ÖRGÜTSEL ADALETİN ÖRGÜTSEL SAPMA DAVRANIŞLARINA ETKİSİ: BİR HASTANE ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 1, 43 - 62, 24.03.2021

Fuat Korkmazer Mahfure Pirol

Öz

Çalışanlar, yaşamın her alanında olduğu gibi çalışma yaşamlarında da adalet olgusu üzerinde önemle durmaktadır. Bu nedenle işletme içerisindeki adaletsiz uygulamalara karşı bazı olumsuz davranışlarla tepkilerini göstermektedir. Bu olumsuz davranışlar, örgütsel sapma davranışları olarak ele alınmaktadır. Bu araştırmada örgütsel adalet algısının çalışanların örgütsel sapma davranışları üzerindeki etkisini araştırmak amaçlanmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Örgütsel Adalet Ölçeği ile Örgütsel Sapma Ölçeğinden yararlanılmıştır. Araştırma bir kamu hastanesinin idari ve klinik birimlerinde çalışan 284 sağlık çalışanına uygulanmıştır. Araştırma sonucunda örgütsel adalet ile örgütsel sapma davranışları arasında düşük düzeyde, negatif yönlü ve anlamlı bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca örgütsel adaletin tüm alt boyutlarıyla (işlem adaleti, dağıtım adaleti ve etkileşimsel adalet) birlikte çalışanların örgütsel sapma davranışları üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular doğrultusunda, çalışanların örgütsel sapma davranışlarını düşürebilecek önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel Adalet, Örgütsel Sapma, Sağlık Çalışanları

