TÜRKİYE’DE SOSYAL BİLİMLER ALANINDA BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE YAYIN ETİĞİ EĞİTİMİ: İDEALİ ARAYIŞ BAĞLAMINDA BİR ARAŞTIRMA

Year 2019, Volume: 8 Issue: 15, 21 - 39, 10.07.2019

Abdulkerim Daştan , Yaşar Bayraktar , Uğur Bellikli

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de sosyal
bilimler alanında lisansüstü programlarda yer alan bilimsel araştırma ve yayın
etiği ders içeriğinin ideal biçimde oluşturulmasına katkı sağlamaktır. Araştırmanın
yöntemi, Türkiye’de sosyal bilimler alanında lisansüstü programlarda yer alan
derslere ilişkin içerik analizi ile Karadeniz Teknik Üniversitesi-Sosyal Bilimler
Enstitüsü (KTÜ-SBE) öğrencilerine uygulanan anket verilerinin istatistiki
analizine dayanmaktadır. Araştırmanın içerik analizinde lisansüstü programlarda
bilimsel araştırma ve yayın etiği dersi açısından uygulama birliğinin olmadığı;
istatistiki analiz kısmında ise öğrencilerin, ağırlıklı olarak, akademik kariyer, uzmanlaşma ve bilime katkı amaçlarıyla lisansüstü öğrenime
yöneldikleri tespit edilmiştir. Sözkonusu tespitlerden hareketle bilimsel araştırma ve yayın etiği adıyla
yürütülecek bağımsız bir ders için ideal içerik önerisi, evrensel etik kod ve
ilkeler ışığında tartışılmıştır.

Keywords

Bilim, bilimsel araştırma, etik

SCIENTIFIC RESEARCH AND PUBLICATION ETHICS EDUCATION IN SOCIAL SCIENCES IN TURKEY: A RESEARCH IN CONTEXT OF IDEAL

Abstract

The purpose of
this research is to contribute to the creation of the ideal form of scientific
research and publication ethics course content which is situated in the postgraduate
program in social sciences in Turkey. 
The method followed in the study is based on content analysis of the
courses of all the postgraduate programs in social sciences in Turkey and
statistical analysis of the data obtained from the questionnaire applied to the
students of Karadeniz Technical University-Institute of Social Sciences. In the
content analysis of the research, there is no unity of application in terms of
scientific research and publication ethics in postgraduate programs; in the
statistical analysis, it was determined that the students mainly focused on
postgraduate education for the purpose of academic career, specialization and contributing
to science. Based on these findings, the ideal content proposal for an
independent course called as scientific research and publication ethics was
discussed in the light of universal ethical codes and principles.

