Yenilenebilir Enerji Tüketimi Sağlık Harcamaları Üzerinde Etkili Mi? AB Ülkeleri Örneği

Yıl 2024, Cilt: 17 Sayı: 1, 39 - 53, 30.04.2024

Dilek Atılgan , Enver Günay

https://doi.org/10.17218/hititsbd.1402169

Öz

Geleneksel enerji kaynaklarının çevreye ve sağlığa olan zararlı etkilerinden dolayı son dönemde yenilenebilir enerji kaynaklarının tüketimi dünya gündeminde ön plana çıkmıştır. Ülke ekonomilerinin varlığını sürdürebilmesi için bireylerin sağlık ve refahını sağlaması gerekmektedir. Bu bağlamda ülkelerin öncelikli görevi halk sağlığını korumak ve sürdürülebilirliğini sağlamak olmalıdır. Bir ülkenin sağlık harcamaları düzeyini belirleyen pek çok unsur vardır; çevre koşulları da bunlardan biridir. Yenilenemeyen enerji kaynaklarının tüketiminden kaynaklanan sera gazı emisyonlarındaki artış, insan refahı ve çevre için büyük tehlike oluşturabilmektedir. Sera gazı emisyonlarının neden olduğu çevre sorunları, sinir sistemini, akciğerleri etkilemek, solunum yolu hastalıklarına neden olmak gibi birçok açıdan insan sağlığını olumsuz etkilemektedir. Ayrıca sera gazı emisyonlarından kaynaklanan çevre kirliliği sağlık harcamalarını arttırmakta ve iş gücü verimliliğinin azalmasına sebep olmaktadır. Bu olumsuz etkiler göz önüne alındığında yenilenebilir enerji kaynaklarından olan rüzgâr, güneş, jeotermal ve diğer çevre dostu enerji kaynaklarını kullanımın artması ülkelerin enerji ihtiyaçlarını karşılayarak çevresel iyileşmeye katkı sağlayacaktır. Son dönemde ülkelerin milli gelirden sağlık harcamalarına ayrılan kaynakların artış göstermesi ilgili alanda sürdürülebilirliğinin tartışılmasını gündem haline getirmiştir. Bu bakımdan sağlık harcamalarını etkileyen faktörlerin araştırılması politika yapıcılara önemli bilgiler sunacaktır. Bu çalışma 2000-2020 yılları arasında veri ulaşılabilirliği göz önüne alınarak seçilmiş 13 AB (Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Almanya, Avusturya, İspanya, İsveç, İtalya, Portekiz, Yunanistan, Finlandiya, Fransa ve Hollanda) ülkesinde yenilenebilir enerji tüketiminin sağlık harcamalarını hangi yönde etkilediğini araştırmaktadır. Çalışmada yenilenebilir enerji tüketimin en yüksek olduğu ülkeler seçilmiştir. Son dönemde artan sağlık harcamalarının sürdürülebilirliği önem arz etmesi nedeniyle yenilenebilir enerji tüketimi ve ekonomik büyüme değişkenleri analize tabi tutularak konu bakımından