HUMAN RATIONALITY AND SOCIAL VALUES OF ECONOMIC BEHAVIOR IN THE MARKET ECONOMY

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 29, 22 - 36, 28.06.2022

Mehmet Karagül

https://doi.org/10.31199/hakisderg.950263

Öz

While the market economy rejects the intervention of the state in economic events, it leaves the operation of the economy to the market power, which is shaped according to the hu-man being defined as rational and homoeconomic. It is certain that the social problems that arise with the repeated economic crises, the injustice of income distribution and the accompanying poverty make it inevitable to question this understanding. The limited un-derstanding of rationality that emerged in this context draws attention to the fact that human beings often make mistakes by feeding on emotionality and environmental effects. In this analysis, it is certain that the social values that are the source of the related behav-iors are not sufficiently emphasized. Because it is certain that basic economic behaviors such as production, consumption and sharing should not be handled independently of social values and individual beliefs. Therefore, in this study, the necessity of social values and preferences to evolve into a much more sharing and humane direction with the under-standing of social responsibility, rather than profit maximization and capital accumula-tion, in the formation of economic policies will be discussed with different dimensions.

Anahtar Kelimeler

rational human, bounded rationality, value economics, values and behaviors, social trust

PİYASA EKONOMİSİNDEKİ EKONOMİK DAVRANIŞLARDA İNSAN RASYONELLİĞİ VE SOSYAL DEĞERLER

Öz

Ekonomik hayatı insanın yanılmazlık ilkesiyle düzenleyen Piyasa ekonomisi, devletin ekonomik olaylara müdahalesini reddederken, ekonominin işleyişini rasyonel ve homoekonomik olarak tanımlanan insana göre şekillenen piyasa gücüne bırakmaktadır. Sürekli tekrarlanan ekonomik krizler, artan gelir dağılımı adaletsizliği ve beraberinde yaşanan yoksulluk ile ortaya çıkan toplumsal sorunlar, bu anlayışın sorgulanmasını kaçınılmaz kıldığı muhakaktır. Bu bağlamda ortaya çıkan sınırlı rasyonalite anlayışı, insanoğlunun duygusallık ve çevresel etkilerden beslenerek sıklıkla hata yaptığına dikkat çekerken, söz konusu davranışlara kaynaklık eden toplumsal değerler üzerinde yeterince durulduğunu ifade edebilmek mümkün değildir. Çünkü üretim, tüketim ve paylaşım gibi insani davranışlardan oluşan temel iktisadi olayların, insan davranışlarında önemli bir rol üstelenen toplumsal değer ve bireysel inançlardan bağımsız ele alınmaması gerektiği muhakkaktır. Söz konusu yaklaşımın bireylerin ekonomik davranışlarından bağımsız ele alınması mümkün değildir. Dolayısıyla bu çalışmada, ekonomik politikaların oluşumunda, toplumsal değer ve tercihlerin, kar maksimizasyonu ve sermaye birikiminden ziyade, sosyal sorumluluk anlayışı ile çok daha paylaşımcı ve insani bir yöne evrilmesinin gerekliliği, değişik boyutlarıyla tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

rasyonel insan, sınırlı rasyonalite, değer ekonomisi, değer ve davranışlar, toplumsal güven

