SIRRÎ RÂHİLE HANIM’IN GAZELLERİNDE BİRLEŞİK FİİLLER

Yıl 2021, Sayı: 14 [BAHAR 2021], 406 - 422, 30.04.2021

Mahsun Atsız

https://doi.org/10.28981/hikmet.842304

Öz

Sırrî Hanım 19. yüzyılda yaşamış önemli kadın şairlerden biridir. Diyarbakır doğumlu olan şairin asıl ismi Sırrî Râhile’dir. Kültürlü ve aydın bir ailede yetişen Sırrî Hanım hususi tahsilini Diyarbakır’da yapmış, iyi derecede Arapça ve Farsça öğrenmiştir. Sırrî Hanım’a ait olduğunu bildiğimiz tek eseri Dîvân’ıdır. Bu divan “Millet Kütüphanesi, Alî Emîrî, Manzum Eserler Bölümü, No: 202”de bulunmaktadır.
Sırrî Râhile Hanım’ın Dîvân’ı üzerine az sayıda akademik çalışma yapılmıştır. Akademik çalışmalardan sadece biri (Açıl, 2005) Sırrî Râhile Hanım ve Dîvân’ını bütün olarak incelemiş, diğer çalışmalar ise muayyen bir konu çerçevesinde Sırrî Hanım’ı ve şiirlerini ele almıştır. Ancak Dîvân ile ilgili herhangi bir dil çalışması yapılmamıştır. Bu makalenin amacı, Sırrî Râhile gazellerinde yer alan birleşik fiilleri tespit etmektir. Makalenin birinci bölümünde Sırrî Râhile Hanım ile ilgili kısaca bilgi verilmiş, ikinci bölümde ise gazellerinden hareketle birleşik fiiller incelenmiştir. Birleşik fiiller incelenirken öncelikle tespit edilen tüm örnekler sıralanacak, daha sonra birleşik fiillerin hangi isim unsuruyla (Arapça, Farsça ya da Türkçe) kullanıldığına yer verilecektir. Böylece, Sırrî Râhile Hanım’ın gazellerinde birleşik fiil kullanımına ilişkin bir veri ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sırrî Râhile Hanım, Gazeller, Birleşik Fiiller, Dîvân

COMPOUND VERBS IN GHAZALS OF SIRRÎ RÂHİLE HANIM

Öz

Sırrî Hanım is one of the distinguished women poets who lived in the 19th century. She was born in Diyarbakır; her full name is Sırrî Râhile. Sırrî (her pen-name) was raised in a cultured and intellectual family. She gained a special education in Diyarbakır and learned Arabic and Persian at good level. The only written work known to belong to Sırrî Hanım is her Dîwân. This dîwân is preserved at “Millet Kütüphanesi, Alî Emîrî, Manzum Eserler Bölümü, No: 202”.
Limited number of academic studies have been published on Sırrî Râhile Hanım's Dîwân. Only one of the academic studies (Açıl, 2005) examined Sırrî Râhile Hanım and her Dîwân as a whole. Other studies dealt with Sırrî Hanım and her poems in terms of a certain subject. However, there is no linguistic study on the Dîwân. The aim of this article is to identify compound verbs used in ghazals of Sırrî Râhile Hanım. In the first chapter, Sırrî Râhile Hanım’s biography will be provided, briefly. As for the second chapter, compound verbs in ghazals will be examined. Firstly, all the compound verbs in ghazals will be exemplified. Then, the language source (Arabic, Persian or Turkish) of noun elements will be given in titles. Hereby, we will supply some datas on the usage of the compound verbs in ghazals by Sırrî Râhile Hanım.

