Kavramların Çoğulluğu: Ortak, Paylaşılan, Birlikte ve Eşit Ebeveynlik Üzerine Bir Derleme

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 124 - 147, 30.06.2025

Beyzanur Balahorli , Gülçin Karadeniz

https://doi.org/10.47793/hp.1606928

Abstract

Çocukluk ve ergenlikte karşılaşılan sorunların erken nedenleri incelendiğinde, ebeveynliğin önemi ile anne-babanın işbirliğine dayalı tutumu öne çıkmaktadır. Kronosistem temelli çalışmalar, artan boşanma oranlarıyla birlikte ebeveyn-çocuk etkileşiminin biçim değiştirdiğini vurgulamaktadır. Bu çerçevede literatürde birlikte ebeveynlik, paylaşılan ebeveynlik, ortak ebeveynlik ve eşit ebeveynlik terimleri kullanılmaktadır. Çalışmanın amacı, bu kavramların içeriklerini karşılaştırmak ve tek bir birleşik terime geçişin olanaklı olup olmadığını değerlendirmektir. Türkiye örnekleminde 2017-2023 yılları arasında yürütülmüş ve Türkçeye uyarlanmış 21 çalışmadan ölçütlere uyan 15’i incelenmiştir. Bulgular, ortak ebeveynliğin ebeveynler arasındaki görev paylaşımına odaklandığını; paylaşılan ebeveynliğin özellikle babanın çocuğun esenliğine katılımını vurguladığını; birlikte ebeveynliğin yalnızca sorumlulukları değil, hedef ve hayalleri de paylaşan üçlü (anne-baba-çocuk) ilişkiyi kapsadığını; eşit ebeveynliğin ise toplumsal cinsiyet rollerine meydan okuyarak dengeli çalışma saatleri ve benzer ücretler üzerinden sorumlulukların gönüllü olarak paylaşıldığını gösterdi. Dört kavramın da çocuk gelişimi ve uyumuna olumlu etkileri olmakla birlikte, ortak ve birlikte ebeveynlik yaklaşımları ebeveyn tutum ve davranışları bağlamında daha belirleyici görünmektedir. Bulgular, gelecekte uzman görüşleriyle tek ve kapsayıcı bir kavramın benimsenebileceğini göstermektedir.

Keywords

ortak ebeveynlik, paylaşılan ebeveynlik, birlikte ebeveynlik, eşit ebeveynlik, annelik bekçiliği

The Plurality of Parenting Concepts: A Review of Co-parenting, Shared Parenting, Joint Parenting, and Equal Parenting

Abstract

When exploring the early roots of problems observed in childhood and adolescence, the importance of parenting and parents’ collaborative stance becomes evident. Chronosystem-based studies highlight that parent–child interactions have evolved alongside rising divorce rates. In this context, the literature employs the terms co-parenting, shared parenting, joint parenting, and equal parenting. This review compares these concepts and assesses whether they can be unified under a single umbrella term. Twenty-one Turkish-sample studies conducted between 2017 and 2023 were screened; fifteen met the inclusion criteria and were analysed. Findings show that joint parenting centres on how parents distribute and manage child-related tasks; shared parenting stresses the father’s involvement in the child’s well-being; co-parenting embraces not only the division of responsibilities but also the sharing of goals and dreams within a triangular mother–father–child relationship; and equal parenting foregrounds gender-egalitarian ideas, balanced working hours, and comparable salaries, with duties assumed by choice. Although all four models positively influence children’s development and adaptation, joint and co-parenting emerge as more decisive factors through their focus on parental attitudes and behaviours. Overall, the evidence suggests that future research—supported by expert consensus—may adopt a single, comprehensive concept.

Keywords

co-parenting, shared parenting, joint parenting, equal parenting, maternal gatekeeping