Kaynakça

• Abbasoğlu, Ş. (2015). İş görenlerde örgütsel adalet algısı ve örgütsel adaletin çalışanların iş motivasyonu üzerindeki etkisi: bir devlet hastanesi örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans). Atılım Üniversitesi, Ankara.
• Acar, E. (2019). Taşeronlaşmanın sağlık çalışanlarında örgütsel adalet ve örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi: Çanakkale’de bir uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Akduman, G. Z., & Yüksekbilgili, Z. (2015). Medeni durumuna göre örgütsel adalet algısı. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-13.
• Agwa, A. M. F. (2018). Workplace deviance behaviors. Intechopen 25-38. https://www.intechopen.com/books/leadership/workplace-deviance-behaviors
• Aksu, A. (2016). Organizational deviance and multi-factor leadership. Academiz Journals, 11(8), 589-597.
• Alpar, R. (2014). Uygulamalı istatistik ve geçerlilik-güvenilirlik. (3. Baskı), Detay Yayıncılık, Ankara.
• Arıkan, Ç. (1986). Psiko-sosyal yönleriyle sapma. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksek Okulu Dergisi. 1(2-3), 123-140.
• Avcı, N., Küçükusta, D., &Tütüncü, Ö. (2007). İşyeri sapma davranışı: konaklama işletmelerinde bir uygulama. Çeşme Ulusal Turizm Sempozyumu, İzmir.
• Appelbaum, S. H., Deguire, K. J., & Lay, M. (2005). The relationship of ethical climate to deviant workplace behavior. Corporate Governance, 7(4), 43-56.
• Aquino, K., Lewıs, U. M., & Bradfıeld, M. (1999). Justice constructs, negative affectivity, and employee deviance: a proposed model and test. Journal of Organizational Behaviour, 20(7), 1073-1091.
• Aquino, K., Galperin, B. L., & Bennett, R. J. (2004). Social status and aggressiveness as moderators of the relationship between interactional justice and workplace deviance. Journal of Applied Social Psychology, 34(5), 1001-1029.
• Bayın, G., & Yeşilaydın, G. (2014). Hemşirelerde örgütsel sapma davranışının analizi: bir üniversite hastanesi örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(3), 81-107.
• Bennet, R., & Robinson, S. (2000). Development of a measure of workplace deviance. Journal Of Applied Psychology, 85(3), 349-360.
• Bernerth, B. J., Armenakıs, A. A., Feıld S. H., & Walker, J. H. (2007). Justice, cynicism, and commitment: a study of ımportant organizational change variables. The Journal of Applied Behavioral Science, 43(3), 303-326.
• Beugre, C. D. (2002). Understanding organizational justice and ıts impact on managing employees: An african perspective. International Journal of Human Resource Management, 13(7), 1091-1104.
• Bies, R. J., & Moag, J. F. (1986). Interactional justice: Communication criteria of fairness. In R. J. Lewicki, B. H. Sheppard, & M. H. Bazerman (Eds.). Research on negotiations in organizations (pp:43-55). CT: JAI Press, Greenwich.
• Bilsel, M. A. (2013). Örgütsel adalet algısının banka çalışanlarının performans ve motivasyonlarına etkisi: Bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Burroughs, M. S. (2001). The role of dispositional aggressiveness and organizational ınjustice on deviant workplace behavior. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). The University of Tennessee, USA.
• Chullen, C. L., Dunford, B. B., Angermeier, I., Boss, R. W., & Boss, A. D. (2010). Minimizing deviant behavior in healthcare organizations: The effects of supportive leadership and job design. Journal of Healthcare Management, 55(6), 381-397.
• Cropanzano, R., Rupp, D., Mohler, C., & Schminke, M. (2001). Three roads to organizational justice. In: Ferris G, (Ed.). Research in Personnel and Human Resources Management (pp: 1-113). Elsevier Science, Oxford.
• Cropanzano, R., Bowen, D. E., & Gıllıland, S. W. (2007). The management of organizational justice. Academy of Management Executive, 21(4), 24-48.
• Cohen-Charash, Y., & Spector, P. E. (2001). The role of justice in organizations: A meta- analysis. Organizational Behavior and Human Decision Process, 86(2), 278-321.
• Çakır, Ö. (2006). Ücret adaletinin iş davranışları üzerindeki etkileri. Kamu-İş Kamu İşletmeleri İşverenleri Sendikası Yayınları, Ankara.
• Çolak, F. (2019). Okulların liderlik kapasitesi ve öğretmenlerin örgütsel sapma davranışları arasındaki ilişki (Muğla ili örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Dahmaz, A. (2019). Sınıf öğretmenlerinin örgütsel adalet ve duygusal emek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Demir, M. (2010). Örgütsel Sapma davranışının kontrolünde duygusal zekânın rolü: Konaklama işletmelerinde bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 196-207.
• Demir, M. (2011). Effects of organizational justice, trust and commitment on employees’ deviant behavior. Anatolia-An International Journal of Tourism and Hospitality Research, 22(2), 204-221.
• Demir, M., & Tütüncü, Ö. (2010). Ağırlama işletmelerinde örgütsel sapma ile işten ayrılma eğilimi arasındaki ilişki. Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(1), 64-74.
• Forret, M., & Love, S. M. (2007). Employee justice perceptions and coworker relationships. Leadership & Organization Development Journal, 29(3), 248-260. Grasmick, H. G., & Kobayashi, E., (2002). Workplace deviance in Japan: applying an extended model of deterrence. Deviant Behavior: An Interdisciplinary Journal, 23(1), 21–43.
• Greenberg, J. (1987). A taxonomy of organizational justice theories. Academy of Management Review, 12(1), 9-22.
• Gültaç, S. A. (2019). Örgütsel sapma ve nezaketsizlik davranışları ilişkisinde işyerinde dışlanmanın aracı rolü: sağlık kurumlarında bir araştırma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Hollinger, R. C., & Clark, J. P. (1982). Formal and informal social controls of employee deviance. Sociological Quarterly, 23(3), 333-343.
