Patolojik Apoptozis Ve Tanı Yöntemleri

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 1, 86 - 108, 01.01.2016

Güngör Çağdaş Dinçel Oguz Kul

Öz

İlk kez Kerr ve arkadaşları tarafından 1972 de tanımlanan apoptozis, biyolojik görevlerini tamamlamış yapısal elemanları ya da DNA’sı hasar görmüş hücrelerin, ilişkili olduğu doku ve hücrelere zarar vermeyecek bir biçimde ortadan kaldırılmasını sağlayan, genlerle kontrol altında tutulan ve gerçekleşmesi için enerjiye ihtiyaç duyan programlı hücre ölümüdür. Apoptozisi fizyolojik olarak yaşamın her dönemimde görebiliriz. Patolojik apoptozis ise otoimmün ve nörodejeneratif hastalıklar, kanser, kalp hastalıkları ve viral enfeksiyonlar gibi birçok hastalığın patogenezinde yakından ilişkilidir. Apoptozis emri alan bir hücrede kromatin yoğunlaşması görülür ve hücrenin boyutları küçülmeye başlar. Daha sonra apoptotik cisimciklere ayrılırlar. Bu apoptotik cisimcikler yüzeylerinde yeni reseptörlerle birlikte yakındaki fagositik sistem hücrelerini çağırarak fagotositoz ile uzaklaştırılır. Apoptozisin inhibisyonu/aktivasyonu tedavi için gen ürünleri ise tanı için potansiyel hedeflerdir. Bu makale; apoptozisin morfolojik özelliklerini ve nekrozdan farklarını, genetik düzenlenmesini, tanı yöntemlerini ve özellikle hastalıklardaki yakın ilişkisini içeren son literatür bilgileri gözden geçirilerek tartışılmış bir derlemedir.

Anahtar Kelimeler

Apoptozis, Patogenezis, Hastalıklar

Pathologic Apoptosis And Diagnostic Methods

Öz

First defined by Kerr et al. in 1972, the apoptosis is the programmed cell death which is kept under control by genes and needs energy to occur, allowing structural elements with completed biological duties or cells with damaged DNA to be removed without damaging the associated tissue and cells. Apoptosis can be seen physiologically in all stages of life. Pathological apoptosis is closely related in the pathogenesis many diseases, including autoimmune and neurodegenerative diseases, cancer, heart diseases and viral infections. Chromatin condensation is observed and the size of cell becomes smaller in a cell that receives the apoptosis order. Then they are fragmented into apoptotic bodies. These apoptotic bodies are removed by phagocytosis by calling nearby phagocytic system cells together with new receptors on their surfaces. Inhibition/activation of apoptosis and gene products are potential targets for treatment and diagnosis, respectively. This article is a compilation that discusses morphologic characteristics of apoptosis, its differences from necrosis, genetic regulation, diagnosis methods and close association with diseases by reviewing the latest literature.

