FECR-İ ÂTİ ŞİİRİNDE GEÇMİŞİN BAŞKA BİR TEZAHÜRÜ: İLK ÇEVRE ÖZLEMİ

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 115 - 130, 29.06.2023

Çakır Zengin

Öz

Bireyin psikolojik, ruhsal bilincinin ve kişiliğinin gelişiminde ilk çevrenin etkisi oldukça büyüktür. Çocukluk dönemindeki ilk çevre, kişinin dış dünya algısını ve bu algıyı nasıl yansıtacağını kendi bilişsel dünyasında sentezleyerek belirlemesinde etkilidir. İnsanın çevresine ve çevresinin insana ilk bakışları kişiyi “kendi” yapan etmenlerin başında gelir. Sanatçının da estetik anlayışını oluşturan temel taşların yerleştiği zamanlar, doğumunu takip eden ilk çocukluk ve çocukluk dönemleridir. Sanatçı, ömrü boyunca iyi kötü hatırında kalan bu zamanların tesiri altında kalarak eserlerine bunu bir arayış ya da acı bir bilinçaltı gerçeği olarak yansıtır. Fecr-i Âtî şairlerinin şiirlerinde anne-babanın yokluğu, doğduğu çevrenin etkileri, açık olarak görülmektedir. Çoğu Fecr-i Âtî şairinin melankolik ruh yapısının temelinde doğup büyüdüğü çevre ve bu çevredeki ailelerin etkileri vardır. Ahmet Haşim, Emin Bülent, Tahsin Nahid, Mehmet Behçet, Faik Ali ve Celal Sahir, annesizlik gibi çocukluktan kalan olumsuz yaşam izleriyle çöl, ada gibi çocukluk çevrelerini şiirlerine yansıtmışlardır. Bu makalede adı geçen Fecr-i Âtî şairlerinin ilk çevre etkileri şiirlerinden hareketle değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fecr-i Âtî, ilk çevre, çocukluk dönemleri

Kaynakça

• Ahmet Haşim (2001). Bütün Şiirleri, (Haz. İnci Enginün- Zeynep Kerman). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Akyüz, Kenan (1986). Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi (1960-1923). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Akyüz, Kenan (1995). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Çandır, Kazım (2001). Tahsin Nahid Şiirleri Üzerine Bir Araştırma/ İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çetin, Nurullah (1993). “Tahsin Nahit ve Şiiri”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 36, S. 1-2, s. 23-33.
• Evrimer, Rıfat Necdet (1958). Fecr-i Âtî Şairleri: Emin Bülent. İstanbul: İnkılâb Kitabevi.
• Evrimer, Rıfat Necdet (1961). Fecr-i Âtî Şairleri: Mehmed Behçet ve Tahsin Nahid, İstanbul: İnkılâb Kitabevi.
• Hisarcıklılar, Emel (2016). “Halit Ziya Uşaklıgil’in Hikâyelerinde Kahramanların Ruh Hallerinin Tabiat Algısına Etkisi”. Current Research in Social Sciences, 2 (1), s. 1-9.
• Hisarcıklılar, Emel (2017). “Şairin Düşündüğü Tabiat, Düş’ündeki Tabiat”. Bizim Külliye, 73: 58-61.
• Hisarcıklılar, Emel (2021). Düşünceden Şiire-1960-1980 Arası Türk Şiirinde İdeoloji. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Kaplan, Mehmet (1997). Şiir Tahlilleri I. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kolcu, Ali İhsan (2019). Fecr-i Âtî Edebiyatı. Rize: Salkımsöğüt Yayınevi.
• [Köprülü], Mehmet Fuad, “Nisyân”, Servet-i Fünûn, Nr. 989, (6 Mayıs 1326 [19 Mayıs 1910]), s. 10.
• Kuzgun, Şaban (1996). “Hâcer”, İslam Ansiklopedisi, (C. 14), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özdarıcı, Öznur (2003). Emin Bülent Serdaroğlu’nun Hayatı Sanatı ve Eserleri Üzerine İnceleme. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Parlatır, İsmail (2015). Ahmet Haşim. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şahabettin Süleyman (2017). Sanat-ı Tahrir ve Edebiyat, (Haz. Hatice Gündoğan). İstanbul: DBY Yayınları.
• Şen, Cafer (2006). Fecr-i Âtî Edebiyatı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Tahsin Nahid (2016). Rûh-i Bîkayd, (Haz. Dilek Çetindaş). Erzurum: Mim Yayınları.
• Türk, E. Bilgehan (2017). “İkinci Yeni Şiirinin Manisalı Yüzü: İlhan Berk’in Şiirinde Otobiyografik İzler”, Uluslararası Manisa Sempozyumu, MCBÜ Basımevi, Manisa.
• Türk, Hatem (2022). “Şairin ülkesi Doğup Büyüdüğü Yerdir: Hasan Hüseyin ve Gürün”, Edebiyat Nöbeti, Dosya: Şiirimizin Kızılırmak’ı: Hasan Hüseyin, S. 38, Ocak- Şubat 2022, s. 64-71.
• Urgan, Mîna (1998). Bir Dinozorun Anıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yazar, Mehmet Behçet (1938). Edebiyatçılarımız ve Türk Edebiyatı. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Yücel, Hasan Ali (1957). Edebiyat Tarihimizden -Birinci Cilt-, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.