Okul Psikolojik Danışmanlarının Pozitif Psikoloji Müdahalelerine İlişkin Görüşleri: Nitel Bir Çalışma

Year 2025, Volume: 7 Issue: 3, 278 - 307, 31.10.2025

İlayda Atıcı , Dilara Ateş Kocataş , İlkem Başaran Şahan , Ratibe Özdemir , Aslı Uz Baş

https://doi.org/10.47793/hp.1763342

Abstract

Bu nitel araştırma, okul psikolojik danışmanlarının eğitim ortamlarında pozitif psikoloji müdahalelerine ilişkin algılarını, deneyimlerini ve uygulama pratiklerini incelemeyi amaçlamaktadır. Fenomenolojik desenle yürütülen çalışmada, Ege Bölgesi’ndeki farklı okul tür ve kademelerinde görev yapan 14 psikolojik danışman, maksimum çeşitlilik örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Veriler pozitif psikoloji kuramı temelli yarı yapılandırılmış görüşmeler aracılığıyla toplanmış ve içerik analiziyle çözümlenmiştir. Bulgular, katılımcıların pozitif psikoloji müdahalelerini bireylerin güçlü yönlerine, iyi oluşuna ve çözüm odaklı yaklaşımlara vurgu yapan, farkındalık ve şefkat unsurlarını içeren bir anlayışla tanımladıklarını göstermektedir. Bazı katılımcılar metafor temelli etkinlikler, grup çalışmaları ve bireysel danışma süreçlerinde bu yaklaşımları uygularken; çoğunluğun alanda resmi bir eğitim almadığı belirlenmiştir. Müdahalelerin öğrencilerde öz farkındalık, özgüven, duygu düzenleme, empati ve akademik motivasyonu artırdığı; ancak sürdürülebilirlik ve öğrenci ilgisi açısından sınırlılıklar olduğu ifade edilmiştir. Zaman, mekân, personel eksikliği; yönetim desteğinin sınırlı olması ve akademik başarı odaklı okul kültürü başlıca engeller olarak belirtilmiştir. Etkililiğin artırılması için MEB destekli programlar, hizmet içi eğitimler, disiplinler arası iş birliği ve yaş-kültür düzeyine uygun materyaller önerilmiştir.

Keywords

pozitif psikoloji müdahaleleri , okul psikolojik danışmanlığı , eğitim müdahaleleri

Ethical Statement

Araştırma için Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’ndan 21,05,2025 tarihinde, E-87347630-659-1395737 sayılı kararla etik kurul izni alınmıştır.

School Counselors’ Perspectives on Positive Psychology Interventions: A Qualitative Study

Abstract

This qualitative study aimed to explore school counselors’ perceptions, experiences, and implementation practices regarding positive psychology interventions in educational settings. Employing a phenomenological design within a qualitative paradigm data were collected from 14 counselors working in various school levels and types in the Aegean region of Turkey, selected through maximum variation sampling. Semi-structured interviews were conducted, and data were analyzed using content analysis. The findings revealed that counselors conceptualized positive psychology interventions as approaches emphasizing individuals’ strengths, well-being, and solution-focused perspectives, integrating elements such as mindfulness and compassion. While some participants reported using techniques like metaphor-based activities, group sessions, and individual counseling—mainly with students—many lacked formal training in the field. Counselors perceived these interventions as enhancing self-awareness, self-confidence, emotional regulation, empathy, and academic motivation, though sustainability and student engagement were identified as challenges. Structural (time, space, staffing), institutional (policy constraints, limited administrative support), and cultural (academic performance focus) barriers were reported. Recommendations to enhance effectiveness included Ministry of Education-supported programs, in-service training, interdisciplinary collaboration, and context-appropriate intervention materials.

Keywords

positive psychology interventions , school counseling , educational interventions

Ethical Statement

Ethical approval for the study was obtained from the Dokuz Eylul University Social and Human Sciences Research and Publication Ethics Committee on May 21, 2025, with the decision numbered E-87347630-659-1395737.