sınırlandırılmıştır. Bu bağlamda bulguların politika yapıcılara önemli bilgiler sunacağı düşünülmektedir. Literatürde ilgili konu üzerinde çalışmaların sınırlı olması, panel eşbütünleşme ve panel eşbütünleşme katsayı tahminci testlerinin kullanılmaması çalışmanın ana motivasyonunu oluşturmaktadır. Yenilenebilir enerji tüketimi ve sağlık harcamaları verilerinin 2000 yılından 2020 yılına kadar elde edilmesi çalışmanın ana sınırlılığını oluşturmaktadır. Analiz yöntemi olarak Lagrange carpani (LM) eşbütünleşme ve Common Corelated Effect (CCE) eşbütünleşme tahminci testleri kullanılmıştır. Bu testlerin uygulanmasından önce yatay kesit bağımlılığı ve homojenlik durumu belirlenmiştir. Birim kök sürecinin incelenmesinde Fourier LM birim kök testi kullanılmıştır. Daha sonra eşbütünleşme testi ve uygulamanın son aşaması olan eşbütünleşme katsayı tahmincileri belirlenmiştir. Panel eşbütünleşme katsayı tahmin sonuçlarına göre 13 AB ülkesi için yapılan genel incelemede, yenilenebilir enerji tüketiminin sağlık harcamaları üzerindeki etkisi %10 düzeyinde istatistiki olarak anlamlıdır. Buna göre yenilenebilir enerji tüketimindeki %1’lik artış sağlık harcamalarını % 0,197 oranında azaltmaktadır. Ülke bazlı incelemelerde Danimarka, İspanya, İsveç ve Yunanistan’da yenilenebilir enerji tüketiminin sağlık harcamaları üzerindeki etkisi istatistiksel olarak anlamlı ve negatif bulunmuş ve yenilenebilir enerji tüketimindeki artış sağlık harcamalarını sırasıyla %0,132, %0,111, %1,288 ve %0,782 oranında azaltmaktadır. GSYİH’nin ise sağlık harcamaları üzerindeki etkisi %1 düzeyinde istatistiki olarak anlamlıdır. Buna göre gelirdeki %1’lik artış sağlık harcamalarını %1,071 oranında artırmaktadır. Ülke bazlı incelemelerde Almanya, Avusturya, Belçika, Çekya, Fransa, İspanya, İsveç, İtalya, Portekiz ve Yunanistan’da katsayılar istatistiki olarak anlamlı ve pozitif yönlüdür. İlgili ülkelere ait söz konusu bulgular çevre dostu, tekrar tekrar kullanılabilen enerji tüketimindeki artışın çevre üzerinde olumlu etki yaratarak sağlık harcamalarını azalttığı ve sağlık finansmanının sürdürülebilirliğine olumlu katkı sağlayacağını ifade etmektedir. Buna ek olarak GSYİH’deki artışların sağlık harcamalarına yansıyarak sağlık kalitesinin arttığı vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yenilenebilir Enerji, Sağlık, Sağlık Harcamaları, CCE Yöntemi, AB Ülkeleri