Keywords

Science, scientific research, ethic

References

• AĞCA, Hüseyin (2005), “Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Ahlak Dünyası Üzerine Bir Deneme”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXI(63), 917-936.
• ALLEA (2013), Ethic Education in Science, https://www.allea.org/wp-content/uploads/2015/07/ Statement_Ethics_Edu_web_final_2013_10_10.pdf [Erişim Tarihi: 08.08.2018].
• ALTIOK, Serhat, YÜKSELTÜRK, Erman ve ÜÇGÜL, Mehmet (2018), “Lisansüstü Öğrencilerinin Bilimsel Araştırmaya İlişkin Yeterlikleri ve Araştırmaya Yönelik Kaygılarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(2), 348-367.
• ALTUNIŞIK, Remzi, COŞKUN, Recai, BAYRAKTAROĞLU, Serkan ve YILDIRIM, Engin (2012), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, 7.Baskı, Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• ARF, Cahit (1974), http://cabim.ulakbim.gov.tr/cahit-arf-kimdir/ [Erişim: 15.11.2018]
• ARZOVA, Burak ve SUSMUŞ, Türker (2003), “Muhasebe Bilim Dalında Uzmanlaşmayı Seçen İşletme Öğrencilerinin Meslek Etiği Algılamalarının İncelenmesi: İki Üniversite Örneği”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi (MÖDAV), 5(2), 127-152.
• AYDIN, İnayet (2006), Sosyal Bilimlerde Araştırmadan Yayına Etik Değerler, I. Ulusal Kurultay Bildirileri, Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık, 71-80.
• BAYSEN, Engin ve ÇAKMAK, Nermin (2017), “Bilgi Dünyası ve İntihal”, Bilgi Dünyası, 18 (1), 1-7.
• BENOS, Dale vd. (2005), “Ethics and Scientific Publication”, Advances in Physiology Education, 29, 59-74.
• BÜLBÜL, Tuncer (2004), “Bilimsel Yayınlarda Etik”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 53-61.
• CANDA, Şerefettin (1996), “Etik ve Bilimsel Yayın Etiği”, Türkiye Ekopatoloji Dergisi, 2 (3-4), 67-72.
• CARROLL, Archie B. (1989), Business & Society-Ethics& Stakeholder Management, South-Western: Publishing Co.
• COŞKUN, Recai, ALTUNIŞIK, Remzi ve YILDIRIM, Engin (2017), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı, 9. Baskı, Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• ÇORUH, Haydar (2010), “Disiplinlerarası Bilim Tarihi Dersi ve Gerekçesi”, Tarih Okulu, 7, 7-23.
• DAŞTAN, Abdulkerim (2008), Bilgi ve Eğitim Teknolojilerinde Yaşanan Gelişmelerin Muhasebe Eğitimine Etkisi: Türkiye Değerlendirmesi, Ankara: SPK Yayınları.
• DİNLER, Zeynel (2014), Bilimsel Araştırma ve E-Kaynaklar, 8. Baskı, Bursa: Ekin Kitabevi.
• ERDEM, Ali Rıza (2012), “Bilim İnsanı Yetiştirmede Etik Eğitimi”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(1), 25-32.
• ERDOĞAN, Mustafa (2006), “Bilimsel Makale Yazma Etiği: Eleştirel Gözlemler”, I. Ulusal Kurultay Bildirileri, Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık, 95-97.ERKUŞ, Adnan (2017), Davranış Bilimleri için Bilimsel Araştırma Süreci, 5. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• GÜLER, Ahmet, HALICIOĞLU, Mustafa Bülent ve TAŞĞIN, Serkan (2015), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma, 2. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• HATCHER, Tim (2004), “Environmental Ethics as an Alternative for Evaluation Theory in for Profit Business Context”, Evaluation and Program Planning, 27, 357-363.
• http://www.turkuler.com/sozler/turku_kainatta_bir_zerreyim.html [Erişim Tarihi: 05.11.2018].
• KANSU, Emin (2008), “Bilimsel Yayınlarda Etik İlkeler”, Türk Tıp Dizini, Sağlık Bilimlerinde Süreli Yayıncılık, 21-26.
• KARAGÖZOĞLU, Şerife (2006), “Bilim, Bilimsel Araştırma Süreci ve Hemşirelik”, Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 64-71.
• KAYIŞ, Aliye (2014), “Güvenilirlik Analizi”, Şeref Kalaycı (Ed.), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 6. Baskı içinde (403-420), Ankara: Asil Yayınları.
• KIRBAŞ, Dursun ve ÇEVİK, Filiz (2017), Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Araştırma Etiği, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• KIREL, Çiğdem (2000), Örgütlerde Etik Davranışlar, Yönetimi ve Bir Uygulama Çalışması, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• KUÇURADI, Ioanna (2003), “Etik ve Etikler”, Türkiye Mühendislik Haberleri, 423, 7-9.