References

• Abidin, R. R., & Brunner, J. F. (1995). Development of a parenting alliance inventory. Journal of Clinical Child Psychology, 24(1), 31–40. https://doi.org/10.1207/s15374424jccp2401_4
• Ahrons, C. R. (1981). The continuing coparental relationship between divorced spouses. American Journal of Orthopsychiatry, 51(3), 415–428. https://doi.org/10.1111/j.1939-0025.1981.tb01390.x
• Ahrons, C. R. (2007). Family ties after divorce: Long-term implications for children. Family Process, 46(1), 53–65. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.2006.00191.x
• Ainsworth, M., Blehar, M., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Lawrence Erlbaum Associates. https://doi.org/10.4324/9780203758045
• Akın, M. (2015). Modern aile yapısında ebeveynlik rolleri ve yeni kavramlar. In A. Demir (Ed.), Çocuk gelişimi ve eğitimi (ss. 150–175). Nobel.
• Aktaş, G. A. (2017). Baba katılımı ve çocuk uyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi: Anne bekçiliği ve evlilik uyumunun etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Aktaş, G. A., & Aydın, A. (2020). Anne Bekçiliği Ölçeği anne formunun Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 23(46), 63–77.
• Aktaş, G. A., & Aydın, A. (2020). Babaların gözünden anne bekçiliği: Bir ölçek uyarlama çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(27), 3565–3590. https://doi.org/10.26466/opus.724644
• Aktaş, G. A., & Duman, M. E. (2021). Genişletilmiş anne bekçiliği kavramsal modelinin anneye özgü değişkenler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, 7(2), 217–237. https://doi.org/10.35235/uicd.1019848
• Allen, S. M., & Hawkins, A. J. (1999). Maternal gatekeeping: Mothers’ beliefs and behaviors that inhibit greater father involvement in family work. Journal of Marriage and the Family, 61(1), 199–212. https://doi.org/10.2307/353894
• Amato, P. R., & Keith, B. (1991). Parental divorce and the well-being of children: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 110(1), 26–46. https://doi.org/10.1037/0033-2909.110.1.26
• Austin, W. G., Fieldstone, L., & Pruett, M. K. (2013). Bench book for assessing parental gatekeeping in parenting disputes: Understanding the dynamics of gate closing and opening for the best interests of children. Journal of Child Custody, 10(1), 1–16. https://doi.org/10.1080/15379418.2013.778693
• Avcı, S. Ç., & Güleç, D. (2020). Yeni bir kavram: Helikopter ebeveynlik. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 3(2), 163–168. https://doi.org/10.38108/ouhcd.738884
• Balcı, F. (2023, 22 Mayıs). Aile tutumlarının çocuğun duygu regülasyonu üzerindeki belirleyiciliği. Scandicot. https://scandicot.com/blog/f/aile-tutumlarının-çocuğun-regülasyonu-üzerindeki-belirleyiciliği
• Barclay, D. L. L., Lupton, D., & Barclay, L. (1997). Constructing fatherhood: Discourses and experiences. Sage.
• Belsky, J. (1984). The determinants of parenting. In M. H. Bornstein (Ed.), Handbook of parenting (Vol. 1, pp. 3–32). Wiley. https://doi.org/10.1002/9781119125556.devpsy405
• Belsky, J., Crnic, K., & Gable, S. (1995). The determinants of coparenting in families with toddler boys: Spousal differences and daily hassles. Child Development, 66(2), 629–642. https://doi.org/10.2307/1131939
• Bowlby, J. (1969). Attachment and loss (Vol. 1). Random House.
• Brosch, A. (2016). When the child is born into the Internet: Sharenting as a growing trend among parents on Facebook. The New Educational Review, 43(1), 225–235. https://doi.org/10.15804/tner.2016.43.1.19
• Calasanti, T. M., & Bailey, C. A. (1991). Gender inequality and the division of household labor in the United States and Sweden: A socialist-feminist approach. Social Problems, 38(1), 34–53. https://doi.org/10.2307/800637
• Camara, K. A., & Resnick, G. (1989). Styles of conflict resolution and cooperation between divorced parents: Effects on child behavior and adjustment. American Journal of Orthopsychiatry, 59(4), 560–575. https://doi.org/10.1111/j.1939-0025.1989.tb02747.x
• Çetin, M. (2020). Ortak ebeveynlik ve eğitimde aile katılımı: Güdüsel inançların arabuluculuk rolleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Çoban, İ. (2017). The effect of maternal gatekeeping on shared past conversations through father involvement [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Cohen, R. S., & Weissman, S. (1984). The parenting alliance. In R. S. Cohen, B. J. Cohler, & S. Weissman (Eds.), Parenthood: A psychodynamic perspective (pp. 33–49). Guilford Press.
