DİJİTAL ÇAĞDA TÜRK CEZA MUHAKEMESİ: SİBER SUÇLAR ÖZELİNDE KORUMA TEDBİRLERİNİN GENEL TEORİSİ

Year 2025, Volume: 15 Issue: 2, 576 - 618, 31.08.2025

Şenel Sarsıkoğlu , Kürşad Kağan Ergün

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1706831

Abstract

Bu çalışma, dijitalleşmenin ceza muhakemesi hukukunda yol açtığı yapısal değişimleri siber suçlar özelinde ele alarak koruma tedbirlerinin mevcut kanuni çerçeve içerisinde ne derece işlevsel olduğunu incelemektedir. Günümüzde dijital/elektronik delillerin artan rolü, klasik muhakeme araçlarının yetersiz kaldığını ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) yer alan koruma tedbirlerinin dijital/siber ortamlara uygun şekilde güncellenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Çalışmada özellikle CMK 134, 135 ve 140’ıncı maddelerinde yer alan tedbirler üzerinde durularak uygulamada karşılaşılan teknik, normatif ve anayasal sorunlar ortaya konulmaktadır. Mevcut düzenlemelerin fiziksel delil esaslı olduğu, oysa dijital çağın farklı delil türleri, veri güvenliği sorunları, teknik izleme biçimleri ve bireysel hak ihlalleri gibi yeni meseleleri doğurduğu tespit edilmektedir. Almanya, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) hukuk sistemlerinden örnekler verilerek mukayeseli analiz yapılmakta ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatları doğrultusunda ölçülülük ve denetim ilkelerine dayalı normatif bir güncellemenin gerekliliği vurgulanmaktadır. Sonuç olarak, dijital delillerin güvenliği ve bireysel hakların korunması arasındaki denge gözetilerek koruma tedbirlerinin yeniden yapılandırılması önerilmektedir. Bu kapsamda koruma tedbirlerinin yeniden sınıflandırılması ve CMK’ya “Dijital Koruma Tedbirleri” başlıklı yeni bir bölüm eklenmesi gerektiğine dikkat çekilmektedir. Böylece hem bireysel hakların korunması hem de ceza adalet sisteminin etkinliğinin artırılması açısından bütüncül bir çerçeve sunulmaktadır.

Keywords

Ceza Muhakemesi Hukuku , Koruma Tedbirleri , Siber Suç , Dijital/Elektronik Delil , Ölçülülük İlkesi

Ethical Statement

Bu makale, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Araştırma ve Yayın Etiği kurallarına uygun olarak hazırlanmıştır.

TURKISH CRIMINAL PROCEDURE IN THE DIGITAL AGE: GENERAL THEORY OF PROTECTIVE MEASURES WITH SPECIAL REGARD TO CYBER CRIMES

Abstract

The study examines the structural changes caused by digitalization in criminal procedure law, with a special focus on cybercrimes, and examines the extent to which protective measures are functional within the current legal framework. The increasing role of digital/electronic evidence today reveals that classical procedural tools are inadequate and that the protective measures in the Code of Criminal Procedure (CPC) need to be updated in accordance with digital/cyber environments. The study particularly focuses on the measures in Articles 134, 135 and 140 of the CPC, and reveals the technical, normative and constitutional problems encountered in practice. It is determined that the current regulations are based on physical evidence, whereas the digital age has given rise to new issues such as different types of evidence, data security problems, technical surveillance methods and violations of individual rights. A comparative analysis is conducted by giving examples from the legal systems of Germany, France and the United States of America (USA), and the necessity of a normative update based on the principles of proportionality and control in line with the jurisprudence of the European Court of Human Rights (ECtHR). As a result, it is suggested that the protection measures should be restructured by considering the balance between the security of digital evidence and the protection of individual rights. In this context, it is emphasized that the protection measures should be reclassified and a new section titled “Digital Protection Measures” should be added to the CPC. With this suggestion, a holistic framework is presented in terms of both protecting individual rights and increasing the effectiveness of the criminal justice system.

Keywords

Criminal Procedure Law , Protection Measures , Cybercrime , Digital/Electronic Evidence , Principle Of Proportionality

Ethical Statement

This article has been prepared in accordance with the Hacettepe University Faculty of Law Journal Research and Publication Ethics rules.

