analiz bulgularına göre SKH işletmelerin faaliyet ve hedeflerini şekillendirmeye başlamakla birlikte işletmelerin sürdürülebilirlik performanslarının arzu edilen düzeylerde olmadığı belirlenmiştir. İmalat sektörü hem ortalama sürdürülebilirlik hem de SKH performansı bakımından diğer sektörlerin gerisinde kalmaktadır. İşletmelerin performansını geliştirmesi gerekliliği açıktır. Bu nedenle işletmelerin tüm faaliyet alanlarını ilgilendiren kararlarının merkezine sürdürülebilir kalkınma hedeflerini koyması ve sürdürülebilirliği stratejik olarak ele alması çalışma kapsamında önerilmektedir. 2050 hedeflerine ulaşmada özel sektör kilit bir role sahip olması nedeniyle çalışmanın ortaya koyduğu bulgular karar alıcılar, işletme yönetimi ve literatür için katkı potansiyeli taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir kalkınma hedefleri, sürdürülebilirlik yönetimi, sürdürülebilirlik performansı, sürdürülebilirlik raporlaması, gri

Examining the sustainability performance of businesses in the BIST sustainability index in the context of sustainable development goals

Öz

The Paris Climate Agreement, the Sustainable Development Goals (SDGs), and net zero-emission targets highlight the necessity of sustainability transformation. Enterprises have significant responsibilities in realizing this transformation, so management decisions and practices must be sustainable. Since the SDGs are a pretty new subject, studies measuring the enterprises' SDGs performance are very insufficient in the literature. The study, which was carried out to fulfill this deficiency to some extent, aims to measure the enterprises' activities and targets in the context of the United Nations SDGs and reveal sustainability performance in economic, social, and environmental terms. For this purpose, 23 companies' 2020 sustainability reports from four different sectors, which fit the Global Reporting Initiative (GRI), are part of the BIST Sustainability Index and have undergone independent auditing, were analyzed by the content analysis method. According to the analysis findings, it has been determined that the enterprises' sustainability performances are not at the desired levels. However, the SDGs have begun shaping enterprises' activities and goals. The manufacturing sector lags behind other sectors regarding average Sustainability and SDGs performance. It is clear that businesses need to improve their performance, so it is recommended within the scope of the research that enterprises put SDGs at the center of their decisions concerning all fields of activity, and strategically addressing sustainability. Since the private sector has a key role in reaching the 2050 targets, the enterprises' performance indicators revealed by the research are important for decision-makers, business administration, and the literature.

Anahtar Kelimeler

Sustainable development goals, sustainability management, sustainability performance, sustainability reporting, gri

