1980-1990 YILLARI ARASI MİZAH İÇERİKLİ TRT REKLAMLARININ ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 79 - 108, 27.03.2025

Mustafa Gültepe

https://doi.org/10.61766/hire.1601230

Öz

Reklamların en temel amaçlarının başında hedef kitlenin dikkatini çekmek gelmektedir. Televizyon reklamları açısından bakıldığında, bu ilgiyi çekmek için en çok başvurulan yöntemlerin başında mizah gelmektedir. Bu çalışma, mizah içerikli reklamların kullanımına ve kullanım şekline odaklanmaktadır. Genel olarak çalışmanın amacı, geçmişten günümüze yaygın olarak kullanılan bir tür olan mizahın reklam açısından önemini ortaya koymaktır. Bu doğrultuda yapılan araştırma, 24 Ocak 1980 ekonomik kararlarından itibaren ilk özel televizyonun açılış tarihi olan 7 Mayıs 1990 tarihine kadar olan TRT reklamlarını kapsamaktadır. Araştırma TRT reklamlarını ele alarak, o dönemdeki reklam stratejilerini anlamak için bir temel oluşturmuştur. Çalışma kapsamında reklamcılığın gelişmekte olduğu 80’li yıllar hem siyasi olarak hem de alınan neoliberal kararlarla hatırlanmaktadır. Ele alınan dönemde yer alan TRT reklamları mizah açısından değerlendirilmiş olup, elde edilen reklamları analiz etmek için nitel gözlem yöntemi kullanılmıştır. Reklamların incelenmesinde mizahın reklam içeriğine nasıl entegre edildiği ve hangi tekniklerin olduğu analiz edilmiştir. Sonuç olarak çalışma, Türkiye’de reklamcılık sektörünün evrimini anlamak ve mizahın reklamlarda nasıl kullanıldığını anlamak için önemli bir perspektif sunmaktadır. Mizahın reklam stratejilerindeki etkili olduğu, hedef kitlenin dikkatini çektiği ve reklamın akılda kalıcılığını artırdığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mizah Türleri, Popüler Kültür, 1980 Darbesi, Metafor, TRT.

Teşekkür

Bu makale, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü’nde, Mustafa GÜLTEPE'nin Esra İlkay İŞLER danışmanlığında yürüttüğü "1980-1990 Yılları Arası Mizah İçerikli TRT Reklamlarının Çözümlenmesi" başlıklı doktora tezinden üretilmiştir.

ANALYSIS OF TRT COMMERCIALS WITH HUMOUR CONTENT BETWEEN 1980-1990

Öz

One of the most basic objectives of advertisements is to attract the attention of the target audience. In terms of television advertisements, humour is one of the most commonly used methods to attract this attention. This study focuses on the use of humorous advertisements and the way they are used. In general, the aim of the study is to reveal the importance of humour, which has been widely used from past to present, in terms of advertising. The research conducted in this direction covers TRT advertisements from the economic decisions of 24 January 1980 until 7 May 1990, the opening date of the first private television. The research has created a basis for understanding the advertising strategies in that period by dealing with TRT commercials. Within the scope of the study, the 80s, when advertising was developing, are remembered both politically and with the neoliberal decisions taken. TRT commercials in the period under study were evaluated in terms of humour, and qualitative observation method was used to analyse the obtained commercials. In the analysis of the advertisements, how humour was integrated into the advertisement content and which techniques were used were analysed. As a result, the study provides an important perspective to understand the evolution of the advertising sector in Turkey and how humour is used in advertisements. It was concluded that humour is effective in advertising strategies, attracts the attention of the target audience and increases the memorability of the advertisement.

Anahtar Kelimeler

Humour Types, Popular Culture, 1980 Coup, Metaphor, TRT.

