FİRZOVİK TOPLANTILARININ MEŞRUTİYETİN İLANINA KATKISI

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 5, 65 - 72, 14.04.2015

Remzi Çavuş

https://doi.org/10.20304/husbd.19649

Öz

Haziran 1908’de gayrimüslimlerin bir koruda eğlence düzenleyecek olması binlerce Arnavut’un Firzovik’te toplanmaya başlamasına sebep olmuştur. Resneli Niyazi Bey’in başlattığı isyanı bastırmakla vazifelendirilmiş olan ve bu konuda Arnavutların da desteğini almak isteyen 18. Tümen Komutanı Şemsi Paşa’nın Arnavutlara yaptığı çağrı ve Avusturya askerî birliklerinin bölge üzerine harekete geçtiği şayiasının yayılması sonucunda, toplananların sayısı birkaç hafta içinde otuz bine yaklaşmıştır. Kalabalığın günden güne arttığını gören Osmanlı yönetimi, sorunu çözmek için Firzovik’e Kosova Jandarma Kumandanı Miralay Galip Bey’i göndermiştir. Bir İttihatçı olan ve Üsküp’te İttihatçı teşkilatlanmayı başlatmış olan Miralay Galip Bey, Firzovik’te toplanan kalabalığı dağıtmak yerine yapmış olduğu çalışmalarla buraya daha fazla Arnavut’un toplanmasını sağlamıştır. Miralay Galip Bey, on iki gün boyunca yapmış olduğu çalışmalar sonucunda Firzovik’te toplanmış olan Arnavutları meşrutiyetin ilan edilmesi gerektiği hususunda ikna etmiştir. Müsveddesini Miralay Galip Bey’in hazırlamış olduğu ve meşrutiyetin bir an önce ilan edilmesini talep eden bir dilekçe, kalabalığı temsilen yüz seksen kişi tarafından imzalanarak Yıldız Sarayı’na gönderilmiştir. Padişaha taleplerini dilekçeyle bildirmiş olan Arnavutlar, istekleri yerine getirilmediği takdirde İstanbul üzerine yürüyüşe geçeceklerini ve bu konuda yemin ettiklerini de belirtmişlerdir. Resneli Niyazi Bey’in emrindeki askerlerle dağa çıktığı, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin şubelerinin meşrutiyetin ilanı için saraya telgraf çektikleri günlerde Arnavutların bu şekilde davranması II. Abdülhamit’in meşrutiyeti ilan etmesinde büyük bir etkiye sahip olmuştur.

Anahtar Sözcükler: Firzovik, Meşrutiyet, Galip Bey, Arnavutlar.

THE CONTRIBUTION OF FIRZOVIK MEETING TO CONSTITUTIONAL PROCLAMATION

Abstract: In June 1908, the non-Muslims’ having fun in a grove triggered the gathering of thousands of Albanians in Firzovik. The call was made by the 18th division Commander Şemsi Pasha who was assigned to suppress the rebellion started by Resneli Niyazi Bey and he wanted to get the support of Albanians. After the spreading news of Austrian troops’ moving over the region, it was renounced that the number of gathering people was almost thirty thousand in a few weeks. The Ottoman Government sent the Kosovo Gendarmerie Commander Colonel Galip Bey to Firzovik to solve the problem upon seeing the increasing crowd day by day. Colonel Galip Bey who started the organization in Skopje, and also was a unionist, caused more Albanians’ coming there instead of distributing the group. Colonel Galip Bey convinced the Albanians that gathered in Firzovik to accept the need of the proclamation of the constitutionalism. A draft of a petition prepared by Colonel Galip Bey, demanding the declaration of constitutionalism in a very short time was signed by eighty people representing the crowd and was sent to Yıldız Palace. Albanians, who reported their demands with a petition to the Sultan, indicated that they swore to march on İstanbul if their request would not be accepted. In these days, Resneli Niyazi Bey’s escape to mountains with the soldiers under his command, the Committee of Union and Progress branches’ telegram to the palace for the declaration of Constitutionalism, and Albanians’ this attitude created a major impact on Abdülhamit II to declare the constitutionalism.

