Karl R. Popper’ın Immanuel Kant’ın Eleştirel Akılcılığına Yaklaşımı

Year 2025, Volume: 13 Issue: 1, 223 - 240, 27.04.2025

Mine Kaya Keha

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1596472

Abstract

Karl R. Popper’ın (1902-1994) eleştirel akılcı felsefesinde etkili olan filozoflardan Immanuel Kant’ın (1724-1804) eleştirel akılcılığına yaklaşımının ele alındığı bu çalışma, Popper’ın Kant’ın eleştirel akılcılığına yönelik eleştirilerinden bir bölümüne işaret etmektedir. Popper neredeyse tüm eserlerinde kendi eleştirel akılcı felsefesinin ortaya çıkışında Kant’ın etkisinin çok büyük olduğunu ifade etmekle birlikte onun eleştirel akılcılığını özellikle de epistemolojik dayanakları bakımından ciddi düzeyde eleştirmektedir. Kant’ın bilimi episteme ya da bilginin hakikatin temsili olduğu görüşü Popper’ın Kant’a yönelik eleştirilerinin odağını oluşturmaktadır. Kant’ın epistemolojik olarak yaptığı bu hatanın kaynağında onun Newton fiziğinin doğruluğuna beslediği sarsılmaz inancın olduğunu ileri sürmekte dolayısıyla Kant’ın hatasının olağan tarihsel durumundan kaynaklandığına işaret ederek Einstein fiziği ile birlikte kendi eleştirel akılcılığının haklılığına vurgu yapmaktadır. Newton fiziğinin tamamıyla yanlışlanmış olduğunu düşünmediğini ancak kabul edilebilir bilimsel bir varsayım olarak varlığını koruduğunun altını çizmektedir. Tıpkı Newton fiziğinde olduğu gibi Kant epistemolojisinin de sınırlı bir alanda doğru olan epistemolojik bir teori olduğunu ve kendi eleştirel akılcılığının Kant’ın eleştirel akılcılığını tamamladığını ileri sürmektedir. Kant’ın epistemolojisinin bütünselci ve bilgide kesinlik arayışı içinde olan doğrulamacı perspektifi yerine Popper kendi eleştirel akılcılığını biyolojik bir yaklaşımla ele alırken, Darwin’in biyolojik kuramındaki doğal seçilimi, kendi yanlışlamacı ve karşı tümevarımcı epistemolojisinde oldukça önemli bir yer vermektedir. Popper’ın perspektifinin ortaya çıkışında Sokratesçi bilinemezlik tezi, Einsteincı fizik kuramı ve Darwinci biyoloji kuramının etkisi olduğu açıktır. Bu üç görüş Popper’cı eleştirel akılcılığı Kant’çı eleştirel akılcılıktan ayırmaktadır. Bu çerçeve içinde Popper’ın eleştirel akılcılığının Kant’çı eleştirel akılcılıktan farklılıkları makalede ortaya koyulacaktır.

Keywords

Evrimsel epistemoloji , Doğal seçilim , Bilimin gelişimi

Karl R. Popper’s Approach to Immanuel Kant’s Critical Rationalism

Abstract

This study, which examines the approach of Karl R. Popper (1902-1994) to the critical rationalism of Immanuel Kant (1724-1804), one of the philosophers who was influential in his critical rationalist philosophy, points to some of Popper's criticisms of Kant's critical rationalism. While Popper states in almost all of his works that Kant had a great influence on the emergence of his own critical rationalist philosophy, he also seriously criticizes his critical rationalism, especially in terms of its epistemological foundations. Kant's view that science is an episteme or that knowledge is a representation of truth constitutes the focus of Popper's criticisms of Kant. He argues that the source of Kant's epistemological mistake is his unwavering belief in the truth of Newtonian physics, thus pointing out that Kant's mistake stems from his ordinary historical situation and emphasizing the legitimacy of his own critical rationalism together with Einsteinian physics. He emphasizes that he does not think that Newtonian physics has been completely falsified, but that it remains an acceptable scientific assumption. He argues that, just like Newtonian physics, Kant's epistemology is an epistemological theory that is correct in a limited area, and that his own critical rationality complements Kant's critical rationality. Instead of the holistic and verificationist perspective of Kant's epistemology, which seeks certainty in knowledge, Popper approaches his own critical rationality with a biological approach, while giving a very important place to natural selection in Darwin's biological theory in his own falsificationist and counter-inductive epistemology. It is clear that the Socratic unknowability thesis, Einsteinian physics theory and Darwinian biology theory have influenced the emergence of Popper's perspective. These three views distinguish Popperian critical rationality from Kantian critical rationality. Within this framework, the differences between Popper's critical rationality and Kantian critical rationality will be revealed in the article.

Keywords

Evolutionary epistemology , Natural selection , Development of science

References

• Bradie, M. (2016) Karl Popper’s evolutionary philosophy. In J. Shearmur & G.Stokesand (Eds.), The Cambridge companion to Popper (pp.143-149). Cambridge University Press.
• Carr, B. (1977). Popper’s third world. The Philosophical Quarterly, 27(108), 214-226. https://doi.org/10.2307/2218780
• Chalmers, A. (2007). Bilim dedikleri (H. Arslan, Çev.). Vadi Yayınları.
• Fernandes, S. L. De C. (1985) Foundation of objective knowledge. Springer.
• Gillies, D. (2018). Yirminci yüzyılda bilim felsefesi (M. Tuncel, Çev.). Nobel Yayınevi.
• Goldmann, L. (1983). Kant felsefesine giriş (A. Timuçin, Çev.). Metis Yayınları.
• Güzel, C. (2010). Bilim felsefesi. Kırmızı Yayınları.
• Irzık, G. (1990). Karl Popper’ın üç dünya kuramı ve bilimsel bilginin nesnelliği. İçinde Felsefe Tartışmaları (9. Kitap, ss. 84-89). Kent Basımevi.
• Kant, I. (1993). Arı usun eleştirisi (A. Yardımlı, Çev.). İdea Yayınları.
• Kant, I. (1995). Prolegomena (İ. Kuçuradi, Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu.
• Popper, K. R. (1956). Realism and the aim of science. Routledge.
• Popper, K. R. (1972). Objective knowledge an evolutionary approach (Rev. ed.). Clarendon Press.
• Popper, K. R. (1978). Three worlds. In the tanner lecture on human values (pp. 143-167). Delivered The University of Michigan. http://hdl.handle.net/2027/spo.act2080.0018.001:01
• Popper, K. R. (1994). Conjectures and refutations. Routledge.
• Popper, K. R. (1998). Bilimsel araştırmanın mantığı (İ. Aka & İ. Turan, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Popper, K. R. (2006). Bir entellektüelin yaşam öyküsü bitmeyen arayış (M. Acar, Çev.). Plato Film Yayınları.
• Popper. K. R. (2009). The two fundamental problems of the theory of knowledge (T. E. Hansen, Ed.). Routledge.
• Popper, K. R. (2010). Daha iyi bir dünya arayışı (İ. Aka, Çev.), Yapı Kredi Yayınları.
• Russell, B. (1996). Dış dünya üzerine bilgimiz (V. Hacıkadiroğlu, Çev.), Kabalcı Yayınevi.