THE EFFECT OF BURNOUT AND ANXIETY ON QUALITY OF LIFE IN NURSES IN COVID-19 PANDEMIC PROCESS

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 4, 741 - 760, 27.12.2022

Sema Yılmaz Muhammet Düşükcan

Öz

The aim of this study is to reveal the effect of burnout and anxiety that nurses, who constitute the most important part of health workers, may experience during the COVID-19 pandemic process on the quality of life. The universe of the research consisted of 844 nurses working at Elazig Fethi Sekin City Hospital. Accordingly, the sample of the study was determined as 265 and 302 nurses were reached. The data of the study were collected by questionnaire method between January - March 2021. The questionnaire includes "Maslach Burnout Scale", "World Health Organization Quality of Life Scale (Short Form) WHOQOL-BREF (TR)" and "Anxiety Scale" developed by the researcher. The number of evaluated questionnaires is 302. The collected data were analyzed with the SPSS 22.0 program. The main analyzes used in the research are frequency distribution, reliability analysis, arithmetic mean, standard deviation and multiple regression analysis. As a result of the research, it was determined that nurses' general burnout perceptions and emotional burnout sub-dimension perceptions were moderate, and depersonalization and personal achievement sub-dimension perceptions were low in the COVID-19 process. When the nurses' quality of life levels are examined; general perception level and psychological, physical, social and environmental perceptions were found to be moderate. In addition, when the anxiety levels of nurses were examined in this study; general perception levels were found to be high. As a result of the research, it was determined that the nurses' burnout and anxiety perceptions negatively affected their quality of life. It has been determined that the perceptions of emotional exhaustion and personal accomplishment, which are sub-dimensions of burnout, affect the quality of life, and the dimension of depersonalization does not affect the quality of life.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Burnout, Anxiety, Quality of life, Nurse

COVID-19 PANDEMİ SÜRECİNDE HEMŞİRELERDE TÜKENMİŞLİK VE KAYGININ YAŞAM KALİTESİ ÜZERİNE ETKİSİ

Öz

Bu çalışmanın amacı, sağlık çalışanlarının en önemli bölümünü oluşturan hemşirelerin COVID-19 pandemi sürecinde yaşayabilecekleri tükenmişlik ve kaygının yaşam kalitesi üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Araştırmanın evrenini Elazığ Fethi Sekin Şehir Hastanesi’nde görev yapan 844 hemşire oluşturmuştur. Buna göre araştırmanın örneklemi 265 olarak tespit edilmiş olup 302 hemşireye ulaşılmıştır. Çalışmanın verileri Ocak-Mart 2021 tarihleri arasında anket yöntemi ile toplanmıştır. Anket içeriğinde “Maslach Tükenmişlik Ölçeği”, “Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği (Kısa Formu) WHOQOL- BREF (TR)” ve araştırmacı tarafından geliştirilen ‘‘Kaygı Ölçeği’’, yer almaktadır. Değerlendirilen anket sayısı 302’dir. Toplanan veriler SPSS 22.0 programı ile analiz edilmiştir. Araştırmada kullanılan başlıca analizler frekans dağılımı, güvenilirlik analizi, aritmetik ortalama, standart sapma ve çoklu regresyon analizidir. Araştırma sonucunda COVID -19 sürecinde hemşirelerin genel tükenmişlik algıları ile duygusal tükenmişlik alt boyutu algılarının orta düzeyde, duyarsızlaşma ve kişisel başarı alt boyutu algılarının ise düşük düzeyde olduğu saptanmıştır. Hemşirelerin yaşam kaliteleri düzeyleri incelendiğinde; genel algı seviyesi ile psikolojik, bedensel, sosyal ve çevresel algılarının da orta düzeyde olduğu görülmüştür. Ayrıca bu çalışmada hemşirelerin kaygı düzeyleri incelendiğinde; genel algı seviyelerinin yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. Araştırma sonucunda hemşirelerin tükenmişlik ve kaygı algılarının, yaşam kalitelerini negatif yönde etkilediği tespit edilmiştir. Tükenmişliğin alt boyutlarından olan duygusal tükenme ve kişisel başarı hissi algılarının yaşam kalitesini negatif yönde etkilediği duyarsızlaşma boyutunun ise yaşam kalitesini etkilemediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Tükenmişlik, Kaygı, Yaşam Kalitesi, Hemşire

