AN EXAMPLE OF ANAMORPHOIC ART APPLICATIONS: “HACİVAT AND KARAGÖZ”

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 1 - 11, 29.06.2025

Zeliha Kayahan , Naile Çevik

Abstract

In today's perception of art, the relationship between space and artwork is constantly questioned. The concept of space, which was limited or attempted to be limited in the past, has become almost limitless with alternative possibilities, especially with the understanding of contemporary art. Artists support the conceptual dimension of the artwork with space and even produce artworks according to space. In this context, spaces can also be defined as memory areas. Artists carry the ideas they want to convey to the future through art. The most well-known characteristic of contemporary art is that cultural values are brought to the present through art. Anamorphic art is a technique based on the creation of distorted images that gain meaning from a certain perspective. This method developed as an extension of perspective research from the Renaissance period and attracted attention especially in the 17th century. The basis of anamorphic art is to question the perceptual experience of the viewer and to increase spatial awareness through visual illusions. Within the scope of this research, it is aimed to bring the Hacivat-Karagöz figures, as a cultural value, from contemporary art practices to the present through the anamorphic method. After examining anamorphic art methods and examples focusing on the variability of space perception, an anamorphic work example designed on Hacivat-Karagöz figures was evaluated.

Keywords

Art , Anamorphic Art , Space , Hacivat-Karagöz.

ANAMORFİK SANAT UYGULAMALARINA BİR ÖRNEK: “HACİVAT VE KARAGÖZ”

Abstract

Günümüz sanat algısında mekân ve sanat eseri arasındaki ilişki sürekli sorgulanma halindedir. Geçmişin sınırlandırılmış ya da sınırlandırılmaya çalışılmış mekân kavramı özellikle çağdaş sanat anlayışı ile neredeyse sınırsız alternatif olanaklara sahip hale gelmiştir. Sanatçılar sanat eserinin kavramsal boyutunu mekân ile desteklemekte hatta mekâna göre sanat eseri üretmektedir. Bu bağlam ile mekânlar hafıza alanları olarak da tanımlanabilir. Sanatçılar aktarmak istediği düşünceleri sanat aracılığı ile geleceğe taşımaktadırlar. Özellikle kültürel değerlerin sanat ile güncele taşınması durumu çağdaş sanatın en bilindik karakteristiğidir. Anamorfik sanat, belirli bir bakış açısı ile anlam kazanan bozulmuş görüntülerin oluşturulmasına dayanan bir tekniktir. Bu yöntem, Rönesans döneminden itibaren perspektif araştırmalarının bir uzantısı olarak gelişmiş ve özellikle 17. yüzyılda ilgi görmüştür. Anamorfik sanatın temelinde, izleyicinin algısal deneyimini sorgulamak ve görsel yanılsamalar yoluyla mekânsal farkındalığını artırmak yatmaktadır. Bu araştırma kapsamında, kültürel bir değer olarak Hacivat-Karagöz figürlerinin çağdaş sanat uygulamalarından anamorfik yöntem ile güncele taşınması amaçlanmaktadır. Mekân algısının değişkenliğine odaklanan anamorfik sanat yöntem ve örneklerinin incelenmesi sonrasında Hacivat-Karagöz figürleri üzerine tasarlanan anamorfik bir çalışma örneği değerlendirilmiştir.

Keywords

: Sanat , Anamorfik Sanat , Mekân , Hacivat-Karagöz

Ethical Statement

Çalışmada etik kurul iznine gerek yoktur.

Supporting Institution

Çalışmada finansal destek alınmamıştır.