Kaynakça

• Alp, İ. Öztel, A. ve Köse, M. S. (2015). Entropi tabanlı MAUT yöntemi ile kurumsal sürdürülebilirlik performansı ölçümü: Bir vaka çalışması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11, 65-81. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/gjeb/writing-rules
• Aracı, H., ve Yüksel, F. (2016). Şeffaflık ve hesap verilebilirliğin sağlanmasında sürdürülebilirlik raporları: BIST sürdürülebilirlik endeksindeki şirketlerin sürdürülebilirlik raporlarının incelenmesi. World of Accounting Science, 18 (özel sayı-1), 103-1301.
• BCtA (2022). Private sector in development and the SDGs. Erişim, 29 Ocak 2022, https://www.businesscalltoaction.org/about-bcta.
• Blackburn, W. R. (2007). The sustainability handbook: the complete management guide to achieving social, economic and environmental responsibility. UK and US: Earth Scan. ISBN: 13-978-1-84407-495-2.
• Boiral, O. ve Henri, J. F. (2016). Is sustainability performance comparable? A study of GRI reports of mining organizations. Business & Society, 56(2), 283-317. Doi: https://doi.org/10.1177/00076503155761
• Ceran, E. B. (2017). Kurumsal sürdürülebilirlik kavramı ve ölçümüne ilişkin bir ön çalışma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 59-70. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/369443
• Dağıstanlı, H. A., ve Çelik, İ. (2023). Sürdürülebilirlik raporlaması ve firma performansı: BIST sürdürülebilirlik endeksi üzerine bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 76, 1-16. Doi: https://doi.org/10.51290/dpusbe.1153330
• Daup, C. (2007). Assessing the quality of sustainability reporting: An alternative methodological approach. J. Clean. Prod, 15, 75–85. Doi: https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2005.08.013.
• Diaz‐Sarachaga, J. M. (2021). Shortcomings in reporting contributions towards the sustainable development goals. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 28(4), 1299-1312. Doi: https://doi.org/10.1002/csr.2129
• Dienes, D., Sassen, R. ve Fischer, J. (2016). What are the drivers of sustainability reporting? A systematic review. Sustainability Accounting, Management and Policy Journal, 7(2), 154-189. Doi: https://doi.org/10.1108/SAMPJ-08-2014-0050
• Erin, O. A., Bamigboye, O. A. ve Oyewo, B. (2022). Sustainable development goals (SDG) reporting: an analysis of disclosure. Journal of Accounting in Emerging Economies, 12(5), 761789. Doi: https://doi.org/10.1108/JAEE-02-2020-0037
• Esty, D. C., ve Winston, A. S. (2008). Yeşilden altına: Akıllı şirketler çevreci stratejiler ile nasıl avantaj sağlar?. İstanbul: MediaCat.
• EEA (2020). Turkey–Industrial pollution profile 2020. Erişim, 29 Ocak 2022, https://www.eea.europa.eu/ themes/industry/industrial-pollution/industrial-pollution-country-profiles-2020/turkey.
• EPA. Global emissions by economic sector. Erişim, 29 Ocak 2022, https://www.epa.gov/ghgemissions /global-greenhouse-gas-emissions-data.
• Figge F, Hahn, T., Schaltegger, S., ve Wagner, M. (2002). The sustainability scorecard-linking sustainability management to business strategy. Business Strategy and the Environment, 11(5), 269-284. Doi: 10.1002/bse.33
• Fisk, P. (2010). Sürdürülebilir büyüme: İnsanlar, gezegen ve kar, (Çev. E. Yıldırım). İstanbul: MediaCat.
• Freeman, R. E., Harrison, J. S., Wicks, A. C., Parmar, B. L., ve De Colle, S. (2010). Stakeholder theory: The state of the art. UK: Cambridge University Press. ISBN:978-0-521-13793-5
• Global Carbon Atlas (2022). Country emissions. Erişim, 15 Ocak 2022, http://www.globalcarbonatlas.org/en/content/welcome-carbon-atlas
• Global Sustainable Investment Alliance (GSIA). (2020). Global Sustainable Investment Review 2020. Erişim, 11 Haziran 2024, https://www.gsi-alliance.org/wp-content/uploads/2021/08/GSIR-20201.pdf
• Global Reporting Initiative (GRI) (2020). State of progress: Business contributions to the SDGs. Erişim, 10 Ocak 2022, https://www.globalreporting.org/media/ab5lun0h/stg-gri-report-final.pdf.
• Global Reporting Initiative (GRI)(a). GRI-mission and history. Erişim, 10 Ocak 2022, https://www.globalreporting.org/about-gri/mission-history/.