Kaynakça

• Adaklı, G. (2014). “Neoliberalizm ve Medya: Dünya’da ve Türkiye’de Medya Endüstrisinin Dönüşümü”. Mülkiye Dergisi, 34 (269), 67-84.
• Atılgan, S. (1993). “Basın Ekonomisi ve Promosyon”. Marmara İletişim Dergisi, 3 (3), 233-238.
• Baldwin, H. (1982). Creating Effective TV Commercials. Chicago: Crain Books.
• Batı, U. (2004). “Meta Estetiği: Kapitalist Toplumlarda Reklamcılık Teorisine Eleştirel Bir Bakış”. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, (6), 68-83. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kilad/issue/61762/923296.
• Boratav, K. (2005). 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm (2. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz Oran, Ş., ve Demirel, F. (2019). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Cheah, I., & Phua, P. (2024). “Generational Advertising: Literature Review and Practitioner Insights on Key Pitfalls and Implications”. International Journal of Advertising, 44(2), 286–312. https://doi.org/10.1080/02650487.2024.2429904
• Çakır, H. (1996). “Türkiye’de Reklamın Tarihçesi”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi | Istanbul University Faculty of Communication Journal(3). https://doi.org/10.17064/iüifhd.59393.
• Danesi, M. (2015). “Advertising Discourse”. The International Encyclopedia of Language and Social Interaction, 1–10. doi:10.1002/9781118611463.wbielsi.
• Dereli, A. B. (2023). “MAXQDA: Yaratıcı Veri Analizi Üzerine Notlar”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 13(1), 149-152. https://doi.org/10.53495/e-kiad.1319405.
• Ekmekçi, Z. & İlhan, G. (2024). “Örgütsel Bir Davranış Olarak Kurumsal Sosyal Savunuculuk: Bibliyometrik Bir Analiz”. Yönetim Bilimleri Dergisi, 22(54), 2275-2301. https://doi.org/10.35408/comuybd.1468837.
• Elden, M., & Bakır, U. (2010). Reklam Çekicilikleri, Cinsellik, Mizah, Korku. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdoğan, İ., & Alemdar, K. (1990). Popüler Kültür ve İletişim. Ankara: Erk Yayınevi.
• Fiske, J. (1996). İletişim Çalışmalarına Giriş (S. İrvan, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Foster, N. (1997). Tuzu Kurular İçin Reklamcılık (2. Basım). İstanbul: Yayınevi Yayıncılık.
• Gerring, J. (2005). “Causation: A Unified Framework for the Social Sciences”. Journal of Theoretical Politics, 17(2), 163-198. https://doi.org/10.1177/0951629805050859.
• Holbrook, M. B. (2006). “Consumption experience, customer value, and subjective personal introspection: An illustrative photographic essay”. Journal of Business Research, 59(6), 714–725. doi:10.1016/j.jbusres.2006.01.008
• Hollis, N. (2011, October 17). “Why Funny TV Commercials Work”. The atlantic. https://www.theatlantic.com/business/archive/2011/10/why-funny-tv-commercialswork/247117/
• Krippendorff, K. (2018). Content Analysis: An Introduction to its Methodology (4th ed.). Sage Publications.
• Mattelart, A. (1995). Beyin İğfal Şebekesi, Uluslararası Reklamcılık. (I. Gürbüz, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Odabaş, Y. & Gülfidan, B. (2003). Tüketici Davranışı, 3. Basım, İstanbul: MediaCat Yayınları.
• Perlman, D., & Fehr, B. (1987). The Development of Intimate Relationships. In D. Perlman & S. Duck (Eds.), Intimate relationships: Development, dynamics, and deterioration (pp. 13–42). Sage Publications, Inc.
• Reichert, T., Childers, C. C., & Leonard, R. N. (2012). “How Sex In Advertising Varies by Product Category: An Analysis of Three Decades of Visual Sexual Imagery In Magazine Advertising”, Journal of Current Issues & Research In Advertising, 33 (1), 1-19.
• Resnik, A., & Stern, B. L. (1977). “An Analysis of Information Content in Television Advertising”. Journal of Marketing, 41(1), 50–53.
• Russell, J. T. & Lane, W. R. (1996). Kleppner’s Advertising Procedure. New Jersey: Prentice-Hall.
• Scott, L. (2015). “Advertising and Advertisements”. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 194–200. doi:10.1016/b978-0-08-097086-8.95094-3.
• Smith, C. R. (2009). Rhetoric and Human Consciousness : A History. Third edition.., Illinois: Waveland Press.
• Sönmez, M. (1992). 100 Soruda 1980’lerden 1990’lara “Dışa Açılan” Türkiye Kapitalizmi. İstanbul: Gerçek Yayınları.
• Sternthal, B., & Craig, C. S. (1973). Humor in Advertising. Journal of Marketing, 37(4), 12–18. doi:10.1177/002224297303700403.
• Taşkın, Y. (2012). “The Conservative Populist Misrepresentation of Turgut Özal: Seeking Legitimacy for the Conservative Elite”. The International Journal of Turkish Studies, 18, 63.
• Tünay, M. (1993). “The Turkish New Right’s Attempt at Hegemony”, Eralp, A. Tünay, M. ve Yesilada, B. (der.), The Political and Socioeconomic Transformation of Turkey, London: Praeger.
• Weinberger, M. G., & Gulas, C. S. (1992). “The Impact of Humor in Advertising: A review”. Journal of Advertising, 21(4), 35–59. https://doi.org/10.1080/00913367.1992.10673384.
• Williams, R. (1999). The Cultural Studies Reader. S. During (Ed.), New York: Routledge.
• Yavuz, Ş. (2006). “Reklamlar ve Reklamcılık Sektörü Açısından 1980’lerde Türkiye Panoraması”. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, (5), 157-182. http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/tr/pub/issue/7374/96546.
• Yıldırım A. & Şimşek H. (1999). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.