VERSE TRANSLATION OF VARIOUS MAXIMS FROM HIS HOLINESS ALİ

Year 2022, Issue: 17 [GÜZ, 2022], 1 - 40, 31.10.2022

Adem Ceyhan İsmail Yıldırım

https://doi.org/10.28981/hikmet.1118060

Abstract

The speeches, pieces of advice, letters, poems, and maxims of His Holiness Ali (d. 40/661), one of the most important figures in Islamic history after the Prophet Muhammad (PBUH), have also attracted Turkish literature's attention, and many works have been produced on these subjects. The well-known Arab scholar Câhız (d. 255/869) compiled hundreds of thousands of maxims attributed to His Holiness Ali under pseudo names like "Mie Kelime." Tabersî (d. 548/1154), on the other hand, collected nearly three hundred of them and deciphered them in Arabic alphabetical order under the name of "Nesrü’l-leâlî." These compilations have been translated or annotated dozens of times in the history of Turkish literature since the 14th century, to be exact, since the 15th century. The names or pseudonyms of most literary figures who translated the mentioned texts are known. But unfortunately, there is no information about their identity in the works of some others. Nesrü’l-leâlî, a poet whose century is not clear from his translations, translated 94 Arabic maxims which he selected from compilations such as Sad-Kelime-i Hazret-i Alî, into Turkish in double couplets. It is worth noting that in his work, where only one copy can be identified, the translator translated maxims beginning with the letters elif, be (b), te (t), se (s), cim (c).

Keywords

His Holiness Ali, Nesrü’l-leâlî, Sad-Kelime, Translation

HZ. ALİ’YE AİT BAZI SÖZLERİN MANZUM TERCÜMELERİ

Abstract

İslam tarihinin Hz. Peygamber’den sonra en mühim şahsiyetlerinden biri olan Hz. Ali’ye (ö. 40/661) ait hitabe, nasihat, mektup, şiir ve vecizeler, Türk edebiyatında da alâkayla karşılanmış; bu konularda birçok eser meydana getirilmiştir. Hz. Ali’ye nisbet edilen binlerce vecizeden yüzünü, tanınmış Arap âlimi Câhız (ö. 255/869) “Mie Kelime” gibi bir isimle derlemiş; üç yüze yakınını ise Tabersî (ö. 548/1154) bir araya getirip “Nesrü’l-leâlî” adı altında elifba harfleri sırasına göre dizmiştir. Bu derlemeler, Türk edebiyatı tarihinde tahminen 14, kesin olaraksa 15. asırdan itibaren onlarca defa tercüme veya şerh edilmiştir. Adı geçen metinleri çeviren edebî şahsiyetlerden çoğunun isim yahut mahlası bilinmekte; birtakımının eserlerinde hüviyetlerine dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Hangi asır adamlarından olduğu tercümesinden öğrenilemeyen bir şair, Nesrü’l-leâlî, Sad-Kelime-i Hazret-i Alî gibi derlemelerden seçtiği 94 Arapça vecizeyi, ikişer beyitle Türkçeye çevirmiştir. Mütercimin, tek nüshası tesbit edilebilen eserinde elif, bâ (b), tâ (t), sâ (s), cim (c) harfleriyle başlayan özlü sözleri tercüme ettiği görülmektedir.

