Misafirlikten Gönüllü Geri Dönüşe Suriyeliler: Zorunlu Göç Serüveninde Sona Doğru mu?

Year 2024, Volume: 10 Issue: 2, 234 - 259, 31.12.2024

Muzaffer Bimay , Fuad Jomma

https://doi.org/10.46849/guiibd.1478913

Abstract

2011 yılından bu yana yakın tarihin en yoğun göç hareketine maruz kalan Türkiye, göçün sosyo-ekonomik, siyasal ve kültürel etkilerini azaltmak için birçok politika hayata geçirmiştir. Ancak zaman zaman iktidarla muhalefeti karşı karşıya getiren ve toplumsal ayrışmalara sebebiyet veren bu politikaların kalıcı çözüm olamadığı zamanla ortaya çıkmıştır. Bu nedenle geçici misafirlikle başlayan geçici koruma, entegrasyon, vatandaşlık ve gönüllü geri dönüş politikalarıyla devam eden sürecin nasıl sonuçlanacağı önemli bir soru olarak karşımıza çıkmıştır. Buradan hareketle ele alınan bu makalenin amacı geçici misafirlikten gönüllü geri dönüş sürecine varan göç sürecinde uygulanan politikaların arka planından yola çıkarak Suriyeliler bağlamında göç ve mülteci sorunsalının Türkiye’nin gündeminden çıkarılmasının mümkün olup olmadığını ortaya koymaktır. Güvenlik kaygıları, kamuoyunun baskısı, artan aşırı popülist ve milliyetçi politikalar, iktidar ve muhalefetin tutumu, Avrupa Birliği’yle yapılan geri kabul anlaşmaları Türkiye’nin Suriyeli sığınmacılara yönelik kalıcı çözüm olarak geri dönüş politikasını zorunlu kılmaktadır. Ancak menşei ülkede devam eden çatışma ortamı ve onun getirdiği büyük bir siyasi kaosun yanı sıra derin bir insani ve ekonomik kriz, geri dönüşlere uluslararası desteğin zayıf kalması ve en önemlisi İsrail-Hamas Savaşı’nın bölgeye yayılma ihtimalinin yüksek olması sürdürülebilir bir gönüllü geri dönüşü zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte Suriye’deki rejim değişikliği ve Türkiye’nin yeni süreçte aktif rol alması kısa, orta ve uzun vadeye yayılacak geri dönüşleri mümkün kılacaktır. Dolayısıyla bu aşamada Suriyelilerinin tamamının gönderilmesinin imkânsız olduğu, ancak kısa süre içerisinde Türkiye ve Suriye’deki yeni yönetimin yanı sıra yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ile BMMYK ve İOM gibi uluslararası örgütlerin sürece katılımının sağlanarak geri dönüş süreçlerinin insan hakları çerçevesinde, fiziksel, hukuki, sosyal ve psikolojik güvenliğin sağlandığı bir ortamda yeniden entegrasyon sağlanarak gönüllü olanların geri dönüşlerinin sağlanması, geri dönmek istemeyenlere yönelik ise “uzlaşma” kültürü çerçevesinde tam bir entegrasyonun hayata geçirilmesi önem arz etmektedir.

Keywords

Suriyeliler, Göç Politikaları, Gönüllü ve Güvenli Geri Dönüş, Entegrasyon

Syrians from Guest to Voluntary Return: Towards the End of the Forced Migration Adventure?