References

• Baltacı, A. (1994). Nitel araştırma süreci: Nitel bir desen önerisi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 1(1), 1-20.
• Baourda, V. C., Brouzos, A., & Vassilopoulos, S. P. (2024). “Feel Good-Think Positive”: A Positive Psychology Intervention for Enhancing Optimism and Hope in Elementary School Students. A Pilot Study. International Journal of Applied Positive Psychology, 9(2), 1105-1125.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Carr, A., Cullen, K., Keeney, C., Canning, C., et al. (2020). Effectiveness of positive psychology interventions: a systematic review and meta-analysis. The Journal of Positive Psychology, 15(6), 754–790. https://doi.org/10.1080/17439760.2020.1818807
• Cavioni, V., Grazzani, I., Ornaghi, V., & Agliati, A. (2020). Mental health promotion in schools: A comprehensive theoretical framework. International Journal of Emotional Education, 12(1), 65–82.
• Cilar, L., Štiglic, G., Kmetec, S., Barr, O., & Pajnkihar, M. (2020). Effectiveness of school-based mental well-being interventions among adolescents: A systematic review. Journal of Advanced Nursing, 76(8), 2023–2045. https://doi.org/10.1111/jan.14408
• Cohen, L., & Manion, L. (1989). Research methods in education (3rd ed.). Routledge.
• Coulombe, S., Hardy, K., & Goldfarb, R. (2020). Promoting wellbeing through positive education: A critical review and proposed social ecological approach. Theory and Research in Education, 18(3), 295-321. https://doi.org/10.1177/1477878520988432
• Creswell, J. W. (2014). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (4th ed.). Sage Publications.
• Creswell, J. W. (2015). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (M. Bütün & S. B. Demir, Çev. Ed.). Siyasal Kitabevi.
• Davies, C. A., Cordier, R., Graham, P., Littlefair, D., et al. (2025). Interventions to improve connectedness, belonging, and engagement in secondary schools: A systematic review and meta-analysis. Education Sciences, 15(5), 582. https://doi.org/10.3390/educsci15050582
• Durlak, J. A., & DuPre, E. P. (2008). Implementation matters: A review of research on the influence of implementation on program outcomes and the factors affecting implementation. American journal of community psychology, 41(3), 327-350. https://doi.org/10.1007/s10464-008-9165-0
• Eroğul, N. (2024). Türkiye’de pozitif psikolojinin eğitimde kullanılmasına yönelik gereklilikler. Heterotopic View, 2(2), 92–101.
• Eryılmaz, A. (2012). Pozitif psikoterapi bağlamında geliştirilen ergenler için amaçları genişletme grup rehberliği programının etkililiğinin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37(164), 3–19.
• Eryılmaz, A. (2013). Pozitif psikolojinin psikolojik danışmanlık ve rehberlik alanında gelişimsel ve önleyici hizmetler bağlamında kullanılması. The Journal of Happiness & Well-Being, 1(1), 1–22.
• Fariz, S. (2022). Pozitif psikoloji temelli psiko-eğitim programının ergenlerde öznel iyi oluş ve dijital oyun bağımlılığına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi
• Göçer, A. (2014). Fenomenolojik araştırma yöntemi ve uygulamaları. Pegem Akademi.
• Güler Şen, T. (2025). Ortaokul öğrencilerinde pozitif psikoloji temelli müdahale programının etkililiğinin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Güler, T., & Baş, A. U. (2023). Ortaokul öğrencilerine yönelik sınıf/okul temelli pozitif psikoloji uygulamalarının etkililiğinin incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(1), 409–429. https://doi.org/10.51460/baebd.1261201
• Gümüş, Z., Keskin, R., ve Tarhan, N. (2022). PERMA Modeline Göre Pozitif Psikoloji Eğitiminin İyi Oluş Üzerine Etkisi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(14), 1-12. https://doi.org/10.32739/uskudarsbd.8.14.99
• Iasiello, M., & Van Agteren, J. (2020). Mental health and/or mental illness: A scoping review of the evidence and implications of the dual-continua model of mental health. Evidence Base: A journal of evidence reviews in key policy areas, (1), 1-45. https://doi.org/10.21307/eb-2020-001
• Karasar, N. (2005). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. M. A. Kozak (Ed.), Bilimsel araştırma: Tasarım, yazım ve yayım teknikleri (ss. 61–82). Detay Yayıncılık.
• Kern, M. L., Waters, L. E., Adler, A., & White, M. A. (2015). Assessing employee well-being in schools using a multifaceted approach: Associations with physical health, life satisfaction, and professional thriving. Psychological Services, 12(2), 123–135. https://doi.org/10.1037/ser0000037
