GOVERNANCE MECHANISMS INTRODUCED SINCE THE YEAR 2000 AND THE FUTURE OF GOVERNANCE IN TURKEY

Year 2020, Volume: 9 Issue: 23, 70 - 102, 30.04.2020

Mehmet İlker Haktankaçmaz

https://doi.org/10.31199/hakisderg.707241

Cited By: 1

Abstract

Governance was first introduced effectively at the beginning of 90s to overcome the problem of governmental crisis of public administrations then was spread all around the World with the contribution of international organizations. Although formerly some cases organised with the initiatives of the heads of local units were witnessed, the actual and systematic practice of governance in Turkey starts with the year 2000s. These are the years when the relations between ‘centre and periphery’ were redefined and the regulations were realized one after another to include the actors which had been ignored in the Turkish public administration previously. The change in the perception towards the issue of citizen’s participation is the driving force behind these legislative and structural regulations which cover wide range of topics from renewal of public financial management system to broadening the fundamental rights, from diversifying the mechanisms for claiming rights at the central level to increasing participation at local level and to practices of e-government. In this frame, the aim of this study is to analyse the effects of the regulations on governance and make evaluations on the future of governance in Turkey.

Keywords

Public administration, governance, participation, participatory democracy, civil society

TÜRKİYE’DE 2000’Lİ YILLARDAN İTİBAREN UYGULAMAYA GİREN YÖNETİŞİM MEKANİZMALARI ve YÖNETİŞİMİN GELECEĞİ

Abstract

Yönetişim, kamu yönetimlerinin karşı karşıya kaldığı yönetim krizini aşmanın reçetesi olarak etkili biçimde ilk kez 1990’ların başında gündeme getirilmiş ve uluslararası örgütlerin de etkisiyle tüm dünyada yaygınlaşmaya başlamıştır. Öncesinde çoğunlukla yerel düzeyde üst yöneticilerin inisiyatifleriyle başlatılan bazı oluşumlar görülmüşse de yönetişimin Türkiye’de sistemli ve yoğun biçimde uygulamaya girişi 2000’li yıllardan itibaren başlar. Merkez-çevre ilişkilerinin yeniden tanımlanmaya başlandığı bu yıllarda Türk kamu yönetiminde daha önceleri dışlanan toplumsal aktörlerin yönetim süreçlerinde paydaş olarak yer almasını sağlayacak bir dizi düzenleme ardı ardına hayata geçirilmeye başlanmıştır. Kamu mali sisteminin yenilenmesinden temel hak ve özgürlüklerin genişletilmesine, merkezi düzeyde hak arama mekanizmalarının çeşitlendirilmesinden yerel düzeyde katılımın arttırılmasına ve e-devlet uygulamalarına kadar geniş bir yelpazeye yayılan yasal ve kurumsal düzeydeki bu düzenlemelerin ardındaki itici güç yönetime vatandaş katılımı konusunda yaşanan anlayış değişikliğidir. Bu kapsamda, bu çalışmanın amacı; 2000’li yıllardan itibaren yürürlüğe konulan bu düzenlemelerin ülkemizde yönetişimin uygulanmasını nasıl etkilediğini ortaya koymak ve yönetişimin geleceğine ilişkin tespitlerde bulunmaktır.

