THE LOVER’S GETTING ALONG WITH HIS RIVAL: MUDARA AND IT’S BACKGROUND

Yıl 2024, Sayı: 21 [GÜZ 2024], 1 - 17, 31.10.2024

Özer Şenödeyici

https://doi.org/10.28981/hikmet.1509003

Öz

In the tradition of Divan poetry, poets are involved in poetry by speaking through the mouths of certain characters. In this sense, it is possible for a sultan to appear as a beggar and a dervish as a tavern regular. In our old poetry, where every poet appears in couplets as a suffering victim of a Platonic love affair, the most unpopular character is the rival who comes between the beloved and the lover. The rival, like the thorns in the famous nightingale-rose relationship, is an element that prevents reunion and causes suffering. Although the lovers insult the rival by comparing him to animals such as pigs, scorpions, snakes, dogs and crows, the lover shows closeness to the rival. In this case, the lover has to get on good terms with the rival in order to get closer to his beloved and gain her favour. This behaviour, called "mudara", is one of the heaviest burdens that the lover suffers for thes ake of his beloved.
In general, müdara coversvarious behaviours that people, as a social being, have to practice in their daily lives. This is because society prevents the individual from behaving as his heart desires and limits him in various aspects. This behaviour, which has an important place in politics, also has a counter part in the field of economy. Many situations in which it is considered more reasonable to win together with the opponent than to lose altogether in the struggle to be fought suggest that this behaviour can also provide an advantage to the lover in the love relationship. When we look at the understanding of love in our old poetry, we see that the lover, who is quite helpless in the face of the rival, has a good relationship with the rival. In this study, this approach and appearences in the poems will be touched upon.

Anahtar Kelimeler

Divan Poetry, Mudara, Beloved, Rival, Lover

DİVAN ŞİİRİNDE ÂŞIĞIN RAKİPLE İYİ GEÇİNMESİ: “MÜDÂR” VE ARKA PLANI

Öz

Divan şiiri geleneğinde şairler, şiire belirli tiplerin ağzından konuşarak dâhil olurlar. Bu anlamda bir padişahın dilenci, bir dervişin ise meyhane müdavimi olarak şiirde belirmesi mümkündür. Her şairin, Platonik bir aşk ilişkisinin çilekeş bir mağduru olarak beyitlerde kendisini gösterdiği eski şiirimizde, en sevilmeyen karakter ise sevgili ile âşık arasına giren rakiptir. Rakip, meşhur bülbül-gül münasebetindeki dikenler misali, vuslata engel olan ve ıstıraba sebep olan bir unsurdur. Âşıklar, rakibi her ne kadar domuz, akrep, yılan, köpek, karga gibi hayvanlara benzeterek ona hakaret etseler de sevgili, rakibe yakınlık gösterir. Bu durumda âşık, sevgilisine yakınlaşabilmek ve onun gözüne girebilmek için rakip ile mecburen iyi geçinmek zorunda kalır. “Müdara” adı verilen bu tavır, âşığın sevgili uğruna çektiği en ağır yüklerden biridir.
Genel olarak değerlendirildiğinde müdara, sosyal bir varlık olarak insanın gündelik hayatında da uygulamak zorunda kaldığı çeşitli davranışları kapsar. Çünkü toplum, bireyin tamamen gönlünün istediği gibi davranmasına engel olur, onu çeşitli açılardan sınırlandırır. Siyasette önemli bir yeri olan bu tavrın ekonomi sahasında da karşılığı bulunmaktadır. Verilecek mücadelede topyekûn kaybetmektense, rakiple birlikte kazanmanın daha makul görüldüğü birçok durum; bu davranışın aşk ilişkisinde âşığa da avantaj sağlayabileceğini düşündürmektedir. Eski şiirimizdeki aşk anlayışına bakıldığında, rakip karşısında oldukça aciz kalan âşığın rakiple iyi geçinmek zorunda kaldığı görülmektedir. Çalışmada bu yaklaşımın, şiirlerdeki görünümüne değinilecek ve psikolojik ve estetik tahlili yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

rakip, divan şiiri, müdara, âşık tipi, sevgili.