• Global Reporting Initiative (GRI)(b). A short introduction to the GRI standards. Erişim, 10 Ocak 2022, https://www.globalreporting.org/media/wtaf14tw/a-short-introduction-to-the-gri-standards.pdf
• Global Reporting Initiative (GRI)(c). G4 sustainability reporting guidelines: reporting principles and standard disclosures. Erişim, 10 Aralık 2021, https://www.commdev.org/publications/global-reporting-initiative-g4-sustainability-reporting-guidelines-reporting-principles-and-standard-disclosures/
• Global Reporting Initiative (GRI)(d). GRI Standards: Core and Comprehensive Options. Erişim, 11 Haziran 2024, https://www.globalreporting.org/standards/
• Gürünlü, M. (2019). Sürdürülebilirlik ve finansal performans arasındaki ilişki: BİST şirketleri üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 84, 177-190. Doi: 10.25095/mufad.625803.
• Habek, P. ve Wolniak, R. (2016). Assessing the quality of corporate social responsibility reports: the case of reporting practices in selected european union member states. Qual Quant, 50, 399–420. Doi: https://doi.org/10.1007/s11135-014-0155-z
• Herzig, C., ve Schaltegger, S. (2006). Corporate sustainability reporting: an overview. Sustainability Accounting and Reporting, (Ed. S. Schaltegger, M. Bennett, ve R. Burritt). Dordrecht: Springer.
• Hörisch, J., Freeman, R. E., ve Schaltegger, S. (2014). Applying stakeholder theory in sustainability management. Organization & Environment, 27(4), 328–346. doi:10.1177/1086026614535786
• Hu, A. H., Chen, L. T., Hsu, C. W.ve Ao, J. G. (2011). An evaluation framework for scoring corporate sustainability reports in taiwan. Environ. Eng. Sci. 28(12), 843-858. Doi: https://doi.org/10.1089/ees.2010.028.
• Hummel, K. ve Szekely, M. (2022). Disclosure on the sustainable development goals – evidence from Europe. Accounting in Europe, 19(1), 152-189. Doi: 10.1080/17449480.2021.1894347.
• Idowu, S. O., Díaz Díaz, B., Capaldi, N., ve Schmidpeter, R. (2020). Responsible business in a changing world: An introduction. Responsible business in a changing world: new management approaches for sustainable development, (Ed. Diaz, Belen Diaz vd.). Switzerland: Springer. ISSN 2196-7075.
• International Energy Agency (IEA). (2021). Net Zero by 2050: A Roadmap for the Global Energy Sector. Erişim, 11 Haziran 2024, https://www.iea.org/reports/net-zero-by-2050
• International Labour Organization (ILO). (2020). COVID-19 and the world of work: Impact and policy responses. Erişim 11 Haziran 2024, https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.ilo.org%2Fmedia%2F9996%2Fdownload&psig=AOvVaw3XZtSonm6_FxbxRsmzl4xX&ust=1718182319405000&source=images&cd=vfe&opi=89978449&ved=0CAcQrpoMahcKEwjYw52HltOGAxUAAAAAHQAAAAAQBA
• Kaplan, R. S., ve Norton, D. P. (1996). Focusing your organization on strategy—with the balanced scorecard. 2nd Edition. HBR (January-February).
• Karadeniz, E., ve Uzpak, B. D. (2020). Borsa İstanbul sürdürülebilirlik endeksinde sürekli olarak yer alan şirketlerin sürdürülebilirlik faaliyetlerinin analizi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 492-511. Doi: 10.25287/ohuiibf.667720.
• Khaled, R., Ali, H., ve Mohamed, E. K. A. (2021). The sustainable development goals and corporate sustainability performance: mapping, extent, and determinants. Journal of Cleaner Production, 311, 127599. Doi:10.1016/j.jclepro.2021.127599
• Kolk, A. (2005). Sustainability reporting. VBA Journal, 21(3), 34-42.
• Korga, S., ve Aslanoğlu, S. (2022). Sürdürülebilirlik performansı ile finansal performans ilişkisi üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 25(2), 633-645. Doi: https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.1114641
• KPMG (2020). The time has come: the KPMG survey of sustainability reporting 2020. Erişim, 12 Aralık 2021, https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/xx/pdf/2020/11/the-time-has-come.pdf
• Önce, S., Onay, A. ve Yeşilçelebi, G. (2015). Kurumsal sürdürülebilirlik raporlaması ve Türkiye’deki durum. Journal of Economics, Finance& Accounting-JEFA, 2(2), 230-252.
• Öztel, A., Köse, M. S. ve Aytekin, İ. (2012). Kurumsal sürdürülebilirlik performansının ölçümü için çok kriterli bir çerçeve: Henkel örneği. Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 1(4), 32-44.