Keywords

Kamu yönetimi, yönetime katılma, katılımcı demokrasi, sivil toplum, yönetişim

References

• Akman, Ç. (2018). Kent konseylerini yeniden düşünmek: Türkiye Kent Konseyleri Birliği’ne üye olan kent konseyleri üzerinden bir değerlendirme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(3), 740-764. 22.04.2020 tarihinde http://static.dergipark.org.tr/article-download/90e5/2103/22cb/5c23587707c89.pdf? adresinden erişildi.
• Aktan, C. C. ve Kitapçı, İ. (2016). Global sorunlarla mücadelede iyi yönetim. Sosyal ve Beşeri Bilimleri Dergisi, 8(1), 50-66.
• Alkış, Z. ve Şişman, A. (2005). E-Devlet ana giriş kapısı ve alt giriş kapıları. 10. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı Kitabı içinde (1-10), Ankara: TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası. 12.04.2020 tarihinde https://www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/HEUF_95_ek.pdf adresinden erişildi.
• Altan, Y. ve Tülüceoğlu, S. (2016). Türk kamu yönetiminde iyi yönetişim algısı: Isparta örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(26), 303-322.
• Anayasa Mahkemesi. (2020a). Kamu görevlileri etik kurulu … hakkında Kanun’un 5. maddesinin üçüncü fıkrasının Anayasa’ya aykırılığı hakkında E: 2007/98, K: 2010/33 sayılı karar. 19.04.2020 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/05/20100518-20.htm adresinden erişilmiştir.
• Anayasa Mahkemesi. (2020b). Bireysel başvuru istatistikleri (23/9/2012 - 31/12/2019). 20.04.2020 tarihinde https://www.anayasa.gov.tr/-tr/yayinlar/istatistikler/bireysel-basvuru/ adresinden erişildi.
• Anayasa Mahkemesi. (2020c) Cumhurbaşkanlarımızın Anayasa Mahkemesi’nde açmış olduğu iptal davalarını gösterir çizelge (1962 - 2018). 20.04.2020 tarihinde https://www.anayasa.gov.tr/tr/yayinlar/istatistikler/genel-kurul/ adresinden erişildi.
• Arslaner, H. ve Karaca, Y. (2017). Türkiye kamu yönetiminde yönetişim algısı: Aydın ili vergi dairelerinde bir uygulama. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(4), 128-151.
• Aydınlı, H.İ. ve Memiş, L. (2015). 1990’lardan günümüze Türkiye’de yönetişim (Governance): Literatüre dayalı bir inceleme. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (29), 116-143.
• Aykaç, B. (1996). Vancouver’den İstanbul’a HABİTAT II. Karınca, 714, 16-19.
• Bahçavan, G. (2006). Yönetişim ve Türkiye uygulaması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• bbc.com (2019). Sosyal medya neden adalet arayışının adresi oldu? 10.10.2019 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-48146815 adresinden erişildi.
• bilgitoplumu.gov.tr (2020). Ülkemizde bilgi toplumuna dönüşüm. 12.04.2020 tarihinde http://www.bilgitoplumu.gov.tr/bilgi-toplumu/ulkemizde-bilgi-toplumuna-donusum/ adresinden erişildi.
• Bozkurt, A. (2017). Türkiye’de e-devlet uygulamaları. Yücel Güney ve Muhammet Recep Okur (Der.), Bilgi Toplumu ve E-Devlet içinde (90-111). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Buchwald N. R. (2018). Rebecca Buckwalter vd. kararı. United States District Judge, Southern Distrct of New York, Case 1:17-cv-05205-NRB Document 72 Filed 05/23/18. 26.11.2018 tarihinde https://sc.cnbcfm.com/applications/cnbc.com/resources/editorialfiles/2018/05/23/Microsoft%20Word%20-%202018.05.pdf adresinden erişildi.
• bumko.gov.tr (2018). Tarihçe. 26.11.2018 tarihinde http://kontrol.bumko.gov.tr /TR,2012/tarihce.html adresinden erişildi.
• Canpolat H. ve Haktankaçmaz M.İ. (2010). Yerel yönetişim sorunları açısından Londra Büyükşehir Yönetimi, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 19(1), 91-106.
