KARTEL TAZMİNATI VE HUKUKİ MAHİYETİ

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 2, 187 - 208, 31.12.2024

Halil Emre Gürler

https://doi.org/10.53881/hiad.1420563

Öz

Ekonomik ilişkilerin ve iletişimin dünya üzerinde hiç olmadığı kadar çok yönlü hâle geldiği günümüz şartlarında neredeyse bütün dünya ekonomik sistemleri serbest piyasa ekonomisine dayanmakta yahut serbest piyasa ekonomisiyle etkileşim içindedirler. Bu ekonomik sistemi ayakta tutan ve refahın (ya da sermayenin) artmasını sağlayan unsurlardan biri rekabet özgürlüğüdür. Rekabet özgürlüğü, her şey gibi zıttı ile kaim olarak, kısıtlanma, engellenme, bozulma gibi olumsuz koşullara maruz kalabilmektedir. Bu olumsuz koşullardan birine kartel oluşumları sebebiyet vermektedir. Kartel oluşumları rekabet hukuku çerçevesinde yasaklanan hukuka aykırı faaliyetlerden olup ekonomik sistemi ve dolayısıyla toplumu negatif yönde ve hatta zarar verici yönde etkilemektedirler. Bu hukuka aykırılığın giderilmesi ve rekabet özgürlüğü ile güvencesinin sağlanması açısından getirilen bazı sıradışı hukuki düzenlemeler bulunmaktadır. Kartel oluşumlarına karşı bir özel hukuk yaptırımı olarak öngörülen üç kat tazminat (kartel tazminatı) cezası hukuk sistemlerinin sıradışı düzenlemelerinden biridir. Bunun yanında idari (kamusal) ve başkaca özel hukuk yaptırımları da bulunmaktadır. Kartel oluşumunun şartlarını karşılasa da piyasada uyandırdığı etki açısından küçük teşebbüslere, oligopol piyasalarının olağan işleyişinin sınırını aşmayan teşebbüslere veyahut egemen devlet tarafından muafiyet uygulanan teşebbüslere yaptırım uygulanmaması gündeme gelebilmektedir. Rekabet ihlâli gerçekleştiren ve piyasaları olumsuz yönde etkileyen kartel oluşumlarına ise yasal düzenlemeler çerçevesinde yaptırımlar uygulanacaktır. Üç kat kartel tazminatı yaptırımı özel hukuk yaptırımlarından olup, çeşitli açılardan tartışmaları içinde barındıran; alışılagelmiş hukuki süreçlerden farklı olarak düzenlenen ve işleyen bir kurumdur.

Anahtar Kelimeler

kartel tazminatı, rekabet hukuku, ticaret hukuku, kartelleşme, serbest piyasa

Kaynakça

• Akıncı, A. (2001). Rekabetin Yatay Kısıtlanması. Ankara: Rekabet Kurumu.
• Akipek Öcal, Ş., Kırkbeşoğlu, N. & Tokbaş, H. (2016). Sorularla 12 Bankaya Karşı Üç Kat Tazminat (Kartel Tazminatı) Davası Rehberi. İstanbul: Aristo Yayınevi.
• Arı, Z. (2004). Rekabet Hukukunda Danışıklılık Kavramı ve Hukuki Sonuçları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Aslan, İ. Y. (2017). Rekabet Hukuku: Teori ve Uygulama. 5. Baskı. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Aslan, İ. Y. (2017). Rekabet Hukuku Dersleri. 6. Baskı. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Başoğlu, B. (2016). “Cezalandırıcı Tazminat (Punitive Damages) Yaptırımı ve Bu Yaptırımın Türk Hukukuna Etkilerinin Değerlendirilmesi,” Prof. Dr. Turhan Esener’e Armağan Cilt II, İKÜHFD, 15:1, 617-637. Cengiz, D. (2006). Türk Rekabet Hukukunda Uyumlu Eylem ve Bu Eylemin Hukuki Sonuçları. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Coşkun, S. Y. (2017). “Rekabet Hukukunda Üç Katı Tazminat Davası: Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri.” Journal of Current Researches on Social Sciences. 7:1, 149-172.
• Günay, C. İ. (2014). Rekabet Hukuku Dersleri. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Kahraman, Z. (2008). Rekabet Hukuku Açısından Oligopolistik Bağımlılık. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Kekevi, H. G. (2008). ABD, AB ve Türk Rekabet Hukukunda Kartellerle Mücadele. Ankara: Rekabet Kurumu Yayını.
• Rekabet Kurulu. (2004). Seramik Dosyası, 24/2/2004, 04-16/123-26, s. 147. www.rekabet.gov.tr
• Rekabet Kurulu. (2013). Dosya Sayısı: 2011-4-91, Karar Sayısı: 13-13/198-100, Karar Tarihi: 08.03.2013, s. 155. www.rekabet.gov.tr
• Tekinalp, Ü. (2005). “Rekabet Sınırlamaları ve Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Yasağına Aykırılığın Özel Hukuka İlişkin Sonuçları.” Rekabet Hukukunda Güncel Gelişmeler Sempozyumu-III. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 259-265.
• Topçuoğlu, M. (2009). “Rekabet Hukukunda Üç Kat Tazminat.” Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu, 5-60.
• Topuz, M. & Bakar, G. (2017). On İki Banka Üzerinden Uyumlu Eylem İle Kartel Oluşturan Bankaların Hukuki Sorumluluğu. Ankara: Seçkin Yayıncılık.