References

• Akdeniz, Halil (1995). “Plastik Sanatlarda Günümüz Sanat Eğilimlerinin Düşünsel Dayanakları ve Bunun Çağdaş Türk Sanatına Yansıması Üzerine Bir Değerlendirme”, Anadolu Sanat, S. 3, s. 9-34.
• Akın, Banu Ayten (2013). “Osmanlı’da İslami Hükümlerin Belirleyiciliğinde Varolabilen Gösteri Türleri; Meddah, Karagöz ve Orta Oyunu”, Türken Journal of World of Turks, C. 5, S. 2, s. 33-42.
• Anameriç, Hakan (Eylül 2014). “Bilginin Toplumsallaşmasında Bir Bilgi Kaynağı Olarak Gölge Tiyatrosu: Karagöz ve Hacivat”, Uluslararası Kültürel Mirasın ve Kültürel Bellek Kurumlarının Yönetimi Kongresinde Sunulmuş Bildiri, Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği, İstanbul.
• Bingöl, Mehtap; Çevik, Naile; Kayahan, Zeliha (2020). “Çağdaş Sanatta Değişen Mekân Algısı ve Sanatçı-İzleyici Etkileşimleri”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Y. 8, S. 108, s. 379-393.
• Çelik Yılmaz, Nazik (2019). “21.Yüzyıl Sokaklarında Optik Yansımalar”, Ulakbilge, C. 7, S. 32, s. 35-51.
• Çetin, Ökkeş Hakan; Tarlakazan, Burak E. (2018). “Hayi Hak, Perdeye Yansıyan Zaman, Türk Gölge Tiyatrosu Karagözün Kökenine Dair İmgesel İzler”, History Studies, International Journal of History, C. 10, S. 5, s. 17-41.
• Deliduman, Canan; Çakmak, Sinan (2017). “Kültürel Afiş Uygulamalarında İllüstrasyon”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, C. 6, S. 29, s. 311-328.
• Ergün, Erdoğan (2012). Grafik Tasarımın İç Mekân Yüzeylerde Kullanımı. Sanatta Yeterlik Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ersan, Işınsu (2011). Gölge Oyunu Estetiğinde Figür ve Türk Gölge Oyunu: Karagöz. Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Eryılmaz, Ayşe (2007). Çağdaş Sanatta Mekânsal Öğe Olarak Cam. Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Kaya, Yunus (2020). “Sanatta Evrimleşen Bakış Açısı: Anamorfoz ve Çağdaş Bir Uygulayıcısı Olarak Kurt Wenner”, Turkish Studies, Y. 15, S. 2, s. 1079-1099.
• Kürekci, Ali İhsan (2014). “Beyaz Perdede Yaşayan İki Gölge: Karagöz ve Sinema”, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 52, s. 169-184.
• Madra, Beral (24 Haziran 2002). “Yenilenemeyen Okullar”, Radikal Gazetesi.
• Öncü, Aydın (2011). “Karagözle İlgili Araştırmalarda Bir Kaynak Olarak Evliya Çelebi Seyahatnâmesi”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), S. 46, s. 111-126.
• Samsun, Meysem (2017). “Heykel Sanatında Mekân Problemi”, İdil Dergisi, C. VI, S. 32, s. 1283-1298.
• Sarı, Engin (2016). Sanatta Değişen Mekân Algısıyla Beraber Nesnenin Yeni Rolü. Sanatta Yeterlik Çalışması Raporu, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şenol, Tolga (2017). Görmenin Morfolojisi: Soyut-Geometrik Olasılıklar ve Anamorfik Oluşumlar. Sanatta Yeterlik Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Tarlakazan, Burak E. (2018). “Türk Gölge Oyunu “Karagöz”de Doğaüstü Tasvir ve Semboller”, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 6, s. 915-923.
• Wikipedia (2020). Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü? https://tr.wikipedia.org/wiki/Hacivat_Karag%C3%B6z_Neden_%C3%96ld%C3%BCr%C3%BCld%C3%BC%3F. [Erişim Tarihi: 07.11.2020].
• Yılmaz, Burhan (2013). “Mekân Algısının ‘Elçiler’ Konulu Resim ve Minyatür Örnekleri Üzerinden Karşılaştırması”, Kalemişi Geleneksel Türk Sanatları Dergisi, C. 1, S. 2, s. 73-81.
• Yücesoy, Hülya (2013). Başlangıçtan Günümüze Karagöz Hacivat Figürlerinin İllüstrasyon Sanatındaki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Görsel Kaynaklar
• Görsel 1: Wikipedia (10 Haziran 2011). Andrea Mantegna-Ceiling Oculus. https://www.theartstory.org/artist/mantegna-andrea/artworks/ [Erişim Tarihi: 27.10.2020].
• Görsel 11: Mutual Art (t.y.). Karagöz ve Dansöz. Erişim adresi: https://www.mutualart.com/Artwork/Karagoz-ve-Dansoz/B4585D4EED0023C5.
• Görsel 12: Gökalan, M. ve Sevindik, O. (2022). Mengü Ertel's Design Style (Sample of Poster Designs). Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 6 (17), 259- 279.
• Görsel 13: Sinema Türk (t.y.). Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü? Erişim adresi: http://www.sinematurk.com/film/9081-hacivat-karagoz-neden-olduruldu.
• Görsel 14-15-16-17: Çağatay Çevik’in Kişisel Arşivi.
• Görsel 2: Kaya, Yunus (2020). “Sanatta Evrimleşen Bakış Açısı: Anamorfoz ve Çağdaş Bir Uygulayıcısı Olarak Kurt Wenner”, Turkish Studies, Y. 15, S. 2, s. 1079-1099.
• Görsel 3-8-9: Şenol, Tolga (2017). Görmenin Morfolojisi: Soyut-Geometrik Olasılıklar ve Anamorfik Oluşumlar. Sanatta Yeterlik Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Görsel 4: Thomas Medicius (t.y.). Emulsifier. Erişim adresi: https://www.thomasmedicus.at/en/projects/2014-emulsifier.php.
• Görsel 5: Jobson, C. (21 Ocak 2013). The Skewed, Anamorphic Sculptures and Engineered Illusions of Jonty Hurwitz. Erişim adresi: https://www.thisiscolossal.com/2013/01/the-skewed-anamorphic-sculptures-and-engineered-illusions-of-jonty-hurwitz/.
• Görsel 6-10: Yücesoy, Hülya (2013). Başlangıçtan Günümüze Karagöz Hacivat Figürlerinin İllüstrasyon Sanatındaki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Görsel 7: Kültür Portalı (t.y.). Somut Olmayan Kültürel Miras. Erişim adresi: https://www.kulturportali.gov.tr/portal/somutolmayankulturelmiras.