Does Renewable Energy Consumption Have an Effect on Health Expenditures? Example of EU Countries

Öz

Due to the harmful effects of traditional energy sources on the environment and health, the consumption of renewable energy sources has recently come to the fore on the world agenda. In order for national economies to maintain their existence, individuals must ensure their health and welfare. In this context, the priority duty of countries should be to protect public health and ensure its sustainability. There are many factors that determine a country's level of healthcare expenditures; environmental conditions are also one of them. The increase in greenhouse gas emissions resulting from the consumption of non-renewable energy sources can pose a great danger to human welfare and the environment. Environmental problems caused by greenhouse gas emissions negatively affect human health in many ways, such as affecting the nervous system, lungs, and causing respiratory diseases. In addition, environmental pollution resulting from greenhouse gas emissions increases health expenditures and causes a decrease in labor productivity. Considering these negative effects, increasing the use of wind, solar, geothermal, and other environmentally friendly energy sources, which are renewable energy sources, will contribute to environmental improvement by meeting the energy needs of countries. Recently, the increase in the resources allocated to health expenditures from the national income of countries has made the discussion of sustainability in the relevant field a current issue. In this respect, researching the factors affecting health expenditures will provide important information to policy makers. This study examines the health expenditures of renewable energy consumption in 13 EU countries (Belgium, Czech Republic, Denmark, Germany, Austria, Spain, Sweden, Italy, Portugal, Greece, Finland, France, and the Netherlands) selected considering data availability between 2000 and 2020 investigating in which direction it affects. In the study, countries with the highest consumption of renewable energy were selected. Since the sustainability of the recently increasing health expenditures is important, the variables of renewable energy consumption and economic growth were analyzed and the subject was limited. In this context, it is believed that the findings will provide important information to policy makers. The main motivation of the study is that there are limited studies on the relevant subject in the literature and panel cointegration and panel cointegration coefficient estimator tests are not used. Obtaining renewable energy consumption and health expenditure data from 2000 to 2020 constitutes the main limitation of the study. As analysis methods, Lagrange multiplier (LM) cointegration and Common Corelated Effect (CCE) cointegration estimator tests were used. Before the application of these tests, cross-sectional dependence and homogeneity were determined. Fourier LM unit root test was used in examining the unit root process. Then, cointegration test and cointegration coefficient estimators, which is the last stage of the application, were determined. According to the panel cointegration coefficient estimation results, in the general analysis conducted for 13 EU countries, the effect of renewable energy consumption on health expenditures is statistically significant at the 10% level. Accordingly, a 1% increase in renewable energy consumption decreases health expenditures by 0.197%. In country-specific studies, the effect of renewable energy consumption on health expenditures was statistically significant and negative in Denmark, Spain, Sweden, and Greece, reducing health expenditures by 0.132%, 0.111%, 1.288%, and 0.782%, respectively. The effect of GDP on health expenditures appears to be statistically significant at the 1% level. Accordingly, a 1% increase in income increases health expenses by 1.071%. In country-based analyses, the coefficients are statistically significant and positive in Germany, Austria, Belgium, Czech Republic, France, Spain, Sweden, Italy, Portugal, and Greece. These findings indicate that the increase in environmentally friendly, reusable energy consumption will have a positive impact on the environment, reduce health expenditures and contribute positively to the sustainability of health financing. In addition, it emphasizes that increases in GDP are reflected in health expenditures, thus increasing the quality of health.

