REŞAT ENİS AYGEN’İN AFRODİT BUHURDANINDA BİR KADIN ADLI ROMANINDA ÇALIŞMA İLİŞKİLERİ: YAZIN TOPLUMBİLİMSEL OLUŞUMSAL YAPISALCI BİR İNCELEME

Yıl 2015, Cilt: 3 Sayı: 5, 187 - 216, 14.04.2015

Ali Tilbe , Fethiye Tilbe

https://doi.org/10.20304/husbd.05018

Cited By: 3

Öz

Reşat Enis Aygen (1909-1984), Maxim Gorki tarafından çerçevesi çizilen Toplumcu gerçekçilik ve doğalcı yazın akımlarının, Türkiye’nin erken Cumhuriyet dönemindeki önemli temsilcilerinden birisidir. Kapitalist sistem içinde yoksul ve ezilen toplumsal sınıfların yaşamda kalma savaşımlarını, Emile Zola, Orhan Kemal gibi keskin bir gözlem gücüyle en çarpıcı biçimde yapıtlarına taşıyan Aygen, Nazım Hikmet’in ‘Türk edebiyatının temel taşı’ olarak tanımladığı Afrodit Buhurdanında Bir Kadın (1937) adlı romanında, bir Anadolu kadınının çalışma yaşamında karşılaştığı zorlukları, özellikle de uğradığı cinsel ve bedensel saldırıları, genel anlamda da işçi sınıfının durumunu toplumcu gerçekçilik penceresinden doğalcı bir tutumla betimlemeye çalışır. Dönemin toplumsal yapısını, acımasız ve baskıcı sömürü düzeni ile baskın dünya görüşünü belli bir diyalektik içinde yansıtan yazar, yaşadığı dönemdeki tanıklıklarını, çarpıcı bir biçimde yapıtına taşımayı dener. Roman, amcasının yanından öksüz büyüyen, Yıldız adında bir kadının ibretlik ve acıklı kurgusal yaşamöyküsü aracılığıyla, yine onun bakış açısından döneme tutulan bir ayna gibidir. Her ne kadar sanatsal kurgu açısından kimi noksanlıklar söz konusu olsa da, roman dönemin çalışma ilişkilerini yansıtması açısından önemli bir inceleme nesnesidir. Biz bu çalışmada, Afrodit Buhurdanında Bir Kadın’ı, Lucien Goldmann’ın Oluşumşal Yapısalcılık adını verdiği Marksçı yazın/roman toplumbilimi yöntemiyle çözümlemeyi amaçlıyoruz. Anlama ve Açıklama aşamalarından oluşan bu yöntem, metni, bir yandan yapısalcı bir yaklaşımla çözümlerken, bir yandan da incelemeye tarihsel ve toplumsal bir boyut eklemler.

Anahtar Sözcükler: Reşat Enis Aygen, Yazın/Roman Toplumbilimi, Yansıtma Kuramı, Çalışma İlişkileri, Kadın, Kapitalizm, Goldmann, Oluşumsal Yapısalcılık, Marksçı Yazın.

LABOUR RELATIONS IN REŞAT ENIS AYGEN’S NOVEL “AFRODIT BUHURDANINDA BIR KADIN”: A LITERARY SOCIOLOGICAL GENETIC STRUCTURAL ANALYSIS

Abstract: In the Early Turkish Republican period, Reşat Enis Aygen (1909-1984) was one of the most influential representatives of socialist realism and naturalist literature, outlined by Maxim Gorki. Aygen’s works represent the struggle for life of the poor and oppressed class with a keen observation in the way that Emile Zola and Orhan Kemal do in their works. In his novel Afrodit Buhurdanında Bir Kadın, (1937) which is described as a cornerstone of Turkish Literature by Nazım Hikmet, Aygen depicts the hardships that a working Anatolian woman faces, such as sexual assault. Aygen is in a struggle to convey conditions of the working class through his realistic view with a naturalist approach. Reflecting social structure of the period and oppressive system of exploitation and dominant worldview, Aygen strikingly conveys his novel by bearing witness to his time. His novel mirrors the period at the hands of his fictional character Yıldız, who has been brought up by her uncle as an orphan. Although there is some incompleteness as far as the artistic fiction is concerned in the novel, it is a noteworthy work in terms of reflecting the working conditions of the period. In this study, it is aimed to analyse Afrodit Buhurdanında Bir Kadın by Marxist fiction/novel sociology approach, which is called Genetic Structuralism by Lucien Goldmann. Composed of comprehension and explanation, this approach analyses the text with a structuralist view while it articulates the historical and social aspects.