References

• Akarslan H, Bilişim Suçları (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2015).
• Akyeşilmen N, “Siber Uzay ve İnsan Hakları: Dijital Çağda İnsan Haklarını Korumak” Disiplinlerarası Bir Yaklaşımla Siber Politika & Siber Güvenlik (1. Baskı, Orion Kitabevi 2018).
• Aliusta C ve Benzer R, “Avrupa Siber Suçlar Sözleşmesi ve Türkiye’nin Dahil Olma Süreci” (2018) 4 (2) Uluslararası Bilgi Güvenliği Mühendisliği Dergisi 35-42.
• Apaydın C, “Bilişim Suçlarında Etkin Soruşturma ve Yargılama” (Ceza Hukuku Bilinci, 14 Haziran 2025) 1 https://www.cezahukukubilinci.org/bilisim-suclarinda-etkin-sorusturma-ve-yargilama/ Arslan Ç, “Dijital Delil ve İletişimin Denetlenmesi” (2015) 3 (2) Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi 253-266.
• Ateş Benek N, “Bilgisayarlarda, Bilgisayar Programlarında ve Kütüklerinde Arama, Kopyalama ve Elkoyma” (2022) 10 (2) Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi 367-411.
• Bacaksız P ve Bayzit T, “Yargı Kararları Işığında Ceza Muhakemesi Hukukunda Fotokapan Vasıtasıyla Elde Edilen Görüntülerin Kullanılması Sorununa İlişkin Değerlendirmeler” (2022) (185) Terazi Hukuk Dergisi 50-59.
• Başlar Y, “Elektronik Delilin Toplanması ve Muhafazası” (2020) 10 (1) Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 77-107.
• Bertel C and Venier A, Einführung in die neue Strafprozessordnung (2nd edn, Springer 2006).
• Bhattacharya A, “The Impact of Carpenter v. United States on Digital Age Technologies” (2020) 29 Southern California Interdisciplinary Law Journal 489-513. Birtek F, “Teixeira de Castro/Portekiz Davası (44/1997/828/1034)” (2010) (91) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 409-430.
• Boyracı A, “Gizli Soruşturmacının Konuta Girme Yetkisi ve Bu Yetkinin Kapsamı Üzerine Bir İnceleme” (2024) 14 (2) Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1239-1304.
• Canbaz Karacif F E, “İletişimin Tespiti Kayıtları (HTS) ve Haberleşme Özgürlüğü” (2024) 14 (1) Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 233-256.
• Casey E, Digital Evidence and Computer Crime (3rd edn, Elsevier 2011).
• Centel N ve Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku El Kitabı, (7. Baskı, Beta Yayıncılık 2021).
• Chandra R and Prasad P W C, “Cyber Warfare: Challenges Posed in a Digitally Connected World: A Review” in Subhas Chandra Mukhopadhyay, S.M. Namal Arosha Senanayake and P. W. Chandana Withana (eds), Innovative Technologies in Intelligent Systems and Industrial Applications (Lecture Notes in Electrical Engineering, vol 1029, Springer 2023) https://doi.org/10.1007/978-3-031-29078-7_16
• Chen S and others, “The Spatiotemporal Pattern and Driving Factors of Cyber Fraud Crime in China” (2021) 10 (12) ISPRS International Journal of Geo-Information https://doi.org/10.3390/ijgi10120802 Council of Europe, Electronic Evidence Guide Version 3.0 (Cybercrime Programme Office 2022) https://kanuni.taa.gov.tr/assets/dosyalar/Dijital_Delil_Kilavuzu_WEB.pdf
• Council of Europe and INTERPOL, Guide for Criminal Justice Statistics on Cybercrime and Electronic Evidence (Council of Europe 2020) https://www.coe.int/en/web/cybercrime
• Çatlı M, “Yapay Zekanın Anayasası: ‘Akıllı Anayasa’ Üzerine” (2023) 1 (70) Adalet Dergisi 369-383.
• Çekiç B, “Bilgisayar Verilerinde Arama, Kopyalama, El Koyma Tedbirinin Hukuki Niteliği ve Benzer Kavramlar” (2021) 2 (1) Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 153-185.
• Değirmenci O, Ceza Muhakemesinde Sayısal (Dijital) Delil (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2014).
• Demirci Ö, Bilişim Suçları ve Soruşturma Yöntemleri (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