• Özçelik, F. (2013). Sürdürülebilirlik performans karnesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 8(30), 4985-5008. Doi: https://doi.org/10.19168/jyu.32424.
• Özmen, A., Karakoç, M., ve Yeşildağ, E. (2020). Sürdürülebilirlik raporlaması: Sürdürülebilirlik endeksinde yer alan şirketler üzerine bir uygulama. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 63, 153-174.
• Öztürk, S. (2023). Türkiye’de entegre raporlarda birleşmiş milletler sürdürülebilir kalkınma hedeflerini açıklama kalitesinin belirlenmesi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 25(MODAVICA Özel Sayısı), 300-328. Doi: 10.31460/mbdd.1213456.
• Öztürk, S. (2020). Kurumsal sürdürülebilirlik raporlaması. Muhasebe Bakış Açısıyla Sürdürülebilirlik ve Raporlama Üzerine Seçme Yazılar, (Ed. N. Kurnaz), Konya: Eğitim Yayınevi. ISBN:978-605-70056-8-7.
• Öztürk, S. (2019). Geleceğin kurumsal raporlama yaklaşımı olarak entegre raporlama: garanti bankası örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 81, 1-20. Doi: 10.25095/mufad.510443.
• Pedersen, C. S. (2018). The UN sustainable development goals (SDGs) are a great gift to business!. Procedia Cirp, 69, 21-24. Doi:10.1016/j.procir.2018.01.003.
• PwC (2015). Make it your business: engaging with the sustainable development goals. Erişim, 29 Ocak 2022, https://www.pwc.com/gx/en/sustainability/SDG/SDG%20Research_FINAL.pdf.
• Ranganathan, J. (1998). Sustainability rulers: measuring corporate environmental and social performance. Sustainability Enterprise Perspective, 1-11.
• Republic of Turkey, Ministry of Environment and Urbanization (RTMEU). (2021). Turkey's Long-Term Climate Strategy and Action Plan. Erişim, 11 Haziran 2024, https://csb.gov.tr
• SDG Compass (2015). The guide for business action on the SDGs. Erişim, 29.01.2020, https://sdgcompass.org
• Sevim, U. (2021). İşletmelerin çevresel yatırım harcamalarının finansal performans üzerine etkisi: BİST sürdürülebilirlik endeksi üzerine bir araştırma. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 7(1), 55-67. Doi: https://doi.org/10.30855/gjeb.2021.7.1.004.
• Schaltegger, S., Freund, F. L., ve Hansen, E. G. (2012). Business cases for Sustainability: the role of business model ınnovation for corporate Sustainability. International Journal of Innovation and Sustainable Development, 6(2), 95-119. Doi:10.1504/ijisd.2012.046944.
• Sommer, A. (2012). Managing green business model transformations. Verlag Berlin Heidelberg: Springer Science & Business Media. ISSN 2194-0541. Doi: 10.1007/978-3-642-28848-7.
• Sachs, J., Schmidt-Traub, G., Kroll, C., Lafortune, G., Fuller, G., Woelm, F. 2020. The Sustainable Development Goals and COVID-19. Sustainable Development Report 2020. Cambridge: Cambridge University Press.
• Şahin, Z., Çankaya, F., ve Karakaya, A. (2018). Sürdürülebilirlik raporlarinin sektörlere ve yıllara göre analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (20), 17-32. Doi: 10.18092/ulikidince.311026.
• Tarquinio, L., Raucci, D. ve Benedetti, R. (2018). An investigation of global reporting ınitiative performance ındicators in corporate sustainability reports: Greek, ıtalian and spanish evidence. Sustainability, 10(4), 897. Doi: https://doi.org/10.3390/su10040897
• Trucco, S., Demartini, M. C. ve Beretta, V. (2021). The reporting of sustainable development goals: Is the integrated approach the missing link?. SN Bus Econ, 1(35), 1-13.
• World Bank. (2020). The Global Economic Outlook During the COVID-19 Pandemic: A Changed World. Erişim, 11 Haziran 2024, https://www.worldbank.org/en/news/feature/2020/06/08/the-global-economic-outlook-during-the-covid-19-pandemic-a-changed-world
• UNDP (2020). Annual status report 2020. United Nations Development Programme. Erişim, 29 Ocak 2022, https://www.undp.org/publications/annual-status-report-2020-global-project-managing-effective-development-cooperation.
• Yurdakul , M. (2023), Corporate Sustainability and Circular Economy in Turkish Service and Industrial (Ed. Michael O. Erdiaw-Kwasie ve G.M.Monirul Alam), Circular Economy Strategies and the UN Sustainable Development Goals, Singapore: I Palgrave Macmillan, 417–457. ISBN 978-981-99-3083-8.