• cbddo.gov.tr (2020). Dijital Türkiye ve bürokrasinin azaltılması toplantısı yapıldı. 11.04.2020 tarihinde https://cbddo.gov.tr/haberler/4328/ dijital-turkiye-ve-burokrasinin-azaltilmasi- toplantisiyapildi adresinden erişildi.
• cnbc.com (2018) Trump can't block twitter followers, federal judge says. 26.11.2018 tarihinde https://www.cnbc.com/2018/05/23/trump-cant-block-twitter-followers-federal-judge- says.html adresinden erişildi.
• Çarıkçı, O. (2010). Türkiye’de e-devlet uygulamaları üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 95-122.
• Çukurçayır, M. A. (2012). Yönetim süreçlerinde açıklık: “Open government” ve yerel yönetimler. Yerel Politikalar, (1), 49-72.
• Çukurçayır, M.A. ve Eroğlu, H.T. (2012). Yönetişim yaklaşımı ve Türkiye’de kent konseyleri. F. Nevval Genç (Der.), Yönetişim ve Yönetim Ekseninde Kamu Yönetimi içinde (215- 244). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Çukurçayır, M. A., Eroğlu, H. T. ve Sağır, H. (2012). Yerel yönetişim, katılım ve kent konseyleri. Yerel Politikalar, (1), 97-128.
• Demirel, D. (2010). Yönetişimde yeni bir boyut: E-yönetişim. Türk İdare Dergisi, 466, 65-94.
• Erdem, F. H. ve Heper Y. (2011). Türkiye Cumhuriyeti anayasaları ve anayasa önerileri. SETA Yayınları XV, 1. Baskı. 21.11.2018 tarihinde https://setav.org/assets/uploads/2016/11/20151130151845_turkiye-cumhuriyeti-anayasalari-ve-anayasa-onerileri-pdf.pdf adresinden erişildi.
• Eriçok, R. E. (2010). Yönetimden yönetişime geçiş sürecinde baskı grupları. Nihat Falay vd. (Der.), Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Sorunları ve Geleceği içinde (247-258). Ankara: 2.Baskı, Seçkin Yayınevi.
• Eryılmaz, B. (2003). Kamu yönetimi, Gözden Geçirilmiş Yeni Baskı, İstanbul: Erkam Matbaası.
• Gök, Y. (2010). Kamu ihale hukukuna hakim olan ilkeler. Dış Denetim, Ekim-Kasım-Aralık, 12-23. 1.05.2010 tarihinde file:///C:/Users/admin/Downloads/FY_GT.pdf adresinden erişildi.
• Gökalp, Ş. (2005). Yeni dernekler kanunu. TBB Dergisi, 58, 209-214.
• Göymen K. (2000). Türkiye’de yerel yönetimler ve yönetişim: Gereksinmeler, önermeler, yönelimler. Çağdaş Yerel Yönetimler, 9(2), 3-13.
• Göymen, K. (1999). Türk yerel yönetiminde katılımcılığın evrimi: Merkeziyetçi bir devlette yönetişim dinamikleri. Amme İdaresi Dergisi, 32(4), 67–83.
• Gürün, F. ve Özcan, E. (2018). Avrupa Birliği (AB) direktifleri doğrultusunda kamu alımlarında 4734 sayılı kanun, yolsuzluk ve denetim olgusu. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (7), 309-336.
• haberturk.com (2018). Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde muhtarlar toplantısı. 25.11.2018 tarihinde https://www.haberturk.com/ankara-haberleri/16959016-cumhurbaskanligi- kulliyesinde-muhtarlar-toplantisi adresinden erişildi.
• Haktankaçmaz, M.İ. (2011). Türkiye’nin reform deneyimi ışığında son dönem kamu yönetimi reformlarının değerlendirilmesi. Ahmet Kesik ve Hasan Canpolat (Der.), Küreselleşme ve Kamu Yönetiminde Dönüşüm içinde (69-93). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Haktankaçmaz, M. İ. (2009). Yeni kamu yönetimi yaklaşımı ve Türkiye'de kamu yönetimi reformu. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara. 25.04.2020 tarihinde file:///C:/Users/admin/Downloads/234539.pdf adresinden erişildi.
• Haktankaçmaz, M.İ. (2004). Türk kamu yönetiminde yönetişimin uygulanabilirliği. Amme İdaresi Dergisi, 37(1), 45-62. 25.04.2020 tarihinde file:///C:/Users/admin/Downloads/3_haktankacmaz.pdf adresinden erişildi.
• Hughes, O. E. (1994). Public management and administration: An Introduction. London: Macmillan.