Anahtar Kelimeler

Renewable Energy, Health, Health Expenditures, CCE Method, EU Countries

Kaynakça

• Adeleye, B.N., Olohunlana, A.O., Ibukun, C.O., Soremi, T., & Suleiman, B. (2022). Mortality rate, carbon emissions, renewable energy and per capita income nexus in Sub-Saharan Africa. PLoS ONE, 17(9), e0274447. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0274447
• Akar, T., Sarıtaş, T., & Akar, G. (2023). Yenilenebilir enerji ve sağlık harcamaları ilişkisi: AB ülkelerinden kanıtlar. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 12(23), 43-48. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3165446
• Apergis, N., Gupta, R., Lau, C.K.M., & Mukherjee, Z. (2018a). US state-level carbon dioxide emissions: does it affect health care expenditure?. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 91, 521-530. https://doi.org/10.1016/j.rser.2018.03.035
• Apergis, N., Jebli, M.B., & Youssef, S.B. (2018b). Does renewable energy consumption and health expenditures decrease carbondioxid emissions? Evidence for Sub-Saharan Africa countries. Renewable Energy, 127, 1011-1016. https://doi.org/10.1016/j.renene.2018.05.043
• Boachie, M.K., Mensah, I.O., Sobiesuo, P., Immurana, M., Iddrisu, A.A., & Kyei-Brobbey, I. (2014). Determinants of public health expenditure in Ghana, A cointegration analysis. Journal of Behavioural Economics, Finance, Entrepreneurship, Accounting and Transport, 2(2), 35-40. https://doi.org/10.12691/jbe-2-2-1
• Breusch, T.S., & Pagan, A.R. (1980). The Lagrange multiplier test and its applications to model specification in econometrics. The Review of Economic Studies, 47(1), 239-253. https://doi.org/10.2307/2297111
• Caruso, G., Colantonio, E., & Gattone, S. A. (2020). Relationships between renewable energy consumption, social factors, and health: A panel vector auto regression analysis of a cluster of 12 EU countries. Sustainability, 12(7), 2915. https://doi.org/10.3390/su12072915
• Demir, S., Demir, H., Karaduman, C., & Cetin, M. (2023). Environmental quality and health expenditures efficiency in Türkiye: The role of natural resources. Environmental Science and Pollution Research, 30(6), 15170-15185. https://doi.org/10.1007/s11356-022-23187-2
• Ecevit, E., Cetin, M., Kocak, E., Dogan, R., & Yildiz, O. (2023). Greenhouse gas emissions, economic globalization, and health expenditures nexus: Does population aging matter in emerging market economies?. Environmental Science and Pollution Research, 30(11), 29961-29975. https://doi.org/10.1007/s11356-022-24274-0
• Ecevit, E., Çetin, M., & Yücel, A. G. (2022). Türkiye’de yenilenebilir enerji ve sağlık: Eşbütünleşme ve nedensellik analizi. Erciyes Akademi, 36(1), 138-156. https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1039755
• Han, K. Cho, M., & Chun, K. (2013). Determinants of health care expenditures and the contribution of associated factors, 16 Cities and provinces in Korea, 2003-2010. Journal Preventive Medical Public Health, 46, 300-308. https://doi.org/10.3961/jpmph.2013.46.6.300
• Hao, Y., Liu, S., Lu, Z. N., Huang, J., & Zhao, M. (2018). The impact of environmental pollution on public health expenditure: Dynamic panel analysis based on Chinese provincial data. Environmental Science and Pollution Research, 25, 18853-18865. https://doi.org/10.1007/s11356-018-2095-y
• Haseeb, M., Kot, S., Hussain, H.I., & Jermsittiparsert, K. (2019). Impact of economic growth, environmental pollution, and energy consumption on health expenditure and R&D expenditure of ASEAN countries. Energies, 12(19), 3598. https://doi.org/10.3390/en12193598
• Kar, M., & Ağır, H. (2006). Türkiye'de beşeri sermaye ve ekonomik büyüme ilişkisi: Eşbütünleşme yaklaşımı ile nedensellik testi, 1926-1994. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(11), 51-68. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/susead/issue/28430/302832
• Kar, M., Ağır, H., & Türkmen, S. (2019). Seçilmiş gelişmekte olan ülkelerde elektrik tüketiminin ekonomik büyümeye etkisinin panel ekonometrik analizi. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(3), 37-48. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/963078
• Karamıklı, A., & Şaşmaz, M.Ü. (2021). Türkiye’de yenilenebilir enerji tüketiminin ekonomik büyüme ve sağlık harcamaları üzerindeki etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, 293-304. https://doi.org/10.30794/pausbed.846221