Kaynakça

• Akkoç, S. B. (2020). Örgütsel adaletin iş tatmini üzerine etkisi: Hakkâri ili merkez ilçesi devlet okullarında çalışan öğretmenler üzerinde bir araştırma (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Altay, B., Gönener, D., & Demirkıran, C. (2010). Bir üniversite hastanesinde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri ve aile desteğinin etkisi. Fırat Tıp Dergisi, 15(1), 10-16.
• Arpacıoğlu, M. S., Baltacı, Z. & Ünübol, B. (2021). COVID-19 pandemisinde sağlık çalışanlarında tükenmişlik, covıd korkusu, depresyon, mesleki doyum düzeyleri ve ilişkili faktörler. Çukurova Medical Journal, 46(1), 88-100.
• Ataç, Ö., Sezerol, M. A., Taşçı, Y., & Hayran, O. (2020). COVID-19 pandemisinde görev yapan sağlık çalışanlarında anksiyete belirtileri ve uykusuzluk. Turk J Public Health, 18(Special İssue), 47-57.
• Bayram, İ. V. (2020). Öğretmenlerde mesleki doyum ve yaşam kalitesi ilişkisi: kadirli ilçesi örneği (Yüksek Lisans Tezi). Çağ Üniversitesi, Mersin
• Beğli, S. (2016). Hafif ve orta derecede zihinsel engeli olan çocukların annelerinin yaşam kalitesinin incelenmesi kontrol grubu ile karşılaştırılarak yaşam kalitesine etki eden faktörlerin belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Behlül, S. (2015). Sağlık çalışanlarının iş doyumunun ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi: İstanbul ili örneği (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Bilim Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, H. (2020). Sağlık çalışanlarının tükenmişlik düzeylerinin ve problem çözme becerilerinin incelenmesi: Kadirli Devlet Hastanesi örneği (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Çağ Üniversitesi, Mersin.
• Çoktaş, F. (2020). Sağlık çalışanlarında COVID-19 hastalığı ile ilgili risk faktörlerinin değerlendirilmesi (Yayınlanmış Uzmanlık Tezi). Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul.
• Demir, A. (2005). Hemşirelerin vardiya ile çalışmalarının anksiyete ve arteryel kan basıncına etkisinin irdelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 8(2), 40-54.
• Demir, Ö., & Narlıkaya, Z. (2020). COVID-19 salgını sürecinde muhasebe ve finans derslerini alan öğrencilerin uzaktan eğitime ilişkin tutumlarının araştırılması. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(60), 2894-2904.
• Demirler, S., Kutlu, A. K., & Baydur, H. (2014). Yönetici hemşirelerin yaşam kaliteleri ile çalışma yaşamı kalitelerinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 30(2), 26-39.
• Düşükcan, M., Sezgin, E. E., & Kaya, E. (2019). Elazığ 112 acil sağlık hizmetleri istasyonlarında görev yapan sağlık çalışanlarında iş streslerinin işten ayrılma niyetine etkisi. Journal of Academic Value Studies (JAVStudies), 5(3), 433-442.
• Elçikoca, G. (2018). Sağlık sektörü çalışanlarının uyku kalitesinin tükenmişlik sendromuyla ilişkisi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. VII. Ulusal Psikoloji Kongresi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Erkıral, C. (2014). Hemşirelerin yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin belirlenmesi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Gönültaş, T. (2017). Çukurova Üniversitesi Balcalı Hastanesi'nde çalışan hemşirelerde tükenmişlik sendromu ve iş doyumunun araştırılması (Yayınlanmış Uzmanlık Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Gülgün, F. E. (2014). Hemşire ve ebelerde yaşam kalitesi ve yaşam kalitesi algısı (Antalya Atatürk Devlet Hastanesi örneği) (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Karahaliloğlu, N. (2013). Cerrahi kliniklerde çalışan hemşirelerde tükenmişlik ve iş doyumunun incelenmesi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Kaya, N., Kaya, H., Ayık, E. S.,& Uygur, E. (2010). Bir devlet hastanesinde çalışan hemşirelerde tükenmişlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 401-419.