Anahtar Kelimeler

Sırrî Râhile Hanım, Ghazals, Compound Verbs, Dîwân

Kaynakça

• Açıl, Berat. (2005), Sırrî Râhile Hanım ve Dîvânı, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• ________________ (2007), "Eski Türk Edebiyatında Kadın Yazarlar", Türkiyat Araştırmaları Literatür Dergisi, C 5, S 10, s. 587-596.
• ________________ (2008), "19. Yüzyıl Şairlerinden Sırrî Râhile Hanım: Bir Konumlandırma Çalışması", Sözden Yazıya-Boğaziçi Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Lisansüstü Sempozyumu Kitabı-, Hz. Zeynep Uysal, Pelin Aslan, Gülşah Taşkın, Esra Dicle, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, s. 5-14.
• Arıcı, Füsun. (2019), "Fuzulî'nin Türkçe Divanı'ndaki Et- (İt-) ve Kıl- Yardımcı Fiilleri ile Kurulan Birleşik Fiiller", Turkish Studies, C 14, S 3, s. 1057-1075.
• Baydar, Turgut. (2013), "İsim + Yardımcı Fiil Şeklinde Oluşan Birleşik Fiiller Üzerine", A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S 49, s. 55-66.
• Demir, Nurettin. (1994), “Birleşik Fiillerin Vurgusu Hakkında: -iver- Şeklinin Görevlerinin Tespitinde Vurgunun Rolü”, TDAY Belleten, s. 83-94.
• ________________ (2013), "Kip Ekleriyle Kurulan Birleşik Fiiller", Prof. Dr. Leylâ Karahan Armağanı, Akçağ Yayınları, Ankara, s. 389-398.
• Deny, Jean. (2012), Türk Dil Bilgisi, çev. Ali Ulvi Elöve (1941), haz. Ahmet Benzer (2012), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Ergin, Muharrem. (2013), Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım/Yayım/Tanıtım, İstanbul.
• Ertek Morkoç, Yasemin. (2009), "Önce Anne Sonra Şaire: Râhile Sırrî Hanım ve Mersiyesi", Sakarya Üniversitesi Uluslararası-Disiplinlerarası Kadın Çalışmaları Kongresi, s. 173-179.
• ________________ (2011), "Klasik Türk Edebiyatında Kadın Şairlere Bir Bakış", CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi Prof. Dr. Mahmut Kaplan Armağan Sayısı, C 9, S 2, s. 223-235.
• Hoşab, Ayşe Merve . (2017), "Sırrî Râhile Hanım Divanı'nda Dinî Kişilikler", KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, S 29, s. 227-263.
• Koç, Nurettin. (1996), Yeni Dilbilgisi, İnkılâp Kitabevi, Ankara.
• Korkmaz, Zeynep. (2014), Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi, 4. Baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Özçelik, Sadettin, Erten, Münir. (2011), Türkiye Türkçesi Dilbilgisi, Bizim Büro Basımevi, Ankara.
• Özkan, Abdurrahman. (2013), "Mehekkü’l-İlim Ve’l-Ulemâ İsimli Eserde Birleşik Fiiller", Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 34, s. 11-45.
• Öztekin, Özge. (2019), "XIX. Yüzyıl Şiirinde Metinlerarasılığın Kadınlararası Hâli", Millî Folklor, C: 31, Sayı 123, s. 111-123.
• Şeylan, Ali. (1997), Türkçe'de Birleşik Fiiller, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Şişman, Rabia Şenay. (2019), "Bir İsim ve Bir Yardımcı Fiilden Oluşan Birleşik Fiiller: -Fahrî'nin Husrev u Şîrîn (2317B-4683B) Örneği-", Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C 12, S 62, s. 231-243.
• Uğurlu, Mustafa. (2007), "Birleşik Fiil Üzerine", İstanbul Kültür Üniversitesi Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi, Türkçenin Söz Dizimi ve Türk Edebiyatında Üslûp Arayışları (Editör: Hayati Develi), C 1, s. 399-412.
• Yılmaz, Ahmet. (2002), “Türk Edebiyatında Kadın Şâirler ve Na’t”, Türkler. Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, C 11: 768-775.