Abstract

Turkey, which has been exposed to the most intense migration movement in recent history since 2011, has implemented many policies to reduce the socio-economic, political and cultural effects of migration. However, it has become clear over time that these policies, which sometimes pit the government against the opposition and cause social divisions, cannot be a permanent solution. For this reason, it has become an important question how the process, which starts with temporary hospitality and continues with temporary protection, integration, citizenship and voluntary return policies, will result. Based on this, the aim of this article is to reveal whether it is possible to remove the migration and refugee problem from Turkey's agenda in the context of Syrians, based on the background of the policies implemented in the migration process, from temporary stay to voluntary repatriation. Security concerns, public pressure, increasing extreme populist and nationalist policies, the attitude of the government and the opposition, and readmission agreements with the European Union necessitate Turkey's return policy as a permanent solution for Syrian refugees. However, the ongoing conflict in the country of origin and the great political chaos it has brought, as well as a deep humanitarian and economic crisis, weak international support for returns, and most importantly, the high probability that the Israel-Hamas war will spread to the region, make sustainable voluntary returns difficult. However, the regime change in Syria and Turkey's active role in the new process will make returns possible in the short, medium and long term. Therefore, it is important that it is impossible to send all Syrians back at this stage, but that the new administration in Turkey and Syria, as well as local governments, civil society organizations and international organizations such as the UNHCR and IOM, participate in the process in a short time, and reintegrate the return processes in an environment where human rights, physical, legal, social and psychological security are ensured, and that those who volunteer return, and that a full integration is implemented within the framework of a “reconciliation” culture for those who do not want to return.