• Dmitrieva A A and Pastukhov P S, “Concept of Electronic Evidence in Criminal Legal Procedure” (2023) 1 (1) Journal of Digital Technologies and Law https://doi.org/10.21202/jdtl.2023.11
• Doğan R, “Ceza Muhakemesi Hukukunda İletişimin Denetlenmesi Tedbiri ve AİHM Yaklaşımı” (2024) 2 (73) Adalet Dergisi 121-163.
• Du H and Yang S J, “Temporal and Spatial Analyses for Large-Scale Cyber Attacks” in V. S. Subrahmanian (ed), Handbook of Computational Approaches to Counterterrorism (Springer, 2013) https://doi.org/10.1007/978-1-4614-5311-6_25
• Dülger M V, Bilişim Sistemleri Üzerinde Arama, Kopyalama ve El Koyma Tedbiri (Search, Copy and Seizure Measures on Information Systems) (24 Şubat 2021). http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3792260
• Dülger M V, Bilişim Suçları ve İnternet İletişim Hukuku (10. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2023).
• Dülger M V ve Taşkın Ş C, Ceza Muhakemesi Hukuku (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2024).
• Erdem M ve Özocak G, “Avrupa Konseyi Siber Suç Sözleşmesi ve Türk Hukukuna Etkileri” (4. Uluslararası Bilişim Hukuku Sempozyumu, İzmir, 12-14 Mayıs 2016).
• Ersoy Y, “Genel Hukuki Koruma Çerçevesinde Bilişim Suçları” (1994) 49 (3) Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 149-183.
• Evans J, “Say Cheese: Facial Recognition Technology in a Post-Carpenter World” (2 February 2021) SSRN http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3777997
• George E, Jameison M ve Kumkumoğlu K, Siber Suçların Önlenmesi ve Bu Suçlarla Mücadele: Türkiye İçin Temel Bulgular ve Tavsiyeler (Avrupa Konseyi 2023).
• Godin B, “Innovation Without the Word: William F. Ogburn's Contribution to the Study of Technological Innovation” (2010) 48(3) Minerva https://www.jstor.org/stable/41821527
• Goldstraw-White J, Legal and Policy Framework for Digital Forensics: A Resource for Practitioners (Perpetuity Research and Consultancy International Ltd, University College London and the Institute Crime & Justice Policy Research 2022).
• Gökcen A, Alşahin M E ve Çakır K, Ceza Muhakemesi Hukuku (8. Baskı, Adalet Yayınevi 2024).
• Göksoy R, Ceza Muhakemesinde Dijital Delillerin Elde Edilmesi ve Güvenilirliğinin Sağlanması (Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2017).
• Hellmann U, Strafprozessrecht (2nd edn, Springer 2006).
• Herman A P, “An Answer to Criticisms of the Lag Concept” (1937) 43 (3) American Journal of Sociology https://www.jstor.org/stable/2768630
• Martin Hussels, Strafprozessrecht-schnell erfasst (2nd edn, Springer 2008).
• İçel K ve Ünver Y, Kitle Haberleşme Hukuku (Beta Yayınları 2005).
• Karakehya H, “Suçu Önleyici Kolluk Faaliyetleri” in Filiz Tepecik (ed), Suç Önleme Modelleri (Anadolu Üniversitesi Yayınları 2016).
• Kaya M B, “Hukuki Açıdan Bilişim Suçları, Siber Güvenlik ve Adli Bilişim” in Şeref Sağıroğlu ve Mustafa Şenol (eds), Siber Güvenlik ve Savunma: Problemler ve Çözümler (1. Baskı, Grafiker Yayınları 2019)
• Kaya M B, Polisin Sanal Devriye Yetkisini İptal Eden Anayasa Mahkemesi Kararının Değerlendirilmesi, https://mbkaya.com/hukuk/polis-sanal-devriye-siberkolluk-aym-iptal.pdf Kaymaz S, Ceza Muhakemesinde Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi (5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2025).
• Keskin S, “Bilişim Suçlarında Ceza Muhakemesi Kanununun 134. Maddesindeki Hükümlerin Uygulanmasında Yaşanan Aksaklıklar” (2021) 2 (1) Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 649-667.
• Ketizmen M, “İnternet Bankacılığı Aracılığıyla Başkalarının Hesaplarında Usulsüz İşlemler Yapılması Suretiyle Yarar Sağlanmasında Suçun Mağduru” (2024) 4 (2) Kırıkkale Hukuk Mecmuası 1001-1015.