• Hollinger, R. C., Slora, K. B., & Terris, W. (1992). Deviance in the fast-food restaurant: Correlates of employee theft, altruism and counter productivity. Deviant Behavior, 13(2), 155–184.
• Hollinger, R. C. (1986). Acts against the workplace: Social bonding and employee deviance. Deviant Behavior, 7(1), 53-75.
• Holtz, C. B., & Harold, M. C. (2010). Interpersonal justice and deviance: the moderating effects of ınterpersonal justice values and justice orientation. Journal of Management, 20(10), 1-52.
• Irak, D. U. (2004). Örgütsel adalet: ortaya çıkışı, kuramsal yaklaşımlar ve bugünkü durumu. Türkiye Psikologlar Derneği Türk Psikoloji Yazıları, 7(13), 25-43.
• İçerli, L. (2010). Örgütsel adalet: Kuramsal bir yaklaşım. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 68-69.
• İyigün, N. Ö., & Çetin, C. (2012). Psikolojik kontratın örgütsel sapma üzerindeki etkisi: İlaç sektöründe bir araştırma. Öneri Dergisi, 10(37), 15-29.
• Karacaoğlu, K., & Yörük, D. (2012). Çalışanların nepotizm ve örgütsel adalet algılamaları: Orta Anadolu bölgesinde bir aile işletmesi uygulaması. "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 14(3), 43-64.
• Karelaia, N., & Keck, S. (2013). When deviant leaders are punished more than non-leaders: The role of deviance severity. Journal of Experimental Social Psychology, 49(5), 783-796.
• Kobbs, S. W., & Arvey, R. D. (1993). Distinguishing deviant and non-deviant nurses using the personnel reaction blank. Journal of Business and Psychology, 8(2), 255-264.
• Lucas, G. M., & Friedrich, J. (2005). Individual differences in workplace deviance and ıntegrity as predictors of academic dishonesty. Ethics & Behavior, 15(1), 15-35.
• Mantell, M. R. (1994). Ticking bombs: Defusing violence in the workplace. Irwin Professional Publishing, USA.
• Mccardle, G. J. (2007). Organizational justice and workplace deviance: the role of organizational structure, powerlessness, and ınformation salience. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of Central Florida, Orlando.
• Meydan, C. H., & Şeşen, H. (2015), Yapısal eşitlik modellemesi – AMOS uygulamaları. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Moorman, R. H. (1991). Relationship between organizational justice and organizational citizenship behaviors: do fairness perceptions ınfluence employee citizenship? Journal of Applied Psychology, 76(6), 845.
• Mulki, J. P., Jamillo, F., & Locander, W. B. (2006). Emotional exhaustion and organizational deviance: can the right job and a leader's style make a difference. Journal of Business Research, 59(12), 222–1230.
• Nasurdın, M. A., Ahmad, H. N., & Razallı, A. A. (2014). Politics, justice, stress, and deviant behaviour in organizations: An empirical analysis. International Journal of Business and Society, 15(2), 235-254.
• Niehoff, B. P., & Moorman, R. H. (1993). Justice as a mediator of the relationships between methods of monitoring and organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 36, 527-556.
• Öğmen, E. (2019). Örgütsel adalet, iş doyumu ve hemşirelik. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Özdevecioğlu, M., & Aksoy, M. S. (2005). Organizasyonlarda sabotaj: Türleri, amaçları, hedefleri ve yönetimi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(1), 95-109.
• Öztürk, C. (2019). Otel işletmelerinde kuşaklara göre örgütsel sapmanın belirlenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Price, J. L., & Mueller, C. (1986). Absenteeism and turnover of hospital employees. JAI Press, Greenwich.
• Robinson, S., & Bennet, R. (1995). A typology of deviant workplace behaviors: A multi- dimensional scaling study. Academy of Management Journal, 38(2), 555-572.
• Sayü, P. (2014). The relatıonshıp between organızatıonal justıce and work alıenatıon. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Spector, P. E., & Fox, S. (2002). An emotion-centered model of voluntary work behavior some parallels between counterproductive work behavior and organizational citizenship behavior. Human Resource Management Review, 12(2), 269–292.
• Syaebanı, I. M., & Sobrı, R. R. (2011). Relationship between organizational justice perception and engagement in deviant workplace behavior. The South East Asian Journal of Management, 5(1), 37-49.
• Taşkıran, E. (2011). Liderlik ve örgütsel sessizlik arasındaki etkileşim, örgütsel adaletin rolü. Beta Basım Yayım, İstanbul.
• Thomas, R. K. (2003). Society and health sociology for health professionals. Kluwer Academic Publishers, USA.
• Tyler, T. R., & Bies, R. J. (1990). Beyond formal procedures: The interpersonal context ofprocedural justice. In J. S. Carroll (Ed.). Applied social psychology and organizational settings (pp: 77-98). NJ: Erlbaum, Hillsdale.
• Vardi, Y., & Wiener, Y. (1996). Misbehavior in organization:a motivational framework. Organization Science, 7(2), 151-165.
• Wolff, A. C., Ratner, P. A., Robinson, S. L., Oliffe, J. L., & Hall, L. M. (2010). Beyond generational differences: A literature review of the impact of relational diversity on nurses' attitudes and work. Journal of Nursing Management, 18(8), 948-969.
• Yalap, O. (2016). Çalışanların örgütsel adalet algılamalarının sapma davranışları üzerinde etkisi: tekstil sektöründe bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2014). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri, (4. Baskı). Detay Yayıncılık, Ankara.
• Yeşiltaş, M., Çeken, H., & Sormaz, Ü. (2012). Etik liderlik ve örgütsel adaletin örgütsel sapma davranışları üzerindeki etkisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(1), 18-39.