• Kalkınma Bakanlığı. (2018). On birinci kalkınma planı (2019-2023) e-devlet hizmetlerinin geliştirilmesi çalışma grubu raporu, Ankara. 28.04.2020 tarihinde http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/e-DevletCalismaGrubuRaporu.pdf adresinden erişildi.
• Kalkınma Bakanlığı. (2015). 2015-2018 Bilgi toplumu stratejisi ve eylem planı, Ankara: Kalkınma Bakanlığı Yayını. 11.04.2020 tarihinde http://www.sp.gov.tr/upload/xSPTemelBelge/files/uqSFE+2015-2018_Bilgi_Toplumu_Stratejisi_ve_Eylem_Plani.pdf adresinden erişildi.
• Kamu Denetçiliği Kurumu. (2020). 2019 yıllık raporu, Ankara. 17.04.2020 tarihinde https://www.ombudsman.gov.tr/kdk-pdf/2019_yili_yillik_rapor/mobile/index.html#p=1 adresinden erişildi.
• Kamu Görevlileri Etik Kurulu. (2020). 2005-2020 yıllarına ait kamu görevlileri etik kuruluna yapılan başvuruların istatistik bilgileri. 19.04.2020 tarihinde http://www.etik.gov.tr/wp- content/uploads/2020/01/2005 -2020basvuruistatistikleri.pdf adresinden erişilmiştir.
• Karcı, Ş. M. ve Küçükcan, B. (2016). Türkiye’de kamu yönetiminin hak arama kurumları yoluyla denetimi. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1), 71-94.
• Koçal, V. (2012). ‘Çevre’den ‘Merkez’e yönelim bağlamında Türkiye’de muhafazakârlığın dönüşümü: Siyasal İslâmcılıktan muhafazakâr demokratlığa AK Parti örneği. Bilgi, (24), Yaz, 81-111.
• Kutlu, Ö. (2003). İdari reform transferi: Ülkelerin birbirinden kamu politikaları transfer etmeleri ve öğrenmeleri. Asım Balcı vd. (Der.), Kamu Yönetimde Çağdaş Yaklaşımlar içinde (83-114). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Mengi, A. (2007). Yerinden yönetim: Avrupa Birliği’nde bölgeler ulus devlete karşı mı?. Mülkiye, 245, 1-10.
• Mevzuat. (1984) Dilekçe hakkının kullanılmasına dair kanun. 11.10.2019 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3071.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2001). Türk medeni kanunu. 27.04.2020 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2002). Kamu ihale kanunu. 29.04.2020 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4734.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2003a). Kamu mali yönetimi ve kontrol kanunu. 11.10.2019 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5018.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2003b). Bilgi edinme hakkı kanunu. 11.10.2019 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4982.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2003c). 27 Şubat 2003 tarihli “e-dönüşüm Türkiye” projesi konulu 2003/12 sayılı Başbakanlık genelgesi. 12.04.2020 tarihinde http://www.bilgitoplumu.gov.tr/Documents/1/Mevzuatlar/BasbakanlikGenelge_2003-12.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2004a). Büyükşehir belediyesi kanunu. 15.04.2020 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2004b). Kamu görevlileri etik kurulu kurulması ve bazı kanunlarda değişiklik yapılması hakkında kanun. 11.10.2019 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5176.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2004c). Dernekler kanunu. 27.04.2020 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5253.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2004d) Elektronik imza kanunu. 12.04.2020 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5070.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2005a). İl özel idaresi kanunu. 11.10.2019 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5302.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2005b). Belediye kanunu. 