• Coltrane, S. (1996). Family man: Fatherhood, housework, and gender equity. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780195082166.001.0001
• Cowan, C. P., & Cowan, P. A. (2000). When partners become parents: The big life change for couples. Lawrence Erlbaum Associates.
• Deutsch, F. M. (2001). Equally shared parenting. Current Directions in Psychological Science, 10(1), 25–28. https://doi.org/10.1111/1467-8721.00107
• Doherty, W. J., Kouneski, E. F., & Erickson, M. F. (1998). Responsible fathering: An overview and conceptual framework. Journal of Marriage and Family, 60(2), 277–292. https://doi.org/10.2307/353848
• Ebeoğlu Duman, M., & Akgöz Aktaş, G. (2021). Anne bekçiliğini etkileyen anne özelliklerinin incelenmesi. Nesne Dergisi, 9(22), 801–817. https://doi.org/10.7816/nesne-09-22-04
• Egeren, L. A. V., & Hawkins, D. P. (2004). Coming to terms with coparenting: Implications of definition and measurement. Journal of Adult Development, 11(3), 165–178. https://doi.org/10.1023/B:JADE.0000035625.74672.0b
• Fagan, J., & Barnett, M. (2003). The relationship between maternal gatekeeping, paternal competence, mothers’ attitudes about the father role, and father involvement. Journal of Family Issues, 24(8), 1020–1043. https://doi.org/10.1177/0192513X03256397
• Feinberg, M. E. (2003). The internal structure and ecological context of coparenting: A framework for research and intervention. Parenting: Science and Practice, 3(2), 95–131. https://doi.org/10.1207/S15327922PAR0302_01
• Feinberg, M. E., & Kan, M. L. (2008). Establishing Family Foundations: Intervention effects on coparenting, parent/infant well-being, and parent–child relations. Journal of Family Psychology, 22(2), 253–263. https://doi.org/10.1037/0893-3200.22.2.253
• Feinberg, M. E., Brown, L. D., & Kan, M. L. (2012). A multi-domain self-report measure of coparenting. Parenting, 12(1), 1–21. https://doi.org/10.1080/15295192.2012.638870
• Feinberg, M. E., Kan, M. L., & Hetherington, E. M. (2007). The longitudinal influence of coparenting conflict on parental negativity and adolescent maladjustment. Journal of Marriage and Family, 69(3), 687–702. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2007.00400.x
• Fernandez, M., & Nichols, L. (1996). Ecological approach in practice: A case study of the Ounce of Prevention Fund. Journal of Sociology & Social Welfare, 23(4), 121–141. https://doi.org/10.15453/0191-5096.2334
• Geiger, B. (1996). Fathers as primary caregivers. Greenwood Press.
• Gerson, K. (1997). The social construction of fatherhood. In T. Arendell (Ed.), Contemporary parenting: Challenges and issues (pp. 119–153). Sage.
• Gürmen, M. S. (2019). Çocukla gelen ve hiç bitmeyen ilişki: Ortak ebeveynlik. Türk Psikoloji Yazıları, 22(44), 15–31. https://doi.org/10.31828/tpy1301996120181126m000010
• Hauser, O. (2012). Pushing daddy away? A qualitative study of maternal gatekeeping. Qualitative Sociology Review, 8(1), 35–59. https://doi.org/10.18778/1733-8077.8.1.03
• Hawkins, A. J., & Dollahite, D. C. (1997). Beyond the role-inadequacy perspective of fathering. In A. J. Hawkins & D. C. Dollahite (Eds.), Generative fathering: Beyond deficit perspectives (pp. 3–16). Sage.
• Hays, S. (1996). The cultural contradictions of motherhood. Yale University Press.
• Hohmann-Marriott, B. (2011). Coparenting and father involvement in married and unmarried co-resident couples. Journal of Marriage and Family, 73(1), 296–309. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2010.00805.x
• Kağıtçıbaşı, Ç., & Ataca, B. (2017). Çocuğun değeri ve aile değişimi: Türkiye’den otuz yıllık bir portre. Sosyoloji Dergisi, 38(2), 77–101.
• Karabulut, H. (2021). Okul öncesi dönem (3–6 yaş) ve ilkokul dönemi (7–11 yaş) için Annelik Bekçiliği Ölçeği’nin (ABÖ) uyarlanması: Anne ve baba formu. Uluslararası İnsan Çalışmaları Dergisi, 7(1), 34–53. https://doi.org/10.35235/uicd.828666
• Karabulut, H., & Şendil, G. (2017). Annelik Bekçiliği Ölçeği’nin (ABÖ) Türkçeye uyarlanması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(60), 686–699. https://doi.org/10.17755/esosder.304704
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 26–33.