Keywords

Syrians, Immigration Policies, Voluntary and Safe Return, Integration

References

• Ager, A., ve Strang, A. (2008), “Understanding İntegration: A Conceptual Framework”, Journal of Refugee Studies, 21 (2), 166-191.
• Bagdonas, Ö. D. (2014), “Reading Turkey's Foreign Policy on Syria: The AKP's Construction of a Great Power Identity and the Politics of Grandeur”, Turkish Studies, 15 (1), 139-155, DOI: 10.1080/14683849.2014.890412
• Bassam, L., ve Perry, T. (2015, 14 Mayıs), “Syria’s Army, Allies Plan Offensive against Insurgents in Aleppo”, Reuters, https://www.reuters.com/article/mideast-crisis-syria-idINKCN0S71F220151014/ adresinden alındı. (Erişim Tarihi: 2.04 2024).
• Bayındır G. G., ve Sunata, U. (2015), “Türk Dış Politikasında Göç ve Mülteci Rejimi”, Moment Dergi, 2(1), 12-40. https://doi.org/10.17572/moment.409334.
• Barrucho, L. (2024). “Suriye'de şimdi ne olabilir? Üç muhtemel senaryo” https://www.bbc.com/turkce/articles/cd75vdzyx42o. (Erişim Tarihi: 12.12 2024).
• BBC (2020, 30 Temmuz), İdlib: Türkiye'nin inşa ettiği konutlar hakkında neler biliniyor?, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-53582146. adresinden alındı. (Erişim Tarihi: 12.03 2024).
• Bennedetta, B. (2015), “The Syrian Refugee Crisis: Regional and Human Security Implications”, Strategic Assessment, 17 (4), 41-53. https://www.inss.org.il/wp-content/uploads/sites/2/systemfiles/SystemFiles/adkan17_4ENG_7_Berti.pdf.
• Bimay M. ve Çetin E. (2024), “Türkiye’nin Göç Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme: Çelişkiler ve Oydaşma Sorunsalı” M. Bimay ve V. Yılmaz(Edl.), Türkiye’de Göç Yönetimi Politikaları(27-54), Ankara: Nobel Yayınevi.
• Bimay, M. (2020-a), “Suriyeli Sığınmacıların Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Uyum Düzeylerinin Karşılaştırılması: Kilis ve Batman Örneği”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (6), 1931-1943.
• Bimay, M. (2020-b), “Göç ve Sığınmacı Sorunlarının Çözümünde Merkezi Yönetimlerin Rolü: AB ve Türkiye”, Yerel, Ulusal Ve Küresel Boyutlarıyla Göç Ve Mülteci Sorunu (2229-252), (Ed.)Yakup Bulut ve Soner Akın, İstanbul: Çizgi Yayınevi.
• Bimay, M. (2020-c). Onuncu yılında suriyeli sığınmacıların kente entegrasyonu ve gelecek beklentileri: Batman örneği. Mukaddime, 11(2), 348-381. http://doı: 10.19059/mu kaddime.790661.
• Black R. ve Koser K. (1999), “The End of the Refugee Cycle?”, in R. Black ve K. Koser (eds.), The End of the Refugee Cycle? Refugee Repatriation and Reconstruction (2-17), Oxford: Berghahn Books.
• Bulut, Y., ve Bimay, M. (2021), “Göç Politikaları Açısından Suriyeli Sığınmacıların Entegrasyonu Üzerine Bir İnceleme”, İ. Kalaycı ve G. Kalmış (Edl.), Çağlar Boyu Göç (Tarih-Kül Tür-Medeniyet) (433-458), Ankara: Gazi Kitabevi.
• Cengiz, M. E. (2023, 2 Temmuz), “Türkiye’nin Suriye Politikası: Değişimin Devamlılığı”, PERSPEKTİF, https://www.perspektif.online/turkiyenin-suriye-politikasi-degisimin-devamliligi/ adresinden alındı. (Erişim Tarihi: 12.03 2024).
• Chimni, B. S. (2004), “Post-conflict peace-building and the return of refugees: Concepts, practices, and institutions”, Newman E. ve Selm J. van( Ed.), Refugees and forced displacement: International security, human vulnerability, and the state (195-220), Newyork: United Nations University Press.
• Daoudov, M. (2015), “Göç Politikasında Söylem Eylem Dönüşümü ve Belediyeler” Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği Kent ve Göç Konferansı, Kadirli/Osmaniye, 1-16.
• El Awsat (2023, 28 Temmuz), Erdogan Confirms Plan for Voluntary Return of 1 Million Syrian Refugees, https://english.aawsat.com/arab-world/4457566-erdogan-confirms-plan-voluntary-return-1-million-syrian-refugees adresinden alındı. (Erişim Tarihi: 12.03 2024).