• Kshetri N, “Diffusion and Effects of Cyber-Crime in Developing Economies” (2010) 31 (7) Third World Quarterly https://doi.org/10.1080/01436597.2010.518752
• Marcellin S and Ascoli P, “The Archiving of Electronic Documents under French Law” (2010) 7 Digital Evidence and Electronic Signature Law Review 108-113.
• Meissonnier A and Banat-Berger F, “French Legal Framework of Digital Evidence” (2015) 25 (1) Records Management Journal https://doi.org/10.1108/RMJ-07-2014-0031
• Oğuz R ve Eryiğit R, “Yeni Adli Bilişim İnceleme Süreci (YABİS)” (2024) 36 (2) Fırat Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi 717-724.
• Osco Escobedo M A and others, “Digital Evidence as a Means of Proof in Criminal Proceedings” (2024) 18 (4) Revista de Gestão Social e Ambiental https://doi.org/10.24857/rgsa.v18n4-028
• Önok M, “Ceza Muhakemesinde Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan İletişimin Denetlenmesi” in İletişim Özgürlüğüne Müdahale (Türkiye Barolar Birliği Yayınları 2011).
• Özbek V Ö, Polis Hukuku, İnternet Hukuku ve Ceza Muhakemesi Hukukunda Temel Haklara Müdahaleler ve Hukuka Aykırı Müdahalelere Karşı Korunma Çareleri, (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2023).
• Özbek V Ö, Doğan K ve Bacaksız P, Ceza Muhakemesi Hukuku (17. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2024).
• Özcan F B, Elektronik Delillerin Ceza Muhakemesi Bakımından İspat Değeri (1. Baskı, Yetkin Yayınları 2024).
• Özkaya P, Adli Bilişimde Özel Araştırma ve Soruşturma Yöntemleri (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
• Öztürk B, Eker Kazancı B ve Soyer Güleç S, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri (5. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
• Öztürk B, Tezcan D ve Erdem M R (eds), Dijital Ceza Muhakemesi Hukuku (3. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2024).
• Park S, Der Schutz personenbezogener Daten im Strafverfahren: Eine rechtsvergleichende Untersuchung zum deutschen und US-amerikanischen Recht (1st edn, Nomos 2021).
• Prysiazhniuk I, “Use of Digital Evidence in Criminal Process: Some Issues of Right to Privacy Protection” (2023) 5 Visegrad Journal on Human Rights https://doi.org/10.61345/1339-7915.2023.5.11
• Sabillon R, Cano J, Cavaller V and Serra J, “Cybercrime and Cybercriminals: A Comprehensive Study” (2016) 4 (6) International Journal of Computer Networks and Communications Security https://www.proquest.com/scholarly-journals/cybercrime-cybercriminals-comprehensive-study/docview/1874038161/se-2?accountid=15875
• Samsa N, Kamu Haberleşme Hürriyeti Kapsamında İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Denetlenmesi (Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi 2010).
• Sapan O, Ceza Muhakemesinde Yapay Zeka Kullanımı (1. Baskı, Adalet Yayınevi 2024).
• Sarsıkoğlu Ş, “Ceza Muhakemesinde Delil ve İspat Hukuku Açısından Elektronik Delil (E-Delil) Kavramı” (2015) 6 (22) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 427-454.
• Schroeder F-C and Verrel T, Ceza Muhakemesi Hukuku (tr Salih Oktar, 1. Baskı, Yetkin Yayınları 2019).
• Sieber U, İnternetteki Suçlar ve Suçun İnternette Takibi (Editör: Yener Ünver, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2014).
• Sümer S Y, “Ceza Muhakemesinde Mobil Telefona/Akıllı Telefona Elkoyma ve Müdahale İmkanları” (2022) 87 (1) İzmir Barosu Dergisi 61-119.
• Şahbaz İ, “Koruma Tedbiri Olarak İletişimin Denetlenmesi” in Süheyl Donay ve Aysun Altunkaş (eds), Ceza Yargılama Hukukunda Son Gelişmeler Sempozyumu (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2016).