Anahtar Kelimeler

Apoptosis, Pathogenesis, Diseases

Kaynakça

• 1. Öktem S, Özhan MH, Özol D. Apoptozisin Önemi. Toraks Dergisi 2001; 2(1): 91-95
• 2. Parlakpınar H, Koç M, Acet A. Yaşlanmada Apoptozis Ve Melatoninin Etkisi. T Klin Tıp Bilimleri 2004; 24: 62-67
• 3. Elmore S. Apoptosis: A Review Of Programmed Cell Death. Toxicologic Pathology 2007; 35: 495-516.
• 4. Gewies A.Introduction to Apoptosis. ApoReview 2003; 5: 1-26. 5. Kiess W, Brian G. Hormonal Control Of Programmed Cell Death/Apoptosis. European Journal of Endocrinology 1998; 138: 482–491.
• 6. Özcan A, Atakişi E. Apoptosisin Biyokimyasal Önemi. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 2003; 9(1): 95-100.
• 7. Cruchten VS, Broeck WV. Morphological And Biochemical Aspects Of Apoptosis, Oncosis And Necrosis. Anatomia, Histologia, Embryologia 2002; 31: 214–223.
• 8. Fausto NM. Cell Injury Cell Death. Erişim tarihi 2006; 31.05.2015 Erişim adresi: http://courses.washington.edu/hubio520/print/syllabus_cellinjurydeath.pdf
• 9. Yazar S, Tunca A. Apoptosis ve Epilepsi. Turkiye Klinikleri Dergisi 2007; 27: 889-893
• 10. Antar V. Bir Genel Kaspaz İnhibitörü Olan Qvd-Oph’ nin Nöroprotektif Etkilerinin Deneysel Spinal Kord Travması Modelinde İncelenmesi. Sağlık Bakanlığı Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Beyin ve Sinir Cerrahisi Kliniği, Tıpta uzmanlık tezi, 2005
• 11. Raffray M, Cohen GM. Thymocyte Apoptosis As A Mechanism For TributyltinInduced Thymic Atrophy In Vivo. Archives of Toxicology 1993; 67 (4), 231-236.
• 12. Bellamy CO, Malcomson RD, Harrison DJ, Wyllie AH. Cell Death In Health And Disease: The Biology And Regulation Of Apoptosis. Cancer Biology 1995; 6: 3-16.
• 13. Cummings MC, Winterford CM, Walker NI. Apoptosis. The American Journal of Surgical Pathology 1997; 21: 88-101.
• 14. Schwartzman RA, Cidloski JA. Apoptosis; The Biochemistry And Molecular Biology Of Programmed Cell Death. Endocrine Reviews 1993; 14: 133-144.
• 15. Cohen JJ. Apoptosis. Immunol Today 1993; 14: 126-130.
• 16. Kiess W, Gallaher B. Hormonal Control Of Programmed Cell Death Apoptosis. European Journal of Endocrinology 1998; 18: 482-491.
• 17. Hetts SW. To Die Or Not To Die: An Overview Of Apoptosis And Its Role In Disease. Journal of the American Medical Association 1998; 278: 300-307.
• 18. Fadeel B, Orrenius S, Zhivotovsky B. Apoptosis in human disease: A New Skin For The Old Ceremony? Biochemical and Biophysical Research Communications 1999; 266: 699-717.
• 19. Tomatır AG. Apoptoz; Programlı Hücre Ölümü. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences 2003; 23: 499-508.
• 20. Zeiss CJ. The apoptosis-Necrosis Continuum: Insights From Genetically Altered Mice. Veterinary Pathology 2003; 40: 481–495.
• 21. Hockenbery D. Defining Apoptosis. American Journal of Pathology 1995; 146(1): 16– 19.
• 22. Tandoğan B, Ulusu NN. Kalsiyum Bağlayıcı Proteinler. Türk Biyokimya Dergisi 2006; 31 (1): 36–40.
• 23. Evan G, Harrington E, Fanidi A, Land H, Amati B, Bennett M. The Role Of Apoptosis In Development, Tissue Homeostasis And Malignancy. Biological Sciences 1994; (345) 1313; 269-275.
• 24. Schulze-Osthoff K, Ferrarı D, Los M, Wesselborg S, Peter ME. Apoptosis Signaling By Death Receptors. European Journal of Biochemistry 1998;254, 439-459.
• 25. Kanduc D, Mıttelman A, Serpico R, Sınıgaglia E, Sinha AA, Natale C, Santacroce R, DI Corcia MG, Lucchese A, Dini L, Pani P, Santacroce S, Simone S, Bucci R, Farber E. Cell death: Apoptosis Versus Necrosis. International Journal of Oncology 2000; 21(1): 165-70.
