ÂDÂB-I ZURAFÂ VE HÂTİMETÜ’L-EŞÂR’DA DİZE-ANLAM İLGİSİNİ KURAN BİR KELİME: “MÜFÂD, MÜFÂDINCA”

Yıl 2023, Sayı: 19 - GÜZ 2023, 15 - 33, 31.10.2023

İ. Hakkı Aksoyak

https://doi.org/10.28981/hikmet.1312437

Öz

Müfâdınca, “mana, kavram” anlamına gelen Arapça bir kelimedir. Bu kelime Osmanlı biyografik kaynaklarından Âdâb-ı Zurafâ’da özel bir kullanıma sahiptir. Söz konusu tezkirede “müfâdınca” bir beyit veya mısradan sonra gelmektedir. Râmiz kelimeyi 16 yerde kullanarak örnek şiirlerle şairin hayatını birleştirmiş; şiirin hikâyesini veya hikâyeye uygun şiiri vermiştir. Bu yönü ile ibare tezkirede üslup ve şekle işaret eden kalıp bir söz olma özelliği de gösterir. Âdâb-ı Zurafâ’dan önceki tezkirelerde bu ibareye rastlanmamıştır. Âdâb-ı Zurafâ’dan sonra ise aynı düzen Fatin’in Hâtimetü’l-eşâr’ında 8 tanıkla tespit edilmektedir. Hâtimetü’l-eşâr’ında Râmiz’i takip eden Fatin, metinlerarası ilişkilerde karşılaştığımız “örnek almanın” bir örneğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

osmanlı nesri, tezkire, kalıp ifade, müfadınca

Kaynakça

• Canım, Rıdvan. Latîfî-Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2000. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR216998/latifi-tezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzama.html
• Erdem, Sadık. Ramiz Âdâb-ı Zurafâ. İnceleme-Tenkidi Metin-İndeksli Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1994.
• Erdem, Sadık. Tezkire-i Şu’arâ-i Yümnî (İnceleme-Tenkidli Metin-İndeksli Tıpkıbasım). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013.
• Erdem, Sadık. Tezkire-i Şu’arâ Ârif Hikmet İnceleme-Çeviriyazı-İndeksli Tıpkı Basım. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Eyduran, Aysun. Kınalızade Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Gazi Üniversitesi, Yayımlanmış Doktora Tezi, 1999. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55976,fatin-tezkiresi pdf.pdf?0
• https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78460/tezkireler.html
• https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78460/tezkireler.html
• İsen, Mustafa. Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı, (Tenkidli Metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1994. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,194288/kunhul-ahbarin-tezkire-kismi.html
• Kılıç, Filiz (e-kitap), Şefkat Tezkiresi (Tezkîre-i Şu’arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,194367/sefkat-tezkiresi-tezkire-i-suara-yisefkat-i-bagdadi.html
• Kılıç, Filiz. Âşık Çelebi Meşairü’ş-şu’ara, İnceleme-Tenkitli Metin. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, 2010. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,210485/asik-celebi-mesairus-suara.html
• Kurtoğlu, Orhan. Tezkire-yi Şuarâ-yı Cezîre-yi Girid. Türk Dil Kurumu Yayınları. Akçağ Yayınları, 2020.
• https://lehcediz.com/pages/uygulama.php
• Solmaz, Süleyman. Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı (İnceleme-Metin). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2005. http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,201251/ahdi-gulsen-i-suara.html
• Tokmak, A. Naci. Mecâlisü’n-nefâis I-II. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2017.
• Tokmak, A. Naci-Eraslan, Kemal. Mecâlisü’n-Nefâyis. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2015.