11.10.2019 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2005c). Kamu görevlileri etik davranış ilkeleri ile başvuru usul ve esasları hakkında yönetmelik. 17.04.2020 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx? MevzuatKod=7.5.8044&MevzuatIliski=0&s adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2010). Sayıştay kanunu. 17.04.2020 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6085.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2012). Kamu denetçiliği kurumu kanunu. 11.10.2019 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6328.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2016). Türkiye insan hakları ve eşitlik kurumu kanunu tasarısı. 20.04.2020 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d26/1/1-0596.pdf adresinden erişildi.
• Mevzuat. (2018) Bazı cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde değişiklik yapılması hakkında cumhurbaşkanlığı kararnamesi. 11.10.2019 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/09/20180913-6.pdf adresinden erişildi.
• Oder, B. (2006). Bilgi edinme hakkının sistem içindeki yeri. Vatandaşın Bilgi Edinme Hakkı Uluslararası Konferansı Tutanakları, TESEV Yayınları:86-91. 18.04.2020 tarihinde https://www.tesev.org.tr/wp-content/uploads/rapor_Vatandasin_Bilgi_Edinme_Hakki_Konferans_Tutanaklari.pdf adresinden erişilmiştir.
• Okçu, M. (2011). Değişen dünyayı anlamak için önemli bir kavram: Yönetişim. Dosya, Ankara Sanayi Odası Yayın Organı, Kasım-Aralık, 45-57. 14.11.2018 tarihinde http://www.aso.org.tr/b2b/asobilgi/sayilar/dosyakasimaralik20111.pdf adresinden erişildi.
• ombudsman.gov.tr (2018). Hakkımızda. 20.11.2018 tarihinde https://www.ombudsman.gov.tr/hakkimizda/index.html adresinden erişildi.
• Ömürgönülşen, U. (1997). The emergence of a new approach to the public sector: The new public management. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 52(1), 517-566.
• Örmeci, O. (2016). Dünya değerler araştırması 2010-2014 Türkiye verileri analizi. 11.10.2018 tarihinde http://politikaakademisi.org/2016/12/27/dun ya-degerler-arastirmasi-2010- 2014-turkiye-verileri-analizi/ adresinden erişildi.
• Özer, M.A. (2015). Türkiye’de kamu yönetiminin denetiminde yeni arayışlar: Kamu denetçiliği kurumu örneği. Sayıştay Dergisi, (98), 19-40.
• Özer, M. A. (2006). Yönetişim üzerine notlar. Sayıştay Dergisi, 17(63), 59-89.
• Özer, M. ve Ökmen, M. (2012). Kamu politikası yapımı ve uygulamalarında demokratikleşme, müzakere, yönetişim süreçleri ve Türk kamu yönetimine izdüşümleri. F. Nevval Genç (Der.), Yönetişim ve Yönetim Ekseninde Kamu Yönetimi içinde (175-214). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Öztürk, N. (2013). Yabancıların yerel seçimlerde oy kullanma hakkı. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 33(1), 125-168.
• Sezer, B. U. (1992). Büyük devlet-küçük devlet tartışması. Amme İdaresi Dergisi, 25(4), 3-29.
• siviltoplum.gov.tr (2020). Sivil toplumla ilişkiler genel müdürlüğü. 25.04.2020 tarihinde https://www.siviltoplum.gov.tr/sivil-toplumla-iliskiler-genel-mudurlugu adresinden erişildi.
• Sobacı, M. Z. (2007). Yönetişim kavramı ve Türkiye’de uygulanabilirliği üzerine değerlendirmeler. Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 219-235. 20.10.2018 tarihinde http://dergipark.gov.tr/download/article-file/46385 adresinden erişildi.
• Şengül, H.T. (1999). Yerel yönetim kuramları: Yönetimden yönetişime. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 8(3), 3-19.