• Erdoğan, M. (2015), “Türkiye’ye Kitlesel Göçlerde Son Dalga: Suriyeliler”, M. Erdoğan ve A. Kaya (Edl.), Türkiye’nin Göç Tarihi-14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler (315-347), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erdoğan, M. M. (2021), “Suriyeliler barometresi 2020:Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi”, UNNHCR, Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Erdoğan, M. M. (2022), “Suriyeliler barometresi 2021:Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi”, UNNHCR, Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Fagen, P. W. (2004), “The long-term challenges of reconstruction and reintegration: Case studies of Haiti and Bosnia-Herzegovina”, Newman E. ve Selm J. van( Eds.), Refugees and forced displacement: International security, human vulnerability, and the state (221-249), Newyork: United Nations University Press.
• Ferris, E. E., ve Martin, S. F. (2019), “The Global Compacts on Refugees and for Safe, Orderly and Regular Migration: Introduction to the Special Issue”, International Migration, 57 (6), 5-18, doi: 10.1111/imig.12668.
• Foresti M. ve Hagen-Zanker, J., (2017), Migration and the 2030 Agenda for Sustainable Development, https://www.sloga-platform.org/wp-content/uploads/2020/06/Migration-and-the-2030-Agenda-for-Sustainable-Development.pdf.
• Göç İdaresi Başkanlığı (GİB) (2022, 29 Mart), “Türkiye’de Ulusal Destekli Gönüllü Geri Dönüş Mekanizmasının Desteklenmesi” Projesi Açış Toplantısı Gerçekleştirildi https://www.goc.gov.tr/turkiyede-ulusal-destekli-gonullu-geri-donus-mekanizmasinin-desteklenmesi-projesi-acis-toplantisi-gerceklestirildi9.04.2024
• HABERET (2024, 24 Nisan), Özgür Özel Şaban Sevinç'e konuştu: Yeni anayasa için şart koştu, https://www.haberet.com/gundem/ozgur-ozel-saban-sevince-konustu-yeni-anayasa-icin-sart-kostu-62976.
• International Organization for Migration [IOM] (2018, 18 Haziran), Migrants and Refugees Increasingly Choosing Turkey as Final Destination, https://rovienna.iom.int/news/migrants-and-refugees-increasingly-choosing-turkey-final-destination.
• İcduygu, A. ve Millet, E. (2016), “Syrian Refugees in Turkey: Insecure Lives in an Environment of Pseudo-Integration,” Global Turkey in Europe, Issue Working Papers 13, https://www.iai.it/sites/default/files/gte_wp_13.pdf. adresinden alındı (Erişim Tarihi: 25.06.2023).
• İçduygu A., Erder, S. ve Gençkaya, Ö. F. (2014), “Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-Devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere”, MİREKOÇ Proje Raporları 1/2014 TÜBİTAK 1001_106k291, İstanbul: KOÇ Üniversitesi Yayınları.
• İçduygu, A., ve Demiryontar, B. (2022), “Türkiye’de Devlet Ve Suriyeli Mülteciler: Çelişkili Politikalar ve Araçsal Rasyonellik”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (Özel Sayı), 316-334. https://doi.org/10.46928/iticusbe.1182299.
• Kadıoğlu, İ. A. (2020), “Suriye İç Savaşı ve Türkiye: Çatışma, Güvenlik ve Sığınma”, OPUS International Journal of Society Researches, 16 (29), 2179-2213. https://doi.org/10.26466/opus.714551.
• Karaveli, H. (2012, July 23), Why Does Turkey Want a Regime Change in Syria? National Interest, https://nationalinterest.org/commentary/why-does-turkey-want-regime-change-syria-7227.
• Kaypak, Ş., Bimay, M., Yılmaz, V. (2017), “Uluslararası Göç ve Mülteci Sorunlarının Çözümünde Yerel Yönetimlerin Rolü: Batman Örneği”, Yatkın, A.(ed.), Uluslararası Göç ve Mülteci Sorununun Çözümünde Kamu Yönetiminin Rolü, 1179-1194 içinde. 11. Kamu Yönetimi Sempozyumu KAYSEM 11 Bildiri Kitabı, Elazığ.
• Kirişçi, K. ve Karaca, S. (2015), “Hoşgörü ve Çelişkiler: 1989,1991 ve 2011’de Türkiye’ye Yönelen Kitlesel Mülteci Akımları”, M.Murat Erdoğan-Ayhan Kaya (Edl.) Türkiye’nin Göç Tarihi-14. Yüzyıldan 21. Yüzyıla Türkiye’ye Göçler(295-314), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kirişçi, K., (1991), Refugee Movements and Turkey”, International Migration, 29(4), 545-560, doi:/10.1111/j.1468-2435.1991.tb01039.x.
• LaFranchi, H. (2013, June, 20), World Refugee Day: UN Calls Syria ‘Worst Humanitarian Disaster’ Since Cold War, https://www.csmonitor.com/USA/Foreign-Policy/2013/0620/World-Refugee-Day-UN-calls-Syria-worst-humanitarian-disaster-since-cold-war adresinden alındı (Erişim Tarihi: 25.03.2024).
