TÜRKİYE’NİN DOĞU YAHUDİLERİ ÜZERİNE ETNOGRAFİK BİR ALAN ARAŞTIRMASI

Year 2018, Volume: 11 Issue: 2, 1281 - 1294, 30.10.2018

Süleyman Şanlı

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.460270

Abstract

Tarihin eski dönemlerinden
beri Anadolu’da Yahudilerin varlığına rastlanmaktadır. Tarih boyunca Anadolu’da
yaşayan Yahudi topluluklarına bakıldığında
Karaim, Romaniot, Aşkenaz ve Sefarad Yahudileri olarak bilinen Yahudi
cemaatlerinin yaşadığı görülmektedir. Sefarad
Yahudilerinin İspanya'dan gönderilmesiyle birlikte oluşan
göç dalgalarının bir sonucu olarak Sefarad Yahudileri, diğer Yahudi gruplar arasında
hakim Yahudi cemaati haline geldi. Yahudiler özellikle İstanbul,
İzmir, Bursa ve Edirne gibi batı bölgelerinde yoğunlaşarak
Osmanlı Devleti’nin farklı yerlerine dağıldılar. Yapılan bilimsel araştırma
ve çalışmaların çoğu özellikle batı bölgelerinde
yaşayan Yahudi cemaatleri üzerine idi. Oysa Gaziantep,
Urfa, Siverek, Diyarbakır, Çermik, Mardin, Nusaybin, Cizre, Başkale
ve Van gibi günümüz Türkiye’sinin doğu kesimlerinde yaşayan
önemli Yahudi toplulukları da vardı.

Doğuda
yaşayan Yahudi toplulukları üzerine yapılan
bilimsel çalışmaların yetersizliği
kaynak sayısının azlığından da anlaşılmaktadır. Bu çalışmada
sunulan verilerin büyük bir kısmı İsrail'de gerçekleştirilen
antropolojik bir alan çalışmasıyla elde edilmiştir.
Doğu Yahudilerinin kültürüne dair bilgiler saha
çalışması boyunca yapılan etnografik mülakatlara
dayanmaktadır. Türkiye’nin doğu ve güneydoğusunda şuanda
en azından bildiğimiz kadarıyla Yahudiler yaşamamaktadır.
Bu çalışma ile bir zamanlar Türkiye’nin doğu
ve güneydoğusunda yaşayan Yahudi topluluklarının
kültürüne dair bir takım bilgiler verilmesi amaçlanmaktadır. 

Keywords

Etnografya, Yahudiler, Kültür

References

• Israelites de Turquie. (1906). Bulletin Mensuel Alliance Israelite Universelle, 66-67.
• Bali, R. (1999). Diyarbakır Yahudileri. In Ş. Beysanoğlu, M. Koz, & Diğerleri, Diyarbakır: Müze Şehir (pp. 367-389). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Braude, B. (1982). Foundation Myths of the Millet System. In B. Braude, & B. Lewis, Christians and Jews in the Ottoman Empire (pp. 69-89). New York: Holmes & Meier Publishers.
• Galante, A. (1961). Histoire des Juifs de Turquie (Vol. 4). İstanbul, Turkiye: The Isis Press.
• Levy, A. (1994). The Jews of the Ottoman Empire. New Jersey, USA: Darwin Press.
• Lewis, B. (1952). Notes and Documents from the Turkish Archives: A Contribution to the History of the Jews. Jerusalem: Israel Oriental Society.
• Lewis, B. (1984). The Jews of Islam. Princeton: Princeton University Press.
• McCarthy, J. (1994). Jewish Population in the Late Ottoman Period. In A. Levy, The Jews of the Ottoman Empire (pp. 375-399). Princeton, New Jersey USA: Darwin Press.
• Ortaylı, İ. (1994). Ottomanism and Zionism During the Second Constitutional Period 1908-1915. In A. Levy, The Jews of the Ottoman Empire (pp. 527-539). New Jersey, USA: Darwin Press.
• Rodrigue, A. (2003). Jews and Muslims: Images of Sephardi and Eastern Jewries in Modern Times. Uniteds States of America: University of Washington Press.
• Schroeter, D. J. (1994). Jewish Quarters in the Arab-Islamic Cities of the Ottoman Empire. In A. Levy, The Jews of the Ottoman Empire (pp. 285-301). New Jersey, USA: The Darwin Press.
• Shaw, S. J. (1991). The Jews of the Ottoman Empire and Turkish Republic. London: Macmillan.
• Shmuelevitz, A. (1984). The Jews of the Ottoman Empire in the Late Fifteenth and the Sixteenth Centuries. Leiden: E.J Brill.
• Toktaş, Ş. (2007). Citizenship and Migration from Turkey to Israel: A Comperative Study on Turkish Jews in Israel. East European Quarterly , XLI (2), 117-148.
• Toktaş, Ş. (2006). Turkey's Jews and Their Immigration to Israel. Middle Eastern Studies , 42 (3), 505-519.
• Weiker, W. F. (1988). The Unseen Israelis: The Jews from Turkey in Israel. London: The Jerusalem Centre for Public Affairs, Centre for Jewish Community Studies.
• Zaken, M. (2007). Jewish Subjects and Their Tribal Chieftains in Kurdistan. Boston: Brill.