Keywords: Firzovik, Constitutionalism, Galip Bey, the Albanians.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri BOA, BEO, 3352/251386 BOA, TFR-I-KV, 216/21578 BOA, Y.A.HUS, 523/63 BOA, Y.A.HUS, 523/101 BOA, Y.A.HUS, 523/130 BOA, YEE, 71/53 BOA, YEE, 71/57 BOA, YEE, 71/63 BOA, Y.EE, 71/69 BOA, Y.MTV, 312/45 BOA, Y.MTV, 312/73 BOA, Y.MTV, 312/94 BOA, Y.MTV, 312/94/2
• Meşrutiyetin yeniden ilan edilmesi, ülkede bir bayram havası içinde kutlanmıştır (İkdam, nr. 5088, 12 Temmuz 1324). İkdam Gazetesi’nin 5088 Numaralı nüshasında 119 maddeden oluşan
• Kanun-ı Esasi de mevcuttur. BOA, Y.MTV, 312/94/4 BOA, Y.PRK.ASK, 258/82 BOA, Y.PRK.ASK, 258/82/6 BOA, Y.PRK.ASK, 258/82/7 İSAM, HHP, 9/491 İSAM, HHP, 9/543 İSAM, HHP, 19/1253 İSAM, HHP, 19/1288 Süreli Yayınlar
• Derby Daily Telegraph Dundee Courier Hayat Tarih Dergisi İkdam Sabah Taunton Courier Telegraph&Star The Manchester Courier Yorkshire Post and Leeds Intelligencer Kitap ve Makaleler Ahmed Refik. (1326). İnkılab-ı Azim. İstanbul: Asır Matbaası.
• Aksun, Z. N. (2010). II. Abdülhamid Han. İstanbul: Ötüken.
• Alkan, A. T. (1992). İkinci Meşrutiyet Devrinde Ordu ve Siyaset, Ankara: Cedit.
• Ateş, T. (2009). Siyasi Tarih (3. Bs.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Babacan, H. (2002). Enver Paşa. Türkler (Cilt 13). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Bayur, Y. H. (1991a). Türk İnkılap Tarihi (Cilt 1, Kısım 1). Ankara: TTK.
• Hacısalihoğlu, M. (2008). Jön Türkler ve Makedonya Sorunu. (Çev. İhsan
• Catay). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. İbrahim Feridun. (1326). Polis Efendilere Mahsus Terbiye ve Malumat-ı
• Meslekiye. İstanbul: Matbaa-i Hayriye ve Şürekası. İslamoğlu, A. (2004). II. Meşrutiyet Döneminde Siyasal Muhalefet. İstanbul: Gökkubbe.
• Karal, E. Z. (1999). Osmanlı Tarihi (Cilt IX). Ankara: TTK.
• Külçe, S. (1944). Firzovik Toplantısı ve Meşrutiyet. İzmir.
• Mustafa Ragıb. (2007). Meşrutiyet’ten Önce Manastır’da Patlayan Tabanca.
• (Haz. Rahşan Aktaş). İstanbul: Bengi. sonucunda 24 Temmuz 1908’de meşrutiyet ilan edilmiştir (BOA, Y.EE, 71/69;
• Telegraph&Star, nr. 6585, 25 Temmuz 1908; Ateş, 2009: 410; Sabah, nr. 6764, 25 Temmuz 1908; Mustafa Ragıb, 2007, s. 646; Ahmed Refik, 1326, s. 97;
• İbrahim Feridun, 1326, s. 296; Alkan, 1992, s. 68-69). Günlerce yaptığı yoğun çalışmalar sonucunda beklediği sonuca ulaşan Miralay Galip Bey hatıralarında,
• “İşte vazife-i müşküle ve mühimmeyi bu veçhile hüsn-i ikmal ve itmam eyleyerek Üsküp’e avdet eyledim. İki gün sonra 10-11 Temmuz 1324 Cuma gecesi, saat beş buçukta telgrafla intişar eden bir irade-i padişahî ile kanun-ı esasi, meşrutiyeti ilan ediyordu” (Öztuna-Yüksel, 1966a, s. 11; Manchester
• Courier and Lancashire General Advertiser, 25 Temmuz 1908)11demiştir. Sonuç
• Meşrutiyetin yeniden ilan edilmesi, ülkede bir bayram havası içinde kutlanmıştır (İkdam, nr. 5088, 12 Temmuz 1324). İkdam Gazetesi’nin 5088 Numaralı nüshasında 119 maddeden oluşan
• Kanun-ı Esasi de mevcuttur. BOA, Y.MTV, 312/94/4 BOA, Y.PRK.ASK, 258/82 BOA, Y.PRK.ASK, 258/82/6 BOA, Y.PRK.ASK, 258/82/7 İSAM, HHP, 9/491 İSAM, HHP, 9/543 İSAM, HHP, 19/1253 İSAM, HHP, 19/1288 Süreli Yayınlar
• Derby Daily Telegraph Dundee Courier Hayat Tarih Dergisi İkdam Sabah Taunton Courier Telegraph&Star The Manchester Courier Yorkshire Post and Leeds Intelligencer Kitap ve Makaleler Ahmed Refik. (1326). İnkılab-ı Azim. İstanbul: Asır Matbaası.
• Aksun, Z. N. (2010). II. Abdülhamid Han. İstanbul: Ötüken.
• Alkan, A. T. (1992). İkinci Meşrutiyet Devrinde Ordu ve Siyaset, Ankara: Cedit.
• Ateş, T. (2009). Siyasi Tarih (3. Bs.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Babacan, H. (2002). Enver Paşa. Türkler (Cilt 13). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Bayur, Y. H. (1991a). Türk İnkılap Tarihi (Cilt 1, Kısım 1). Ankara: TTK.
• Hacısalihoğlu, M. (2008). Jön Türkler ve Makedonya Sorunu. (Çev. İhsan
• Catay). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. İbrahim Feridun. (1326). Polis Efendilere Mahsus Terbiye ve Malumat-ı
• Meslekiye. İstanbul: Matbaa-i Hayriye ve Şürekası. İslamoğlu, A. (2004). II. Meşrutiyet Döneminde Siyasal Muhalefet. İstanbul: Gökkubbe.
• Karal, E. Z. (1999). Osmanlı Tarihi (Cilt IX). Ankara: TTK.
• Külçe, S. (1944). Firzovik Toplantısı ve Meşrutiyet. İzmir.
• Mustafa Ragıb. (2007). Meşrutiyet’ten Önce Manastır’da Patlayan Tabanca.
• (Haz. Rahşan Aktaş). İstanbul: Bengi. Öztuna, Y. & Yüksel, O. (1966a). Galip Paşa’nın Hatıraları. Hayat Tarih Mecmuası, 1(6), 4-11.
• Resneli Niyazi. (1975). Balkanlarda Bir Gerillacı. (Çev. İhsan Ilgar). İstanbul: Çağdaş.
• Tahsin Paşa. (1990). Yıldız Hatıraları. İstanbul: Boğaziçi.
• Tansu, S. N. (2011). İki Devrin Perde Arkası. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Topuzlu, C. (2002). 80 Yıllık Hatıralarım (4. Bs.). (Haz. Cemalettin Topuzlu). İstanbul: Topuzlu.
• Uğurlu, N. (2008). İkinci Meşrutiyetin İlanı. İstanbul: Örgün.