• Mıddle East Eye (2023, July 27), Turkey: After Being Vilified İn Elections, Syrian Refugees Are Being Deported En Masse, https://www.middleeasteye.net/news/turkey-syria-refugees-forcibly-deported-en-masse. . adresinden alındı (Erişim Tarihi: 25.03.2024).
• Newland, K. Ve B. Salant (2018), Balancing Acts: Policy Frameworks for Migrant Return and Reintegration, Washington, D.C.: Migration Policy Institute. https://www.migrationpolicy.org/research/policy-frameworks-migrant-return-and-reintegration adresinden alındı. (Erişim Tarihi: 30.04.2024).
• NTV (2022, 15 Mart), Cumhurbaşkanı Erdoğan'dan Mülteci Açıklaması: Ülkelerine Göndermeyeceğiz, https://www.ntv.com.tr/turkiye/cumhurbaskani-erdogandan-multeci-aciklamasi-ulkelerine-gondermeyecegiz,wzYzjb0JHEGwVj4GinVL0w. adresinden alındı. (Erişim Tarihi: 30.04.2024).
• ORSAM (2012), Küresel Göç ve Avrupa Birliği ile Türkiye’nin Göç Politikalarının Gelişimi, Rapor No:22.
• Örselli, E. ve Babahanoğlu, V. (2016), “Türkiye'nin göç yönetimi ve göç politikalarının gelişimi: bir kamu politikası analizi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 2063-2072.
• Richard A. C. ve Leader K. (2018), A Case for Strengthening Evidence-Based Understanding of Refugee Integration. Penn: Current Research On Sustaınable Urban Development, https://penniur.upenn.edu/uploads/media/Richard,_Leader.pdf. adresinden alındı (Erişim Tarihi: 29.04.2024).
• Salahi, A. (2023), Turkey's election, Syrian refugees, and a race to the bottom of xenophobia, https://www.newarab.com/analysis/syrian-refugees-and-turkeys-xenophobic-election-campaign adresinden alındı (Erişim Tarihi: 29.04.2024).
• Salloum V. R. (10.10.2013), From Jail to Jihad: Former Prisoners Fight in Syrian Insurgency. Spiegel International, https://www.spiegel.de/international/world/former-prisoners-fight-in-syrianinsurgency-a-927158.html adresinden alındı (Erişim Tarihi: 6 Nisan 2024).
• Sciutto, J., Castillo, M., ve Yan H. (2014, 23 Eylül). U.S. Airstrikes Hit ISIS Inside Syria for First Time, CNN World, https://edition.cnn.com/2014/09/22/world/meast/u-s-airstrikes-isis-syria/index.html adresinden alındı (Erişim Tarihi: 27.04.2024).
• Şimşek, D. (2019, 3 Ekim), Kimin için entegrasyon? Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin entegrasyon süreçleri, https://tr.boell.org/tr/2019/10/03/kimin-icin-entegrasyon adresinden alındı (Erişim Tarihi: 27.04.2024).
• Tarman, Z. D. (2023), Gönüllü Geri Dönüş, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(1), 1-49, doi:/10.32957/hacettepehdf.1209096.
• T.C. İletişim Başkanlığı (2024). Cumhurbaşkanı Erdoğan, Dünya İnsan Hakları Günü Kardeşliğin Yüzü Programı‘nda konuştu. https://www.iletisim.gov.tr/turkce/haberler/detay/cumhurbaskani-erdogan-dunya-insan-haklari-gunu-kardesligin-yuzu-programinda-konustu (Erişim Tarihi: 11.12.2024).
• The United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (UNOCHA, Birleşmiş Milletler İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi) (2024), Mıddle East And North Afrıca Syrian Arab Republic, https://www.unocha.org/syrian-arab-republic adresinden alındı (Erişim Tarihi: 27.04.2024).
• UN High Commissioner for Refugees (UNHCR) (2004), Handbook for Repatriation and Reintegration Activities, https://migrantprotection.iom.int/en/resources/manual/handbook-repatriation-and-reintegration-activities#:~:text=The%20Handbook%20for%20Repatriation%20and,evaluate%20repatriation%20and%20reintegration%20activities adresinden alındı (Erişim Tarihi: 27.04.2024).
• UNHCR (2024), Syria Regional Refugee Response, https://data.unhcr.org/en/situations/syria adresinden alındı (Erişim Tarihi: 27.04.2024).
• Walker, J. W. (2012), Turkey’s Time in Syria: Future Scenarios. Middle East Brief, Brandeis University, 63, 1-7, https://www.brandeis.edu/crown/publications/middle-east-briefs/pdfs/1-100/meb64.pdf. adresinden alındı (Erişim Tarihi: 27.04.2024).
• Zieck, M. (2004), “Voluntary Repatriation: Paradigm, Pitfalls, Progress”, Refugee Survey Quarterly, 23(3), 33-54, doi:10.1093/rsq/23.3.33.