• 26. Cohen GM. Caspases: The Executioners Of Apoptosis. Biochemical Journal 1997; 15; 326, 1-16.
• 27. Saraival L, Silva RD, Pereira G, Gonçalves J, Real M. Specific Modulation Of Apoptosis And Bcl-Xl Phosphorylation In Yeast By Distinct Mammalian Protein Kinase C İsoforms. Journal of Cell Science 2006; 119, 3171-3181.
• 28. Desdicioğlu R. Ratlarda Ovulasyon İndüksiyonunu Takiben Spontan Siklofosfamid Ve Radyoterapi Etkisiyle Oluşan Apoptosis Ve Sifingozin -1- Fosfat’ In Siklofosfamid Ve Radyoterapi İle Oluşan Apoptosis Üzerine Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Dogum Anabilim Dalı, Tıpta uzmanlık tezi, 2005.
• 29. Cabadak H. Hücre Siklusu Ve Kanser. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2008; 9(3) : 51-61
• 30. Zhang J, Xu M. Apoptotic DNA Fragmentation And Tissue Homeostasis. Trends in Cell Biology 2002; 12 (2): 84- 89.
• 31. Zhang A, WU Y, Lai HW, Yew T. Apoptosis - A Brief Review. Neuroembryology 2004; 05: 47–59.
• 32. Turgut B, Demir T, Celiker Ü. Oftalmolojide Apopitoz. Fırat Tıp Dergisi 2006; 11(1): 6-11.
• 33. Gültekin N, Karaoğlu K, Küçükateş E. Hücrede Apoptoz Ve Sağkalım Mekanizmalarının Keşfedilmesi Ve Yeni Potansiyel Tedavi Stratejileri. Türk Kardiyoloji Derneği Arş 2008; 36: 120-130.
• 34. Sharifi AM, Eslami H, Larijani B, Davoodi J. Involvement of Caspase-8, -9, and -3 In High Glucose-Induced Apoptosis In PC12 Cells. Neuroscience Letters 2009; 459: 47– 51.
• 35. Vincent JK, Jill ML, Tal T. Proteolytic Regulation of Apoptosis. Seminars in Cell and Devolopmental Biology 2000; 11: 191-201.
• 36. Ozansoy M, Başak AN. Parkinson Hastalığında Programlanmış Hücre Ölümü. Parkinson Hastalığı Hareket Bozuklukları Dergisi 2006; (1): 54-61.
• 37. Özeç AV, Erdoğan H, Toker İM, Özer H, Arıcı MK. Pterjium Etiyopatogenezinde P53 Ve Apoptozisin Rolü. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2008; 30: 58-67.
• 38. Tan M. Autoimmunity and Apoptosis. The Journal of Experimental Medicine 1994; 9: 179
• 39. Oskay T, Erdem C.. Apopitoz Ve Dermatolojideki Önemi. Türkiye Klinikleri Dermatoloji 2000; 10: 213-221.
• 40. Kültürsay H, Kayıkçıoğlu M. Apoptozis Ve Kardiyovasküler Hastalıklar. Anadolu Kardiyoloji Dergisi 2002; 4: 323-9.
• 41. Nguyen TV, Ndoye A, Hall LL, Zial S, Arredondo A, Chernyavsky AI, Kist DA, Zelickson BD, Lawry MA, Grando SA. Programmed Cell Death Of Keratinocytes Culminates In Apoptotic Secretion Of A Humectant Upon Secretagogue Action Of Acetylcholine. Journal of Cell Science 2001; 114: 1189-1204.
• 42. Riede N ve Werner M. Color atlas of pathology. Erişim tarihi: 31.05.2015 ErişimAdresi:https://books.google.com.tr/books?id=N5D_d5Wi3n8C&pg=PA128&lpg =PA128&dq=programmed+cell+death+apoptosis&source=bl&ots=TK_4EQAzxh&sig =PG7MijSHTyz5xoVUYCBxEtdqnpQ&hl=tr&ei=hqouSoH_NouPsAbynZ28CQ&sa= X&oi=book_result&ct=result#v=onepage&q=programmed%20cell%20death%20apopt osis&f=false
• 43. Hücümenoğlu S, Avşar FM, Kafalı M EM, Öztürk E, Erdem G, Yılmaz Ş, Yalçın Ş. Meme Karsinomlarında S-100, Vimentin, Sitokeratin ve HMB-45 Ekspresyonu. Genel Tıp Dergisi 2004; 14(4): 133-138
• 44. Jain JK, Li A, Nucatola DL, Minoo P, Felix JC. Nonoxynol-9 Induces Apoptosis of Endometrial Explants by Both Caspase Dependent and Independent Apoptotic Pathways. Biology of Reproduction 2005; 73, 382–388.