• Kayhan, F. (2019). Yozgat Şehir Hastanesi’nde çalışan hemşirelerin yaşam kalitesinin belirlenmesi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Yozgat Bozok Üniversitesi, Yozgat.
• Kılıç, H. (2019). Taksi sürücülerinde tükenmişlik sendromu ile öfke ve saldırganlık arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Kavlu, İ.,& Pınar R. (2009). Acil servislerde çalışan hemşirelerin tükenmişlik ve iş doyumlarının yaşam kalitesine etkisi. Türkiye Klinikleri J Med Sci, 29(6), 43-55.
• Kılıç, S. (2016). Cronbachs alpha reliability coefficient. Journal of Mood Disorders, 6(1), 47-48.
• Kıvanç, Ç. (2016). Sağlık çalışanlarının yaşam kalitesi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Haliç Üniversitesi, İstanbul.
• Kocaman, N. K. (2018). Hemşirelerde tükenmişlik, hasta güvenliği ve aralarındaki ilişki: bir hastane örneği (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Namık Kemal Üniversitesi, Tekirdağ.
• Özkan, S. (1999). Yaşam kalitesinin ölçülmesi: WHOQOL-100 ve WHOQOLBFEF. Psikiyatri, Psikoloji, Psikofarmakoloji Dergisi, 7(2), 5-13.
• Özmen, Z. (2016). Maslach Tükenmişlik Ölçeği açısından hemşirelerde tükenmişlik düzeyinin incelenmesi: Bursa Şevket Yılmaz Eğitim ve Araştırma Hastanesi hemşireleri örneği (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Öztürk, H., Avan, H., &Nacar, D. (2018). Acil sağlık hizmetleri personelinin tükenmişlik düzeyinin belirlenmesi Kahramanmaraş ili örneği. International Journal of Academic Value Studies, 4(19), 304-310.
• Sakaoğu, H. H., Orbatu, D., Emiroğlu, M., & Çakır, Ö. (2020). COVID-19 salgını sırasında sağlık çalışanlarında spielberger durumluk ve sürekli kaygı düzeyi: Tepecik Hastanesi Örneği. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30(Ek Sayı), 1-9.
• Sezgin, E. E., & Düşükcan, M. (2020). Hemşirelerin öz yeterlik inanç düzeylerinin performansları üzerindeki etkisi: Elazığ ili örneği. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(3), 1689-1702.
• Tavur, E. (2014). Hemşirelerde tükenmişlik ve bunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi: Ankara GAFT Eğitim Hastanesi cerrahi kliniklerinde bir uygulama (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Ankara.
• Tepe, S. (2018). Aile işletmelerinde tükenmişlik sendromunun iş tatminine etkisi: Kütahya çini-seramik sanayinde bir uygulama (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi).Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Topcuoğlu, N. (2020). COVID-19 pandemi döneminde diş hekimliği uygulamaları. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, 3(1), 78-87.
• TTB (2020). TTB ve TPD salgın döneminde sağlık çalışanlarının ruh sağlığı anketi. (2020, Ekim 28) https://ttb.org.tr/form/index.php/429384
• Uzun, L. N. (2015). Hemşirelerde tükenmişlik düzeyinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi: bir üniversite hastanesi örneği (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Ünalan, D. (2005). Tüberkülozlu hastalarda yaşam kalitesi, yaşam kalitesinin demografik-sosyokültürel özellikler ve depresyonla ilişkisi (Yayınlanmış Doktora Tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri
• Yılmaz, E. (2016). Dahili kliniklerde çalışan hemşirelerin tükenmişlik düzeyi ve duygusal emek davranışı ile ilişkisi (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.