• Keyifli, N., & Recepoğlu, M. (2020). Sağlık harcamaları, CO2 emisyonu, yenilenebilir enerji tüketimi ve ekonomik büyüme: Bootstrap panel nedensellik testinden kanıtlar. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 10(20), 285-305. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1143528
• Khan, S.A.R. (2019). The role of renewable energy, public health expenditure, logistics and environmental performance in economic growth: An Evidence from Structural Equation Modelling. Preprints. https://doi.org/10.20944/preprints201901.0102.v1
• Koengkan, M., Fuinhas, J.A., & Silva, N. (2020). Exploring the capacity of renewable energy consumption to reduce outdoor air pollution death rate in Latin America and the Caribbean Region. Environmental Science and Pollution Research, 28(2), 1656-1674. https://doi.org/10.1007/s11356-020-10503-x
• Kónya, L. (2006). Exports and growth: Granger causality analysis on OECD Countries with a panel data Approach. Economic Modelling, 23(6), 978-992. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2006.04.008
• Majeed, M. T., Luni, T. & Zaka, G. (2021). Renewable energy consumption and health outcomes: Evidence from global panel data analysis. Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences (PJCSS), 15(1), 58-93. Erişim adresi: https://www.econstor.eu/handle/10419/233768
• Narayan, P. K., & Narayan, S. (2008). Does environmental quality influence health expenditures? Empirical evidence from a panel of selected OECD countries. Ecological economics, 65(2), 367-374. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2007.07.005
• Narayan, S., Narayan, P.K., & Mishra, S. (2010). Investigating the relationship between health and economic growth: Empirical evidence from a panel of 5 Asian countries. Journal of Asian Economics, 21(4), 404-411. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2010.03.006
• Nawab, T., Muneza, C., & Afghan, M. (2021). Impact of renewable energy consumption and health expenditure on air pollutants: Implications for sustainable development in ASEAN countries. IRASD Journal of Energy & Environment, 2(2), 78-89. https://doi.org/10.52131/jee.2021.0202.0019
• Nazlioglu, S., & Karul, C. (2017). Panel LM unit root test with gradual structural shifts. In 40th International Panel Data Conference, 7(8), 1-26. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/319092838_Panel_LM_unit_root_test_with_gradual_structural_shifts
• Örnek, İ., & Türkmen, S. (2019). Gelişmiş ve yükselen piyasa ekonomilerinde sürdürülebilir enerji: Çevresel Kuznets Eğrisi yaklaşımı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(3), 109-129. https://doi.org/10.35379/cusosbil.591118
• Panwar, N. L., Kaushik, S. C., & Kothari, S. (2011). Role of renewable energy sources in environmental protection: A review. Renewableve reviews, 15(3), 1513-1524. https://doi.org/10.1016/j.rser.2010.11.037
• Pata, U. K. (2021). Do renewable energy and health expenditures improve load capacity factor in the USA and Japan? A new approach to environmental issues. The European Journal of Health Economics, 22, 1427-1439. https://doi.org/10.1007/s10198-021-01321-0
• Pesaran, M. H. (2004). General diagnostic tests for cross section dependence in panels. Cambridge Working Papers in Economics, 435. https://doi.org/10.17863/CAM.5113
• Pesaran, M. H. (2006). Estimation and inference in large heterogeneous panels with a multifactor error structure, Econometrica, 74(4), 967-1012. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/3805914
• Pesaran, M.H., Ullah, A., & Yamagata, T. (2008). A bias-adjusted LM test of error cross-section independence. The Econometrics Journal, 11(1), 105-127 https://doi.org/10.1111/j.1368-423X.2007.00227.x
• Pesaran, M.H., & Yamagata, T. (2008). Testing slope homogeneity in large panels. Journal of Econometrics, 142(1), 50-93. https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2007.05.010
• Raeissi, P., Harati-Khalilabad, T., Rezapour, A., Hashemi, S.Y., Mousavi, A., & Khodabakhshzadeh, S. (2018). Effects of air pollution on public and private health expenditures in Iran: A time series study (1972-2014). Journal of Preventive Medicine and Public Health, 51(3), 140. https://doi.org/10.3961/jpmph.17.153