• Keyes, C. L. (2002). The mental health continuum: From languishing to flourishing in life. Journal of health and social behavior, 207-222. https://doi.org/10.2307/3090197
• Keyes, C. L. (2007). Promoting and protecting mental health as flourishing: a complementary strategy for improving national mental health. American psychologist, 62(2), 95.
• Kırışık, H., Ulusal, F., ve Borazan, N. G. (2025). Yaşlı bireylere yönelik pozitif psikoloji müdahalelerinin gerontolojik perspektiften değerlendirilmesi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 17(1), 133-139. https://doi.org/10.18863/pgy.1449444
• Kibe, C., & Boniwell, I. (2015). Teaching well-being and resilience in primary and secondary school. In S. Joseph (Ed.), Positive psychology in practice: Promoting human flourishing in work, health, education, and everyday life (2nd ed., pp. 297–312). Wiley.
• Koçhan, K. (2021). Psikolojik sağlamlık psiko-eğitim programının sekizinci sınıf öğrencilerinin psikolojik sağlamlık, okul tükenmişliği ve okula bağlanma düzeylerine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Marques, S., Lopez, S., & Pais-Ribeiro, K. (2011). Building hope for the future: A program to foster strengths in middle-school students. Journal of Happiness Studies, 12, 139–152. https://doi.org/10.1007/s10902-009-9180-3
• Mendes de Oliveira, C., Santos Almeida, C. R., & Hofheinz Giacomoni, C. (2022). School-based positive psychology interventions that promote well-being in children: A systematic review. Child Indicators Research, 15(5), 1583–1600. https://doi.org/10.1007/s12187-022-09935-3
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). SAGE Publications.
• Norrish, J. M., Williams, P., O’Connor, M., & Robinson, J. (2013). An applied framework for positive education. International Journal of Wellbeing, 3(2), 147–161. https://doi.org/10.5502/ijw.v3i2.2
• OECD. (2023). Education at a glance 2023: OECD indicators. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9f129eab-en
• Owens, R. L., & Waters, L. (2020). What does positive psychology tell us about early intervention and prevention with children and adolescents? A review of positive psychological interventions with young people. The Journal of Positive Psychology, 15(5), 588–597. https://doi.org/10.1080/17439760.2020.1789706
• Öztürk, N., & Sumbas, E. (2022). Ortaöğretim Okullarında Çalışan Psikolojik Danışmanların Değerler Eğitimine Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 51(236), 3143-3166.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Pegem Akademi.
• Pezirkianidis, C., Stalikas, A., & Parpottas, P. (2023). Editorial: An integrated positive psychology approach into counseling in different settings. Frontiers in Psychology, 14, 1205309. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1205309
• Platt, I. A., Kannangara, C., Tytherleigh, M., & Carson, J. (2020). The hummingbird project: A positive psychology intervention for secondary school students. Frontiers in Psychology, 11, 2012. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.02012
• Rashid, T. (2015). Positive psychotherapy: A strength-based approach. The Journal of Positive Psychology, 10, 25–40. https://doi.org/10.1080/17439760.2014.920411
• Roth, R. A., Suldo, S. M., & Ferron, J. M. (2017). Improving middle school students' subjective well-being: Efficacy of a multicomponent positive psychology intervention targeting small groups of youth. School Psychology Review, 46(1), 21–41. https://doi.org/10.17105/SPR46-1.21-41
• Sarı, D. (2024). Mutlu Çocuklar: Okul Öncesinde Pozitif Psikoloji Temelli Bir Müdahale Programı (A. Uz Baş, Ed.). Pegem Akademik Yayıncılık.
• Seligman, M. (2018). PERMA and the building blocks of well-being. The journal of positive psychology, 13(4), 333-335.
• Seligman, M. E. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55(1), 5–14. https://doi.org/10.1037/0003-066X.55.1.5
• Seligman, M. E. P., Ernst, R. M., Gillham, J., Reivich, K., & Linkins, M. (2009). Positive education: Positive psychology and classroom interventions. Oxford Review of Education, 35(3), 293–311. https://doi.org/10.1080/03054980902934563
• Shankland, R., & Rosset, E. (2017). What do we know about positive psychology interventions in schools? A systematic review and meta-analysis. Psychology in the Schools, 54(3), 1–19. https://doi.org/10.1002/pits.21923