• Karadeniz, G. (2019). Genç yetişkin erkeklerin algıladıkları baba tutumları ile bireyleşme arasındaki ilişkide psikolojik sağlamlığın düzenleyici rolü [Yayımlanmamış doktora tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Karakaş, S. (2002). Nedensellik ilişkisi ve pozitif bilimin amaçları arasında deneysel ve korelatif yaklaşımlar. Klinik Psikiyatri, 5, 72–81.
• Katz, L. F., & Woodin, E. M. (2002). Hostility, hostile detachment, and conflict engagement in marriages: Effects on child and family functioning. Child Development, 73(2), 636–651. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00428
• Kaya Bican, E. (2022). Türkiye’de annelik bekçiliğine yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve tutumların çelişik cinsiyetçilikle ilişkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Doğu Teknik Üniversitesi.
• Kaya, İ. (2003). Evlilik uyumu ile çocuklardaki davranış problemleri arasındaki ilişkide çocuk yetiştirme tutumlarının rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Kılıç, S. (2022). Eş sermayesi ve baba katılımı ilişkisinde baba öz yeterliliğinin aracı rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].Maltepe Üniversitesi.
• Kocayörük, E. (2010). Ergen gelişiminde aile işlevleri ve baba katılımı. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 37–45.
• Kruk, E. (1992). Psychological and structural factors contributing to the disengagement of non-custodial fathers after divorce. Family Court Review, 30(1), 81–101. https://doi.org/10.1111/j.174-1617.1992.tb01270.x
• Kruk, E. (1994). Grandparent visitation disputes: Multigenerational approaches to family mediation. Mediation Quarterly, 12(1), 37–53. https://doi.org/10.1002/crq.3900120105
• Kruk, E., & Hall, B. L. (1995). The disengagement of paternal grandparents subsequent to divorce. Journal of Divorce & Remarriage, 23(1–2), 131–148. https://doi.org/10.1300/J087v23n01_09
• Kuzucu, Y. (2011). Değişen babalık rolü ve çocuk gelişimine etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 79–89.
• Lamela, D., Figueiredo, B., & Bastos, A. (2013). Perfis de vinculação, coparentalidade e ajustamento familiar em pais recém-divorciados: Diferenças no ajustamento psicológico. Psicologia: Reflexão e Crítica, 26(1), 19–28. https://doi.org/10.1590/S0102-79722013000100003
• Maccoby, E. E., & Martin, J. A. (1983). Socialization in the context of family. In Handbook of child psychology (4th ed., Vol. 4, pp. 1–102). Wiley.
• Maccoby, E. E., Depner, C. E., & Mnookin, R. H. (1990). Coparenting in the second year after divorce. Journal of Marriage and the Family, 52(1), 141–155. https://doi.org/10.2307/352846
• Margolin, G., Gordis, E. B., & John, R. S. (2001). Coparenting: A link between marital conflict and parenting in two-parent families. Journal of Family Psychology, 15(1), 3–21. https://doi.org/10.1037/0893-3200.15.1.3
• Mascheroni, G., Ponte, C., & Jorge, A. (2018). Digital parenting: The challenges for families in the digital age (Yearbook 2018). Nordicom.
• McHale, J. P. (1995). Coparenting and triadic interactions during infancy: The roles of marital distress and child gender. Developmental Psychology, 31(6), 985–996. https://doi.org/10.1037/0012-1649.31.6.985
• McHale, J. P. (1997). Overt and covert coparenting processes in the family. Family Process, 36(2), 183–201. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.1997.00183.x
• McHale, J. P. (2007). When infants grow up in multiperson relationship systems. Infant Mental Health Journal, 28(4), 370–392. https://doi.org/10.1002/imhj.20142
• McHale, J. P., & Irace, K. (2011). Coparenting in diverse family systems. In J. P. McHale & K. M. Lindahl (Eds.), Coparenting: A conceptual and clinical examination of family systems (pp. 15–37). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/12328-000
• McHale, J. P., Kuersten-Hogan, R., Lauretti, A., & Rasmussen, J. L. (2000). Parental reports of coparenting and observed coparenting behavior during the toddler period. Journal of Family Psychology, 14(2), 220–236. https://doi.org/10.1037/0893-3200.14.2.220
• McHale, J. P., & Rasmussen, J. L. (1998). Coparental and family group-level dynamics during infancy: Early family precursors of child and family functioning during preschool. Development and Psychopathology, 10(1), 39–59. https://doi.org/10.1017/S0954579498001527
• McLanahan, S., & Beck, A. N. (2010). Parental relationships in fragile families. The Future of Children, 20(2), 17–37. https://doi.org/10.1353/foc.2010.0007