• Samah, I.H.A., Abd Rashid, I.M., Husain, W.A.F.W., Ibrahim, S., Hamzah, H., & Amlus, M.H. (2020). The impact of healthcare expenditure and healthcare sector growth on CO2 emission using dynamic panel data system GMM estimation model during COVID 19 crisis. International Journal of Energy Economics and Policy, 10(6), 235-241. https://doi.org/10.32479/ijeep.9769
• Shang, Y., Razzaq, A., Chupradit, S., An, N.B., & Abdul Samad, Z. (2022). The role of renewable energy consumption and health expenditures in ımproving load capacity factor in ASEAN Countries: Exploring new paradigm using advance panel models. Renewable Energy, 191, 715-722. https://doi.org/10.1016/j.renene.2022.04.013
• Sharma, R. (2018). Health and economic growth: Evidence from dynamic panel data of 143 years. PloS one, 13(10),1-20 doi: https://doi.org/10.1371/journal.pone.0204940
• Somayeh, H., Teymoor, M., & Bahadori Mina, S. (2014). Effect of health on economic growth: A panel data study of developed and developing countries. European Online Journal of Natural and Social Sciences: Proceedings, 2(3), 1273-1278. Erişim adresi: https://european-science.com/eojnss_proc/article/viewFile/3814/1536
• Şenol, P., Oğur, A., A., & Ertekin, E. (2022). İklim değişikliği ve turizm ilişkilerinin ulusal ölçekte kavramsal çerçevesinin belirlenmesi araştırma raporu. Kültür ve Turizm Bakanlığı. Erişim adresi: https://yigm.ktb.gov.tr/Eklenti/109192,iklim-degisikligi-ve-turiz m-iliskilerinin-ulusal-olcekte-kavramsal-cercevesinin-belirlenmesi-arastirma-raporu-2022pdf.pdf?0
• Taş, S., & Atılgan, D. (2023). Sağlık Harcamalarının belirlenmesinde sosyo-ekonomik unsurların etkileri: Türkiye ve seçilmiş AB ülkeleri üzerine panel veri analizi. Journal of Economics and Research, 4(2), 47-73. https://doi.org/10.53280/jer.1338692
• Tıraş, H. H., & Türkmen, S. (2020). Sağlık harcamalarının belirleyicilerine yönelik bir araştırma; AB ve Türkiye örneği. Bingöl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 107-139. https://doi.org/10.33399/biibfad.742255
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possbly integrated process. Journal of Econometrics, 66, 225-250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
• Türkmen, S., & Ağır, H. (2020). Enflasyon ile finansal gelişme ilişkisi: Yüksek ve düşük enflasyonlu ülkeler üzerine ampirik kanıtlar. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 577-592. https://doi.org/10.25287/ohuiibf.709658
• Türkmen, S., Ağır, H., & Günay, E. (2019). Seçilmiş OECD ülkelerinde ar-ge ve ekonomik büyüme: Panel eşbütünleşme yaklaşımından yeni̇ kanıtlar. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 14(2), 89-101. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/beyder/issue/51182/635140
• Ullah, I., Rehman, A., Khan, F.U., Shah, M.H., & Khan, F. (2019). Nexus between trade, CO2 emissions, renewable energy, and health expenditure in Pakistan. The International Journal of Health Planning ve Management, 35(4), 818-831. https://doi.org/10.1002/hpm.2912
• Westerlund, J., & Edgerton, D.L. (2007). A panel bootstrap cointegration test. Economics Letters, 97,185–190. https://doi.org/10.1016/j.econlet.2007.03.003
• World Bank (2023). World development indicators, Erişim adresi: http://databank.worldbank.org/data/reports.aspx?source=world-development-indicators
• Yahaya, A., Nor, N.M., Habibullah, M.S., Ghani, J.A., & Noor, Z.M. (2016). How relevant is environmental quality to per capita health expenditures? Empirical evidence from panel of developing countries. SpringerPlus5, 925, 1-14. https://doi.org/10.1186/s40064-016-2505-x
• Yang, X., Li, N., Mu, H., Ahmad, M., & Meng, X. (2022). Population aging, renewable energy budgets and environmental sustainability: Does health expenditures matter?. Gondwana Research, 106, 303-314. https://doi.org/10.1016/j.gr.2022.02.003
• Yazdi, S., Zahra, T., & Nikos, M. (2014). Public healthcare expenditure and environmental quality in Iran. Recent Advances in Applied Economics, 1, 126-134. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/308760974_Public_Healthcare_Expenditure_and_Environmental_quality_in_Iran
• Zeiri, R., Bouzir, A., Mbarek, M.H.B., & Benammou, S. (2023). The link between economic growth, air pollution and health expenditure in the G7 countries. International Journal of Energy Economics and Policy, 13(4), 156. https://doi.org/10.32479/ijeep.14480