• Şahin C, “Telekomünikasyon Yoluyla İletişimin Denetlenmesi-Yargıtay Kararları Çerçevesinde Bir Değerlendirme” (2007) 11 (1–2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1095-1112.
• Şahin C ve Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku, (15. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2024).
• Şen E ve Bayraklı T B, “CMK m.135’de Yer Alan İletişimin Denetlenmesi ve Süreleri” (Ersan Şen Hukuk ve Danışmanlık, 25 Ekim 2023) https://sen.av.tr/tr/makale/CMK-m-135-de-yer-alan-iletisimin-denetlenmesi-ve-sureleri
• Şen E ve Bayraklı T B, “Polisin Sanal Ortamda Takibi ve Sanal Devriye Yetkisi” (Ersan Şen Hukuk ve Danışmanlık, 22 Aralık 2023) https://sen.av.tr/tr/makale/polisin-sanal-ortamda-takibi-ve-sanal-devriye-yetkisi Şen E, Şahin B ve Ceylan D, “Sky ECC İletişim Sağlayıcısından Elde Edilen Delillerin Hukukiliği” (2025) 224 Terazi Hukuk Dergisi 128-134.
• Şentürk C, “Ceza Muhakemesi Hukuku Özelinde Yargıda Dijitalleşme” (2021) 25 (2) Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 755-785.
• Şentürk Akaner C, Bir Koruma Tedbiri Olarak Online Arama ve Türk Hukukunda Uygulanabilirliği (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
• Tezcan D, Erdem M R ve Önok R M, Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku (22. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2024).
• Turinay F Y, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Teknik Araçlarla İzleme” (2021) 12 (46) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 413-454.
• Turinay F Y, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirlerinin Sınıflandırılması” (2021) 70 (2) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 475-541.
• Ünver Y ve Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku Cilt I (11. Baskı, Adalet Yayınevi 2016).
• Weber A M, “The Council of Europe’s Convention on Cybercrime” (2003) 18 (1) Berkeley Technology Law Journal 425-446.
• Yaşar E, Maddi ve Şekli Suç Hukuku Boyutlarıyla Klasik Ceza Muhakemesine Alternatif Usuller (1. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2022).
• Yaşar O ve Otacı C, Yeni İçtihatlarla Uygulamalı ve Yorumlu Ceza Muhakemesi Kanunu I. Cilt Madde 1-156, (11. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2025).
• Yeldan D, Siber Suçlar (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2023).
• Yenisey F, Oktar S ve Oktar A, Alman Ceza Muhakemesi Kanunu Strafprozeßordnung (StPO) ve Kabahatlerde Para Yaptırımına İlişkin Yönerge (RiStBV) (3. Baskı, Beta Yayıncılık 2020).
• Yenisey F ve Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku (12. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2024).
• Yıldırım A ve Kılıç A, “Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Silahların Eşitliği İlkesi” (2021) 9 (2) Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi 341-411.
• Yılmaz S, Türk Ceza Hukuku Sisteminde Siber Suçlar (2. Baskı, Adalet Yayınevi 2023).
• Yüksek F K, “AİHM İçtihatlarında Kişisel Verilerin Korunması (Karar İncelemesi)” (2023) 25 (1) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 371-420.
• Yüksel Ç, Bilgisayarlarda, Bilgisayar Programlarında ve Kütüklerinde Arama, Kopyalama ve Elkoyma (CMK Md. 134) (Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2022).
• Zhou Y and others, “Metacrime and Cybercrime: Exploring the Convergence and Divergence in Digital Criminality” (2024) 19 Asian Journal of Criminology 423 https://doi.org/10.1007/s11417-024-09436-y
• Zhuo J and others, “The Spatiotemporal Patterns and Driving Factors of Cybercrime in the UK during the COVID-19 Pandemic” (2024) 11 Humanities and Social Sciences Communications https://doi.org/10.1057/s41599-024-04051-9