Kaynakça

• Aktan, C. C. (1993). Çağdaş liberal düşünce okulları ve Hayek, Hayek’te serbest piyasa ekonomisi ve özgür toplum. Motherland Party Publications, p.39.
• Akyıldız, H. (2008). Tartışılan boyutlarıyla “Homo Economicus”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 29-40.
• Arslan, K., (2003). Otomobil alımında tüketici davranışlarını etkileyen faktörler. İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, 2(3), 83-103.
• Ariely, D. (2008). Predictably irrational: The hidden forces that shape our decisions. New York: Harper Collins.
• Arvasi, A., (1989). Kendini arayan insan. İstanbul: Bereket Publishing. Coleman, J. (1988). Social capital in the creation of human capital. American Journal of Sociology, 94, 95-120.
• Çınar, R. ve Çubukçu, İ. (2009). Tüketim toplumunun şekillenmesi ve tüketici davranışları -karşılaştırmalı bir uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 277-300.
• Fukuyama, F. (2000). Güven, sosyal erdemler ve refahın yaratılması, Trs. Buğdaycı, A., İstanbul: Türkiye İş Bankası Culture Publication. p.57-86.
• Gintis, H. (2005). Behavioral game theory and contemporary economic theory. Analyse & Kritik, 1, p.48–72.
• Güngör, E. (2010). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar. İstanbul: Ötüken Puplication.
• Jose, C. (2011). History of economic thought. India: University of Calicut.
• Kahneman, D. (2003). Maps of bounded rationality: Psychology for behavioral economics. The American Economic Review, 93(5), 1449-1475.
• Kaplan, M. (2014). Rasyonel insanının problemli ekonomik dünyası. Konya.
• Karagül, M. ve Akçay, S. (2002). Ekonomik büyüme ve sosyal sermaye: Ampirik bir kanıt. İktisat İşletme ve Finans, 17, 82-88.
• Kaur, A., (2013). Maslow’s need hierarchy theory: Applications and criticisms. Global Journal of Management and Business Studies, 3(10), 1061-1064.
• Khan, M. M. ve Zhang, J., vd. (2010). Cultural values and economic growth in Asia: An empirical analysis. International Journal of Business and Social Science, 1(2), 15-27.
• Kurtoğlu, R. (2014). Din ve küresel ekonomi politik. İstanbul: Orion Puplication.
• Knack, S. ve Keefer, P. (1997). Does social capital have an economic pay off. Quarterly Journal of Economics, 112(4), 1252, 1288.
• Masca, M., (2009). Küresel ısınma ve iklim değişikliği. Ankara: Gazi Puplication.
• Maslow, A. (1954). Motivation and personality. New York: Harperand Row.
• Oxfam, (2017). An economy for the 99%, briefing paper summary. access address https://oi-files-d8-prod.s3.eu-west-2.amazonaws.com/s3fs-public/file_attachments/bp-economy-for-99-percent-160117-summ-en.pdf, (Erişim Tarihi: 14.6.2020.
• Oxfam, (2019). Public good or private wealth?. https://www.oxfamamerica.org/static/media/files/bp-public-good-or-private-wealth-210119-en.pdf, p.11-12 (Erişim Tarihi: 21.11.2020.
• Özel, M. (1993). Piyasa düşmanı kapitalizm. İstanbul: İz Puplication. Özel, M. (1995). Devlet ve ekonomi. İstanbul: İz Puplication.
• Putnam, R. (1995). Bowling alone – The collapse and revival of American community. New York: Simon Schuster Paperbacks.
• Roben, E. ve Dumludağ, D. (2015). İktisat ve psikoloji. içinde İktisatta davranışsal yaklaşımlar, Ed.: Dumludağ, D. vd. Ankara: İmge Puplication.
• Putnam, R. (1996). Who Killed Civic America, Prospect Magazine, https://www.prospectmagazine.co.uk/magazine/whokilledcivicamerica, (Erişim Tarihi: 18. 8.2021.
• Samson, A., (2014). The behavioral economics guide 2014, access address https://www.behavioraleconomics.com/the-be-guide/the-behavioral-economics-guide-2014/ Edited By Alain Samson, (Erişim Tarihi: 14.8.2019.
• Temple, J. ve Jonson, P.A. (1998). Social capability and economic growth. Quarterly Journal Of Economics, 113(3), 988.
• Thaler, R. H., (2000). From homo economicus to homo sapiens. Journal of Economic Perspectives, 14(1), 133–141.
• Vriend, N. J. (1996). Rational behavior and economic theory. Journal of Economic Behavior and Organization, 29(2), 263-285.
• Wilkinson, R. (1996). Unhealthy societies: The afflictions of inequality. London: Routledge,
• Yayla, A. (1993). Liberal bakışlar. Ankara: Siyasal Puplication.
• Yazıcı, M. (2014). Değerler ve toplumsal yapıda sosyal değerlerin yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 209-223.