Keywords

Hz. Ali, Nesrü’l-leâlî, Sad-Kelime, Tercüme

References

• el-Aclûnî, İsmâil b. Muhammed. (1418/1997). Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ‘amme’ştehere mine’l-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs, Beyrut.
• Altunağa, Ahmet Oğuz. (2019), Mustafa bin Şücâ’nın Nesrü’l-leâlî Şerhi (İnceleme- Metin), Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa.
• Ceyhan, Âdem. (2003), “Usûlî’nin Hadis ve Vecize Tercümeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C XXX, s. 147-188.
• Ceyhan, Âdem. (2003), “Harîmî’nin Hz. Ali’den Kırk Vecize Tercümesi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C 2, s. 45-58.
• Ceyhan, Âdem. (2004), “Vahdetî’nin Sad-Kelime-i Hazret-i Murtaza Tercümesi”, Gazi Üniversitesi Ahilik Araştırmaları Dergisi, C 1, S 1, s. 21-68.
• Ceyhan, Âdem. (2005), “Eski Bir Vecizeler Kitabı: Edâyî’nin Sad-Kelime-i Alî Tercümesi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C 3, S 1, s. 45-58.
• Ceyhan, Âdem. (2006), Türk Edebiyatı’nda Hazret-i Ali Vecizeleri, Öncü Kitap, Ankara.
• Ceyhan, Âdem. (2008), Reşîdüddîn Vatvat, Hazret-i Ali’nin Yüz Sözü Gül-i Sad-Berg, (Çev.) Hocazâde Abdülaziz Efendi, Buhara Yayınları, İstanbul.
• Ceyhan, Â. ve Aydoğan, T. (2013), “Sultan II. Murad İçin Dizilmiş İnciler: Hâfız’ın Nesrü’l-leâlî Tercümesi (Lü’lü’-i Mendûd)”, Turkish Studies, C 8, S 13, s. 37-73.
• Ceyhan, Â. ve Özdemir M. (2013), “Hz. Ali’ye Ait Yüz Sözün Manzum Bir Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S 10, s. 229-274.
• Ceyhan, Âdem, Gülenç, Halil. (2019), “Hz. Ali’ye Ait Yüz Sözün Bir Tercümesi: Sad-Kelime-i Hazret-i Ali”, Vakıf İnsan Prof. Dr. Hikmet Özdemir Armağanı, s. 277-359, İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Ceyhan, Âdem, Telli, Rukiye. (2019). “Hz. Ali’ye Ait Yüz Sözün Manzum Bir Tercümesi”, Prof. Dr. Mehmet Arslan’a Armağan, s. 205-232, Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları. Ceyhan, Â. ve Koyuncu, F. (2020), “Kastamonulu Müderris Hâcegîzâde Mustafa Efendi’nin Sad-Kelime-i Hz. Ali Tercümesi”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, S 13, s. 84-153.
• Ceyhan, Âdem, H. Cankurt, Muhammet. (2021), Tuhfetü’l-ihvân (Dostlara Armağan) Hazret-i Ali’nin Yüz Sözü, Aksaray Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür Yayınları, Ankara.
• Dağlı Yücel, Türe Fatma, Serbest Cevdet, İşli, Emin Nedret (2001), Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Yazmalar Kataloğu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Kayaokay, İlyas. (2018), “Ahmed Râşid’in Pend-nâme-i Lokman Hekim Terceme-i Manzumesi Adı Mesnevisi”, Çeşm-i Cihan, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E-Dergisi, C 5, S 2, s. 71-103.
• Kitâb-ı Atalar bi-Fermâyed Ogullara, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Fatih Bölümü, No. 3443.
• La Rochefoucauld (1959), Özdeyişler, (Çev.) Yaşar Nabi Nayır, Maarif Basımevi, İstanbul.
• Niyazoğlu, Ahmet Cemal. (1998), Hazreti Ali (R. A.)’nin Kulaklara Küpe Olacak Yüz Sözü (Sad Kelime), İzmir.
• Özdemir, Hikmet. (1998), Hazret-i Ali’nin Yüz Sözü, İstanbul.
• Söylemez, İdris. (2018), “Müellifi Meçhul Bir ‘Sad-Kelime-i Hz. Ali’ Risalesi”, Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, C 4, S 1, s. 189-226.
• Şarlı, Mahmut. (1997), “Kayseri Raşid Efendi Kütüphanesi’ndeki ‘Sad-Kelime-i Ali Tercümesi’ ile ‘Mie Kelime-i Ali Tercümesi”, Türk Dünyası Araştırmaları, S 107, s. 131-152.
• Yanık, Nevzat Hafis. (2014), Alî b. Ebî Tâlib Kerremallahu vecheh ve radıya’llahu anh’a nispet edilen Divanı, Hikmetevi Yayınları, İstanbul.
• Yeniterzi, Emine. (2006), “Ahmed-i Dâ’î’nin Vasiyyet-i Nûşirevân Adlı Mesnevisi”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S 19, s. 1-30.