İstanbul Hatıralar ve Şehir ile Bir Ruh Macerası Adlı Anılarda Hizmetçiler/Hizmetkârlar

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 21, 170 - 185, 15.03.2023

Derya Kılıçkaya

https://doi.org/10.20304/humanitas.1174468

Öz

İstanbul Hatıralar ve Şehir 2003’te yayımlanan bir hatıra kitabı ve denemedir. Bu eserde, Orhan Pamuk’un yaşadığı evde çalışan hizmetçi Esma Hanım, kimi zaman gösterdiği aşırı şefkatli bir sarılışla onu memnun ederken kimi zaman da Allah’la ilişki kurmak için her fırsatı değerlendiren şahsiyetiyle, Pamuk’a öfkeyle karışık bir huzursuzluk verir. 1941-2014 arasında yaşayan Ayşe Şasa ise gençlik yıllarında geçirdiği şizofreni ile hatırda kalan önemli bir senaristtir. Yeşilçam’da birçok senaryoya imza atmış Şasa’nın, çocukluk ve gençlik yıllarında etrafında bulunan hizmetkâr ve müstahdemler, ilgi çekicidir. Onun da 2009 yılında basılan Bir Ruh Macerası eserinde görüleceği üzere, ecnebi hizmetkârlar ile Müslüman müstahdemlerin hayata farklı bakış açıları Şasa’ya tesir etmiştir. Bu yazıda, benzer muhitlerde ve ailelerde yetişen Pamuk ve Şasa’nın hizmetkârlar etrafındaki hayatları, eserlerinden hareketle karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul Hatıralar ve Şehir, Hizmetçi, Orhan Pamuk, Bir Ruh Macerası, Ayşe Şasa

Teşekkür

Bu makaleyi, 11 Nisan 2020’de 22 yaşında koronadan kaybettiğim İTÜ Uçak Mühendisliği son sınıf öğrencisi kardeşim Emircan Kılıçkaya’ya ithaf ediyorum.

Servants / Maids in Memories of Istanbul Memories and the City and A Spirit Adventure

Öz

Istanbul Memories and the City is a memoir published in 2003. In this work, Esma Hanım, the maid who works in the house where Orhan Pamuk lives, sometimes pleases him with an extremely affectionate hug, and sometimes gives Pamuk an uneasiness mixed with anger, as she takes every opportunity to establish a relationship with God. Ayşe Şasa, who lived between 1941 and 2014, is an important screenwriter who is remembered for her schizophrenia in her youth. The servants around Şasa, who has signed many scenarios in Yeşilçam, are interesting during her childhood and youth. As can be seen in her remarkable work titled A Spirit Adventure, which was published in 2009, the different perspectives of foreign servants and Muslim employees had an impact on Sasa. In this article, the lives of Pamuk and Şasa, who grew up in similar neighborhoods and families, will be discussed comparatively based on their works.

Anahtar Kelimeler

Istanbul Memories and the City, A Spirit Adventure, servant, Orhan Pamuk, Ayşe Şasa

Kaynakça

• Balcı, Ş. (2022). Sisypos’un kadınları: Türk sinemasında beslemeler. Erciyes İletişim Dergisi, 9(1), 449-476.
• Cengiz, K. ve Gürel, Ö. E. (2019). Fakirlerin Allah’ı, zenginlerin tanrısı: Orhan Pamuk romanlarında din ve maneviyat meselesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 59(2), 940-988.
• Çıkla, S. (2004). İnkılap edebiyatı. Hece Aylık Edebiyat Dergisi 8/(90-91-92), 435-441.
• Dayanç, M. ve Alan, S. (2008). Samiha Ayverdi’nin eserlerinde konak hayatı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 8(1), 77-94.
• Demirarslan, D. (2020). Tarihsel süreçte yatak odalarının gelişimi. Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırma Dergisi, 7(52), 860-884.
• Duman, M. Z. (2021). Dini inancın ontolojik dayanağı olarak ölüm olgusu ve ölümün teolojik izahı. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 17(2), 81-100.
• Görgülü, T. (2012). Türkı̇ye’de “modernleşme” ve çok katlı konutlar. Modernite ve mimari içinde (s. 95-117). İstanbul: Esenler Şehir Düşünce Merkezi.
• Karaca, Ş. (2013). Modernleşme dönemi Türk romanında evden kaçan ve eve sığınan kadınlar. Electronic Turkish Studies, 8(1), 1817-1827.
• Kılıçkaya, D. (2021). Ahretlikten küçük beslemeye doğru yolculukta bir gazete hikâyesi ile bir şiirin incelenmesi. Edebî Eleştiri Dergisi, Takvîm-i Vekâyi'den 1928 Yılına Süreli Yayınlar ve Edebiyat Özel Sayısı, 66-81.
• Kılıçkaya, D. (2023). İstanbul hatıralar ve şehir’de gotik bir unsur olarak karanlık ve kasvetli ev/apartman. Dünya İnsan Bilimleri Dergisi. (1), 1-16.
• Kuş, Z., Arık, B., Altunok, B. N. ve İridağ, A. (2018). 100 yılda ne değişti? Yeni malumat-ı medeniye ve günümüz vatandaşlık eğitimi ders kitabının karşılaştırılması. Turkish History Education Journal, 7(2), 344-371.
• Merter. M. ve Böhürler A. (22 Ekim 2019). Türk kahvesi [Televizyon Programı]. İstanbul: TVNET.
• Ökten, S. (2022). Modern batı medeniyeti üzerine bir deneme. Lale Kültür Sanat ve Medeniyet Dergisi, 5, 104-109.
• Ökten, S. ve Sayar, K. (25 Ekim 2022). Gönül sadası [Televizyon Programı]. İstanbul: Erkam TV.
• Pamuk, O. (2021). İstanbul hatıralar ve şehir (19. baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rouen, A. (2017). 1950’lerin İstanbul’u: Konaktan apartmana. (B. N. Öz, Çev.). Bir varmış bir yokmuş toplumsal bellek, mekân ve kimlik üzerine araştırmalar içinde (s. 33-47). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Soysal, E. G. (2021). Benliğin tasavvuf ile dönüşümü: Ayşe Şasa. Külliye, 2(2), 114-128.
• Şasa, A. (2022). Bir ruh macerası (13. baskı). Yay. Haz. Leyla İpekçi, Meryem İlayda Atlas, Elif Betil Demirci, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Şeker, M. (18 Aralık 2009). Ayşe Şasa, sen çok yaşa [Gazete Makalesi]. İstanbul: Yeni Şafak.
• Uçman, A. (2010). Geçmiş zaman peşinde bir İstanbul âşığı: Abdülhak Şinasi Hisar (1888-1963). Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 16, 673-690.
• Üzüm, M. (2021). Son dönem Osmanlı düşünürü Ali Rıza’nın ahlak anlayışı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi, Uşak.