DERİNİ YÜZECEĞİM ROMANININ YAZINSAL GÖSTERGEBİLİM AÇISINDAN ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 8, 372 - 398, 31.12.2021

Merve Esra Özgürbüz

Öz

Bu çalışmada Derini Yüzeceğim adlı roman göstergebilim kuramı çerçevesinde çözümlenmekte ve ortaya çıkan veriler ışığında kadın kimliğinin erkek karşısında ötekileştirilen ikincil konumu feminist bakış açısıyla değerlendirilmektedir. Metinlerdeki kurgu çözümlenirken Algirdas Julien Greimas’ın sistemli kuruluş ile pratiğe dayalı çeşitli düzenlemeleri kaynaştıran “eyleyenler modeli”nden yararlanılmaktadır. Her biri ikili bir karşıtlık oluşturan üç eyleyen kategorisiyle göstergebilimsel bir çözümleme yöntemi olan ve metnin yüzey yapısından hareketle derin yapıdaki anlam evrenine ulaşmayı hedefleyen eyleyenler modeli; anlatı kişileri ile izlencesi, uzam, zaman ve kesit incelemesinde kullanılmaktadır. Göstergebilimsel kesitleme, devam eden cinayetlerle beraber bir soruşturma sürecini kapsayan zamanın odağında yapılmaktadır. Elde edilen on yedi kesitin ardından cinsiyet temelinde toplumsal düzlem ile ilişkisi kurulan metnin derin analizi yapılmaktadır. Söz konusu analiz yapılırken bir üstdil oluşturulmakta ve bu üstdilde, roman boyunca derin düzlemde yer alan ikili yapılara polisiye romanın ideolojisi, cinsiyet ayrımının vurgulanması ve kadın-erkek kimliğinin inşası bakımından değinilmektedir.

İncelenen metnin ikili karşıtlıklara dayanan yapısı; eyleyen rollerinin dökümünü insan eyleminin birkaç evrensel özelliği üstünde temellendiren, rolleri sözdizimsel bileşenler arasında dağıtması nedeniyle bir dengelilik sunan, sistemli araştırmaya uygun düşen bir sınırlandırma ve kapalılık özelliği gösteren modelin polisiyenin geleneksel yapısında olduğu gibi işlemesini sağlamaktadır.

Elde edilen verilerin yol göstericiliğinde derin metinsel çözümleme yapılırken Greimas’ın göstergebilimsel dörtgeniyle beraber feminist kuram kullanılarak toplumsal güç ilişkileri ile bu ilişkiler aracılığıyla kurulan kadın ve erkek kimlikleri üzerinde durulmaktadır. Çalışmanın amacı anlamı derin yapıdan çıkarmak, metnin söylemediği ancak varsaydığı, içerdiği ya da kapalı şekilde dile getirdiklerini tespit etmek ve metindeki boşlukları doldurmaktır. Analiz sonunda karakterlerin klasik dedektif, suçlu, kurban üçgenine göre tasnif edildiği, söz konusu rollerin daima toplumsal cinsiyet ekseninde şekillendirildiği ve cinsiyet klişelerinin vurgulu bir dil kullanımıyla yeniden üretildiği ortaya konulmaktadır. Tek bakış açısından aktarılan ve kronolojik şekilde sıralanan olayların kahramanları olan kadın ve erkek karakterlerin toplumsal cinsiyet odaklı temsilleri metin boyunca sürdürülmekte ve heteroseksüel erkek dışındakileri ötekileştiren eril dil öne çıkarılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

polisiye roman, göstergebilim, eyleyenler modeli, feminizm

LITERARY SEMIOTICS ANALYSIS OF DERİNİ YÜZECEĞİM NOVEL

Öz

In this study, Derini Yüzeceğim novel will analyzed within the framework of semiotic theory and in light of the emerging data, the secondary position of female identity, which is marginalized against men, is evaluated from a feminist perspective. While analyzing the fiction in the texts, the actantial model, which combines systematic organization and various practical arrangements, is used. The actantial model, which is a semiotic analysis method with three agent categories, each of which creates a binary opposition, and reaches the deep structure of meaning from the surface structure of the text; It is used in the analysis of narrative characters and its syllabus, space, time and section. The semiotic cross-section is done in the focus of time, which includes an investigation process with ongoing murders. After the seventeen sections obtained, a deep analysis of the text, which is related to the social plane based on gender, is made. During the analysis in question, a metalanguage is formed, and in this metalanguage, the deep-level binary structures throughout the novel are addressed in terms of the ideology of the detective novel, emphasizing the gender distinction, and the construction of male-female identity.