• KÜÇÜK, Mestan (2003), “Bilimsel Araştırma ve Etik”, Kurgu Dergisi, 20, 255-266.
• LEUNG, P. ve COOPERS, B. J. (1994), “Ethics in Accountancy: A Classroom Experience”, Accounting Education, 3(1), 19-33.
• MEICHTRY, Yvonne J. (1999), “The Nature of Science and Scientific Knowledge: Implications for a Preservice Elementary Methods Course”, Science and Education, 8, 273-286.
• ONGUN, M. Tuba (2006), “Araştırma ve Yayın Etiği”, I. Ulusal Kurultay Bildirileri, Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık, 89-93.
• OWENS, J. (1978), Ethical Theory and Business Decisions, The American University, Maryland: Management Education.
• ÖZDAMAR, Kazım (2018), Eğitim, Sağlık ve Sosyal Bilimler İçin SPSS Uygulamalı Temel İstatistik, Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• ÖZDEN, Mustafa ve ERGİN, Besime (2013), “Lisansüstü Öğrencilerin Bilimsel Araştırmalarda Uygulanan Etik Kurallara Yönelik Düşüncelerinin Belirlenmesi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(22), 155-169.
• RESNIK, David. B. (1998), The Ethics of Science, New York: Routledge.
• SARUKKAI, Sundar (2009), “Science and The Ethics of Curiosity”, Current Science, 97 (6), 756-767.
• SHERMER, Michael (2009), What is Science? Richard Dawkins Foundations, https://www.youtube.com/ watch?v=A-NpG_1mwHA [Erişim Tarihi: 20.10.2017].
• ŞAHİNOĞLU, Alpaslan ve BEBEK, Gürhan (2018), “Araştırma Görevlilerinin Bilimsel Araştırma Etiğine İlişkin Algıları: Nitel Bir Çalışma”, Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(1), 47-58.
• ŞEN, Zekai (2016), Bilim ve Türkiye, 708, Ankara: TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
• TOPLU, Mehmet (2012), “Bilim Etiği: İnternetin Bilim Etiği Üzerine Etkileri”, Türk Kütüphaneciliği, 26(4), 654-698.
• TÜBA (2002), Bilimsel Araştırmalarda Etik ve Sorunları, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları.
• TÜBİTAK (2015), TÜBİTAK Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu Yönetmeliği, http://www.tubitak.gov.tr/ sites/default/files/247_sayili_bk_islenmis_hali.pdf [Erişim Tarihi: 20.08.2018].
• TÜRK DİL KURUMU (2018), Güncel Türkçe Sözlük, http://www.tdk.gov.tr/index.php? option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5b88f09b301ff8.55994795 [Erişim Tarihi: 08.08.2018].
• UÇAK, Nazan Özenç ve BİRİNCİ, Hatice Gülşen (2008), “Bilimsel Etik ve İntihal”, Türk Kütüphaneciliği, 22(2), 187-204.
• ÜAK (2012), Üniversitelerarası Kurul Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi, http://www.uak.gov.tr/yonetmelikler/Etikyonerge2.pdf [Erişim Tarihi: 15.11.2018]
• ÜLTAY, Eser ve ÜLTAY, Neslihan (2018), “Akademik Teşvik Ödeneğinin Bilimsel Faaliyetlere Etkisi Hakkındaki Akademisyen Görüşleri”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(1), 162-171.
• ÜNAL, Mehmet vd. (2012), “Bilim Etiğine Aykırı Davranışlar ve Yaptırımlar: Sosyal ve Beşeri Bilimler için Bir Çerçeve Önerisi”, Amme İdaresi Dergisi, 45(3), 1-27.
• YAŞAR, Aşkın ve ATAÇ, Adnan (2001), “Araştırma Etiği Üzerine”, Veteriner Bilimleri Dergisi, 17(4), 43-48.
• YILDIRIM, Funda ve ORHAN, Esra (2018), “Yükseköğretimde Akademik Dürüstlüğe İlişkin Öğrenci Görüşleri, Deneyimleri ve Önerileri: Bir Olgu Bilim Araştırması”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 8(1), 202-210.
• YILMAZ, Kürşad (2012), “Etik Dışı Davranış Olarak Haksız Yazarlık”, Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(1), http://ebad-jesr.com. [Erişim Tarihi: 15.11.2018].
• YÖK (2016). Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği, 20 Nisan 2016 tarih ve 29690 sayılı Resmî Gazete.
• YÖK (t.y.). Yükseköğretim Kurulu Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi, http://www.yok.gov.tr/ web/guest/icerik/-/journal_content/56_ [Erişim Tarihi: 16.11.2018].