• TBMM. (2020a). Kamu ihale kanunu tasarısı. 29.04.2020 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d21/1/1-0930.pdf adresinden erişildi.
• TBMM. (2020b). Kamu mali yönetimi ve kontrol kanunu tasarısı. 15.04.2020 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-0692.pdf adresinden erişildi.
• TBMM. (2020c). Sayıştay kanunu teklifi. 17.04.2020 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2-0594.pdf adresinden erişildi.
• TBMM. (2020d). Belediye kanunu tasarısı. https://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-1038.pdf adresinden erişildi.
• TBMM. (2020e). İl özel idaresi hakkında 24.6.2004 tarihli ve 5197 sayılı kanun ve anayasanın 89 ve 104 üncü maddeleri gereğince cumhurbaşkanınca bir daha görüşülmek üzere geri gönderme tezkeresi. 15.04.2020 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-0856.pdf adresinden erişildi.
• TBMM. (2020f). Bilgi edinme hakkı kanunu tasarısı. 16.04.2020 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-0632.pdf adresinden erişildi.
• TBMM. (2020g). 2004-2018 yılları bilgi edinme genel raporu hakkında TBMM Başkanlığı açıklamaları. 18.04.2020 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/degerlendirme_kurulu_raporlari.htm adresinden erişildi.
• TBMM. (2020h). Kamu görevlileri etik kurulu kurulması ve bazı kanunlarda değişiklik yapılması hakkında kanun tasarısı. 17.04.2020 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1- 0705.pdf adresinden erişildi.
• TBMM. (2020ı). Kamu denetçiliği kurumu kanunu tasarısı. 17.04.2020 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d24/1/1-0626.pdf adresinden erişildi.
• TBMM. (2020j). Türkiye insan hakları ve eşitlik kurumu kanunu tasarısı. 20.04.2020 tarihinde https://www2.tbmm.gov.tr/d26/1/1-0596.pdf adresinden erişildi.
• TOBB -Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. (2000). Türkiye’de yönetimin yeniden yapılanması. Yayın no: Genel 358, Ankara.
• Tortop, N. (1991). Özerk, üretken ve katılımcı mahalli idare anlayışı. Amme İdaresi Dergisi, 24(4), 3-9.
• turkiyegazetesi.com.tr (2019). Sosyal medya adaleti. 31.05.2019 tarihinde https://www.turkiyegazetesi.com.tr/yasam/628400.aspx adresinden erişildi.
• TÜSEV. (2015). Türkiye’de sivil toplum kuruluşlarına dair istatistikler. TÜSEV Yayınları. 22.11.2018 tarihinde https://www.tusev.org.tr/usrfiles/ files/Izleme_Raporu_2013_2014.pdf adresinden erişildi.
• Uçkan, Ö. (2013). Politika yapım süreci ve yönetişim: Türkiye’de bilgi toplumu ve bilgi ekonomisi politikalarının üretiminde yönetişim fobisi. M.Akif Çukurçayır ve H.Tuğba Eroğlu (Der.), Yönetişim içinde (103-139). Konya: Çizgi Kitabevi.
• YADA-Yaşama Dair Vakıf. (2015). Verilerle sivil toplum kuruluşları. 22.11.2018 tarihinde http://www.raporlar.org/wp-content/uploads/2018/01 /c9b3f2a6d1595bde1124f6df6e830903.pdf adresinden erişildi.
• Walsh, K. (1995). Public services and market mechanisms- competition, contracting and the new public management. London, Macmillan.
• We Are Social. (2020). Digital 2020 Turkey (January 2020), 16.slayt vd. 23.04.2020 tarihinde https://www.slideshare.net/DataReportal/ digital-2020-turkey-january-2020-v01? from_action=save adresinden erişildi.
• World Bank. (1989). World Bank Sub-Saharan Africa from crisis to sustainable growth. Washington. 9.10.2018 tarihinde http://documents.world bank.org/curated/en/498241468742846138/pdf/multi0page.pdf adresinden erişildi.
• World Values Survey. (2018). World values survey wave 6: 2010-2014, Turkey. 11.10.2018 tarihinde http://www.worldvaluessurvey.org /WVSOnline.jsp adresinden erişildi.