Kaynakça

• Ak, Çoşkun. Bağdatlı Ruhi Divanı Karşılaştırmalı Metin. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları, 2001.
• Akkaya, Hüseyin. Nevres-i Kadîm and his Turkish Dîvân (Nevres-i Kadîm ve Türkçe Dîvânı). Amerika: Harvard Üniversitesi Yayınları, 1996.
• Akün, Ömer Faruk. “Divan Edebiyatı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9 / 389-460. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1994.
• Altun, Kudret. Pend-nâme-i Nazmî (Tercüme-i Pend-nâme-i Attâr) İnceleme-Metin-Sözlük. Kayseri: Laçin Yayınları, 2004.
• Arslan, Mehmet. Leylâ Hanım Divanı. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2003.
• Babacan, İsrafil. “Şeyh Gâlib’in Gazellerin Vâsuht Tarzı Aşkın İzleri”. Türklük Bilimi Araştırmaları XXVIII (2010) / 57-68.
• Bilkan, Ali Fuat. Nâbî Divanı. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
• Canan, İbrahim. “Resulullah’ta Muhataba Göre Tedric Prensipleri”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (1993), 37-73.
• Çağrıcı, Mustafa. “Müdârâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31 / 459-460, 2020.
• Ekici, Hasan. “Kâmî Divanı’nda Rakip Tipi ve Rakip İle ilgili Tasavvurlar”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi 7/2 (2018), 877-889.
• Erdoğmuş, Nihat. “Kişilerde İç Çatışma Nedeni Olarak Rekabet-İşbirliği İkilemi”, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (1999), 45-60.
• Ersoylu, İ. Halil. Cem Sultan’ın Türkçe Divanı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2013.
• Ertem, Rekin. Yahyâ Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
• Erünsal, İsmail. The Life And Works Of Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi, With A Critical Edition of His Dîvân. Edinburgh: University of Edinburgh, 1977.
• Gösterir, İbrahim. Örnekli - Tanıklı Çorum Ağzı Sözlüğü. Çorum: Çorum Belediyesi Yayınları, 2015.
• İpekten, Haluk. Nâilî Divanı. İstanbul: Milli Bakanlığı Yayınları, 1970.
• İpekten, Haluk. Nailî Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları, 1990.
• İrk, Esra. “Sosyo-Psikolojik ve Dinî Açıdan Nefret Duyhusu Üzeirne Bir Değerlendirme”. Rumeli İslam Araştırmaları Dergisi 12 (2023), 93-113.
• Kaplan, Mahmut. Nâbî-Hayriyye. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2019.
• Karacan, Turgut. Bosnalı Alâeddin Sâbit Divanı. Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 1991.
• Karavelioğlu, Murat Ali. Şem’î Dîvânı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2014.
• Kılıç, İsmail. “Kuran’da Olumsuz Bir Vasıf: Müdâhene”. Rumeli İslam Araştırmaları Dergisi 1 (2018), 105-121.
• Kılınç, Abdülhakim. Fuzûlî Divanı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2021.
• Koç Acar, Gülmedine. Hafîd Dîvanı (İnceleme - Transkripsiyonlu Metin). Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Köseoğlu, Mehmet. Fuzûlî’nin Beng ü Bâde’si (Kaynak, Konu, Üslup ve Şekil Yönünden İnceleme). Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Kurtoğlu, Orhan. Diyarbakırlı Lebîb Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük), Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2017.
• Kutlar, Fatma Sabiha. Arpaemîni-zâde Mustafa Sâmî Divanı. Ankara: 2004.
• Mermutlu, M Sait. “Ali Emîrî’nin Ezhâr-ı Hakîkat’ı”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi V (2011), 112-139.
• Öz, Veysel. “Osmanlı Devleti’nde İstimâlet Siyâseti ve İstimâletnâmeler”. Edebali İslamiyat Dergisi 5/2 (2021), 1-18.
• Özarı, Çiğdem vd. Oyun Teorisi (İşletme, Ekonomi Ve (Finans Öğrencileri İçin). Ankara: Pegem Yayınları, 2020.
• Özkul, Yavuz. Azmî-zâde Hâletî Dîvânı’nın Tahlili. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2019.
• Şakar, Mehmet. “Kim Âşık Olur da Aşkını Gizler, İffetli Davranır ve Bu Sebepten Ölürse, Şehit Olarak Ölür Hadisinin Sıhhati İle İlgili Görüşler ve Değerlendirmesi”, Marifetname 8/2, 730-755.
• Şen, Yasemin. Divan Şiirinde Rekabet. Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Şenödeyici, Özer. “Oedipus Kompleksi Bağlamında Divan Şiirinde Âşık-Maşûk-Rakîb İlişkisine Bakış”. Gazi Türkiyat 11 (2012), 79.91.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi, 1988.
• Tulum, Mertol - Tanyeri, Mehmet Ali. Nev’î Divan Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
• Yalçıntaş, Murat. “Ekonomik Karar Almada Adalet ve Oyun Teorisi”, Maliye-Finans Yazıları, 103 (2015), 247-273.
• Yalçi, Abdurrahman. “Bir Sahne Olarak Gündelik Hayat”, Artuklu Akademi, S. 9/1 (2022), 141-159.
• Yavuz, Kemal – Saraç, M. Ali Yekta. Âşıkpaşazade - Osmanoğullarının Tarihi. İstanbul: K Kitaplığı, 2003.
• Yıldırım, Ali. Kâmî Dîvânı. Ankara: MEB Yayınları, 2009.