The structure of the analyzed text based on binary oppositions; The model, which bases the casting of agent roles on a few universal features of human action, offers a balance due to the distribution of roles among syntactic components and shows a limitation and closure that is suitable for systematic research, ensures that the model operates as in the traditional structure of detective fiction.

 While conducting deep textual analysis under the guidance of the data obtained, the social power relations and the identities of women and men established through these relations are emphasized using feminist theory together with Greimas's semiotic quadrilateral. The study extracts the meaning from the deep structure, to determine what the text does not say but assumes, contains, or expresses implicitly, and to fill in the gaps in the text. At the end of the analysis, it is revealed that the characters are classified according to the classic detective, criminal, victim triangle, the roles in question are always shaped on the axis of gender and gender stereotypes are reproduced with emphatic use of language. Gender-oriented representations of male and female characters, the protagonists of the events, which are narrated from a single perspective and listed chronologically, are maintained throughout the text, and the masculine language that marginalizes those other than heterosexual man is highlighted.

Anahtar Kelimeler

Detective novel, semiotics, the actantial model, gender.

Kaynakça

• Atalay, Selin (2012). “Polisiye Romanlarda Cinsiyetçilik: Eleştirel Feminist Bir İnceleme.” Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi.
• Barthes, Roland (1999). Göstergebilimsel Serüven, (Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Barthes, Roland (2016). S\Z, (Çev. Sündüz Öztürk Kasar). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Danesi, Marcel (2019). “Sémiotique Judiciaire: Crime et Signe” Cahiers de Narratologie, 36, s. 1-16.
• Dubois, Jacques (2005). Le Roman Policier ou la Modernité. Paris: Armand Colin.
• Ergun, Zeynep (2015). Kardeşimin Bekçisi: Başlangıcından İkinci Dünya Savaşı’na İngiliz Dedektif Yazını. İstanbul: Labirent Yayınları.
• Erkman-Akerson, Fatma (2005). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları.
• Gottdiener, Mark (2005). Postmodern Göstergeler: Maddi Kültür ve Postmodern Yaşam Biçimleri, (Çev. Erdal Cengiz, Hakan Gür ve Arhan Nur). Ankara: İmge Kitabevi.
• Günay, V. Doğan (2018). Bir Yazınsal Göstergebilim Okuması: Kuyucaklı Yusuf. İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
• Gündoğdu, Atiye Gülfer (2020). “Barthes’ın Sarrasine (S/Z) Okuması ile Sâmipaşazâde Sezâi’nin Bu Büyük Adam Kimdir? Hikâyesinde Hermenötik Kod Sorunu” RumeliDE Journal of Language and Literature Studies, S. 8, s. 248-261.
• Kracauer, Siegfried (2019). Polisiye Roman: Felsefi Bir İnceleme, (Çev. Dilman Muradoğlu), İstanbul: Metis Yayınları.
• Longman-Metro Büyük İngilizce Türkçe-Türkçe Sözlük (1993). İstanbul: Metro Kitap Yayın Pazarlama.
• Moran, Berna (2012). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 3: Sevgi Soysal’dan Bilge Karasu’ya. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ricœur, Paul (2012). Zaman ve Anlatı 3: Kurmaca Anlatıda Zamanın Biçimlenişi, (Çev. Mehmet Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rifat, Mehmet (2009). Göstergebilim ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Rifat, Mehmet (2011). Homo Semioticus ve Genel Göstergebilim Sorunları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rzepka, Charles J. (2005). Detective Fiction. Cambridge: Polity Press.
• Saussure, Ferdinand de (1985). “The Linguistic Sign.” In Semiotics: An Introductory Anthology, Editor Robert E. Innis, 24- 47. Bloomington: Indiana University Press.
• Sezer, Melek Özlem (2015). Masallar ve Toplumsal Cinsiyet. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Sills, Hannah (2014). “Saussure and Sherlock, Derrida and the Detective: A Semiotic and Deconstructive Interpretation of the Classic Detective Fiction Genre.” Department of English, Vanderbilt University.
• Şahin, Seval (2013). “Örtük Bir Hilkat Garibesi: Tilki Leman” Edebiyatın İzinde Polisiye Edebiyat içinde, (Ed. Seval Şahin, Banu Öztürk ve Didem Ardalı Büyükarman), 92-98. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Tahir, Kemal (2006). Derini Yüzeceğim. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Uzdu Yıldız, Funda; Çapan Tekin, Sibel; Tülü Tuğba (2018). “Sabahattin Kudret Aksal’ın “Hovarda” Adlı Öyküsüne Yönelik Göstergebilimsel Bir Çözümleme.” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research 11: 189-198, (http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2911).