• Shoshani, A., & Slone, M. (2017). Positive education programs and their impact on student well-being: A meta-analysis. Journal of School Psychology, 63, 1–18. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2017.01.002
• Shoshani, A., & Steinmetz, S. (2014). Positive psychology at school: A school-based intervention to promote adolescents’ mental health and well-being. Journal of Happiness Studies, 15(6), 1289–1311. https://doi.org/10.1007/s10902-013-9476-1
• Snyder, C. R., Lopez, S. J., & Pedrotti, J. T. (2005). Positive psychology: The scientific and practical explorations of human strengths. Sage.
• Suldo, S. M., Savage, J. A., & Mercer, S. H. (2014). Increasing middle school students’ life satisfaction: Efficacy of a positive psychology group intervention. Journal of Happiness Studies, 15(1), 19–42. https://doi.org/10.1007/s10902-013-9414-2
• Tejada-Gallardo, C., Blasco-Belled, A., Torrelles-Nadal, C., & Alsinet, C. (2020). Effects of school-based multicomponent positive psychology interventions on well-being and distress in adolescents: A systematic review and meta-analysis. Journal of Youth and Adolescence, 49(10), 1943–1960. https://doi.org/10.1007/s10964-020-01289-9
• Tekindal, M., ve Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemleri: Fenomenolojik yaklaşım. S. Şen (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (ss. 45–68). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Terjesen, M. D., Jacofsky, M., Froh, J., & DiGIUSEPPE, R. A. Y. M. O. N. D. (2004). Integrating positive psychology into schools: Implications for practice. Psychology in the Schools, 41(1), 163-172.
• Thayer, A. J., Campa, D. M., Weeks, M. R., Buntain-Ricklefs, J., Low, S., Larson, M., & Cook, C. R. (2019). Examining the differential effects of a universal SEL curriculum on student functioning through the dual continua model of mental health. The Journal of Primary Prevention, 40(4), 405-427. https://doi.org/10.1007/s10935-019-00557-0
• Uz Baş, A. (2025, Mart 15-16). Okul psikolojik danışmanlığı bağlamında pozitif psikoloji müdahaleleri. II. Uluslararası Ege Bilimsel Çalışmalar Kongresi, Muğla, Türkiye.
• Uzun, A. E., ve Durgut, F. (2025). Okul Psikolojik Danışmanlarının Çalıştıkları Kurumlarda Öğrencilere Pozitif Katkılarına İlişkin Branş Öğretmenlerin Değerlendirmeleri. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 61-77.
• Uzun, A., ve Işık, B. (2018). Pozitif psikoloji ve eğitim. Eğitim Yayınları.
• Wang, M. T., & Sheikh‐Khalil, S. (2014). Does parental involvement matter for student achievement and mental health in high school? Child Development, 85(2), 610–625. https://doi.org/10.1111/cdev.12153
• Waters, L. (2011). A review of school-based positive psychology interventions. The Australian Educational and Developmental Psychologist, 28(2), 75–90. https://doi.org/10.1375/aedp.28.2.75
• Waters, L., & Loton, D. (2019). SEARCH: A meta-framework and review of the field of positive education. International Journal of Applied Positive Psychology, 4(1), 1–46. https://doi.org/10.1007/s41042-019-00017-4
• Westerhof, G. J., & Keyes, C. L. (2010). Mental illness and mental health: The two continua model across the lifespan. Journal of adult development, 17(2), 110-119. https://doi.org/10.1007/s10804-009-9082-y
• White, M. A., & Kern, M. L. (2018). Positive education: Learning and teaching for wellbeing and academic mastery. International Journal of Wellbeing, 8(1). https://doi.org/10.5502/ijw.v8i1.588
• White, M., & Murray, A. S. (2015). Evidence-based approaches in positive education: Implementing a strategic framework for well-being in schools. Springer.
• World Health Organization. (2021). Mental health and COVID-19: Early evidence of the pandemic’s impact. https://www.who.int/publications/i/item/9789240026690
• Yavuz, Ü (2020). Pozitif psikoloji müdahale yöntemlerinin Tip 1 Diyabetli çocukların ve ebeveynlerinin psikolojik iyi oluşu üzerindeki etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İbn Haldun Üniversitesi.
• Yıldız Yüksel, H., & Aliyev, R. (2024). Okullarda Pozitif Eğitim Müdahale Programının Öğrencilerin Algılanan Yaşam Doyumu ve Öz Yeterlik Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 1678-1698. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2024