• Minuchin, P. (1985). Families and individual development: Provocations from the field of family therapy. Child Development, 56(2), 289–302. https://doi.org/10.2307/1129720
• Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Routledge.
• Morrill, M. I., Hines, D. A., Mahmood, S., & Cordova, J. V. (2010). Pathways between marriage and parenting for wives and husbands: The role of coparenting. Family Process, 49(1), 59–73. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.2010.01308.x
• Öngel Atar, A., Yalçın, Ö., Uygun, E., Çiftçi Demirci, A., & Erdoğan, A. (2016). Madde kullanım bozukluğu olan ergenlerde aile işlevlerinin, çift uyumunun ve anne-baba tutumunun değerlendirilmesi. Archives of Neuropsychiatry, 53(1), 38–44.
• Özdemir, Y., & Sağkal, A. S. (2020). Ebeveynlik dansı: Birlikte ebeveynliğe ilişkin kuramsal ve ampirik bir derleme. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(2), 428–444.
• Özdemir, Y., Sağkal, A. S., Salman-Engin, S., Çakıroğlu Çevik, A., & Gür, G. (2020). Türkiye’de birlikte ebeveynlik deneyimleri: Nitel bir çalışma. Nesne Dergisi, 8(18), 43–68.
• Özdemir, Y., Sağkal, A. S., Salman-Engin, S., Çakıroğlu Çevik, A., & Şakiroğlu, M. (2020). Birlikte ebeveynlik: Doğası, çocuklar üzerindeki etkileri ve güçlendirilmesi (TÜBİTAK/SOBAG Projesi No. 118K047).
• Özdemir, Y., Sağkal, A. S., Salman-Engin, S., Şakiroğlu, M., & Çevik, A. Ç. (2021). Birlikte Ebeveynlik Ölçeği: Ölçek geliştirme, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 24(47), 40–58.
• Palancı, S. (2021). Okul öncesi dönemde çocuğu olan annelerin çocuklarının duygularına ilişkin inançları ile anne bekçiliği arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. KTO Karatay Üniversitesi.
• Pilkington, P., Rominov, H., Brown, H. K., & Dennis, C. L. (2019). Systematic review of the impact of coparenting interventions on paternal coparenting behaviour. Journal of Advanced Nursing, 75(1), 7–29. https://doi.org/10.1111/jan.13815
• Pleck, J. H. (1997). Paternal involvement: Levels, sources, and consequences. In M. E. Lamb (Ed.), The role of the father in child development (pp. 66–103). John Wiley & Sons.
• Risman, B. J. (1998). Gender vertigo: American families in transition. Yale University Press.
• Scarff, J. R. (2019). Postpartum depression in men. Innovations in Clinical Neuroscience, 16(5–6), 11–14.
• Seay, A., Freysteinson, W. M., & McFarlane, J. (2014). Positive parenting. Nursing Forum, 49(3), 200–208.
• Sert, E. (2023). Babaların annelik bekçiliği algıları ile katılım düzeyleri ve 48–66 aylık çocuklarının özbakım becerileri arasındaki ilişki [Yüksek lisans tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi.
• Smith, J. (2018). Parenting roles and new concepts in modern family structures. In M. Brown (Ed.), Child development and education (pp. 120–145). Cambridge University Press.
• Teubert, D., & Pinquart, M. (2010). The association between coparenting and child adjustment: A meta-analysis. Parenting: Science and Practice, 10(4), 286–307. https://doi.org/10.1080/15295192.2010.492040
• Teubert, D., & Pinquart, M. (2011). The Coparenting Inventory for Parents and Adolescents (CI-PA). European Journal of Psychological Assessment, 27(3), 206–215. https://doi.org/10.1027/1015-5759/a000068
• Van Egeren, L. A., & Hawkins, D. P. (2004). Coming to terms with coparenting: Implications of definition and measurement. Journal of Adult Development, 11(3), 165–178. https://doi.org/10.1023/B:JADE.0000035625.74672.0b
• Van Holland De Graaf, J., Hoogenboom, M., De Roos, S., & Bucx, F. (2018). Socio-demographic correlates of fathers’ and mothers’ parenting behaviors. Journal of Child and Family Studies, 27(7), 2315–2327.
• Walker, J. (1993). Co-operative parenting post-divorce: Possibility or pipedream? Journal of Family Therapy, 15(3), 273–293. https://doi.org/10.1111/j.1467-6427.1993.00759.x
• Walzer, S. (1998). Thinking about the baby: Gender and transitions into parenthood. Temple University Press.
• Wilson, G. B. (2008). Conflict and coparenting: The constructs of nonresident fathers. Family Court Review, 46(3), 609–621. https://doi.org/10.1111/j.1744-1617.2008.00227.x
• Yurdakul, İ. K., Dönmez, O., Yaman, F., & Odabaşı, H. F. (2013). Dijital ebeveynlik ve değişen roller. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 883–896.