Keywords: Reşat Enis Aygen, Fiction/Novel Sociology, Reflection Theory, Labour Relations, Women, Capitalism, Goldmann, Genetic Structuralism, Marxist Fiction.

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Akkaya, Y. (2002). Türkiye’de İşçi Sınıfı ve Sendikacılık-I (Kısa Özet). Praksis Dergisi, (5), 131-176.
• Akten, S. (1999). Yazın ve Toplum İlişkisi Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım:
• Yazın Toplumbilimi [Bildiri]. Ankara Üniversitesi, Tömer Gaziantep şubesi, Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Bildirileri, (4–5 Haziran 1999). (ss., 162- 167). Gaziantep: Ankara Üniversitesi, Tömer Basın Yayın Müdürlüğü Yayınları.
• Aralov, S. İ. (1985). Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları (1922-1923).
• (Çev. Hasan Ali Deniz). Ankara: Birey ve Toplum Yayınları. Atalay, İ. (2007). Jean Paul Sartre’ın Özgürlük Yolları Adlı Yapıtına Oluşumsal
• Yapısalcı Bir Yaklaşım. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Atalay, İ. ve Er, A (2013). Oluşumsal Yapısalcılık Bağlamında “Sorunsal
• Kahraman” ve “Dünya Görüşü” Kavramları: Bernard-Marie Koltès’in Batı Rıhtımı (Quai Ouest). Humanitas – Uluslarası Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 27- Bakırtaş, T. “Türkiye’de Yoksulluk Olgusu’nun Yapısal Ekonomik Analizi (1908–2008)”. Yıldız Teknik Üniversitesi Working Papers. Erişim Tarihi: 22
• Ocak 2015. https://ideas.repec.org/p/yil/wpaper/0016.html 1923 yılında Cumhuriyetin ilanı ile Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde
• Akten, S. (1999). Yazın ve Toplum İlişkisi Üzerine Kuramsal Bir Yaklaşım:
• Yazın Toplumbilimi [Bildiri]. Ankara Üniversitesi, Tömer Gaziantep şubesi, Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Bildirileri, (4–5 Haziran 1999). (ss., 162- 167). Gaziantep: Ankara Üniversitesi, Tömer Basın Yayın Müdürlüğü Yayınları.
• Aralov, S. İ. (1985). Bir Sovyet Diplomatının Türkiye Anıları (1922-1923).
• (Çev. Hasan Ali Deniz). Ankara: Birey ve Toplum Yayınları. Atalay, İ. (2007). Jean Paul Sartre’ın Özgürlük Yolları Adlı Yapıtına Oluşumsal
• Yapısalcı Bir Yaklaşım. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Atalay, İ. ve Er, A (2013). Oluşumsal Yapısalcılık Bağlamında “Sorunsal
• Kahraman” ve “Dünya Görüşü” Kavramları: Bernard-Marie Koltès’in Batı Rıhtımı (Quai Ouest). Humanitas – Uluslarası Sosyal Bilimler Dergisi, (2), 27- Bakırtaş, T. “Türkiye’de Yoksulluk Olgusu’nun Yapısal Ekonomik Analizi (1908–2008)”. Yıldız Teknik Üniversitesi Working Papers. Erişim Tarihi: 22
• Ocak 2015. https://ideas.repec.org/p/yil/wpaper/0016.html
• Bektaş, N. (2009). Toplumcu Gerçekçilik Bağlamında Nazım Hikmet’in
• “Ferhad İle Şirin” Oyununa Metinlerarası Bir Bakış. Millî Folklor, 21 (83), 41- Boratav, K. (1982). Türkiye’de Devletçilik (2.bs.). Ankara: Savaş Yayınları.
• Buğra, A. “Devletçi Dönemde Yoksulluğa Bakış ve Sosyal Politika: “Zenginlerimiz nerede?”. Osmanlı Arşiv ve Araştırma Merkezi. Erişim Tarihi: 11 Kasım 2014, http://www.obarsiv.com/guncel_vct_2004_ayseb2.html
• Bulutay, T. (1995). Employement, Unemployement and Wages in Turkey.
• Ankara: International Labour Office, State Institute of Statistics, Çavdar, T. (2009). Türkiye’nin Yüzyılına Romanın Tanıklığı (2. bs.). İstanbul: Yazılama Yayınları.
• Fischer, E. (1990). Sanatın Gerekliliği. (Çev. Cevat Çapan). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Gündüz, A. (Kasım 1996). Unutturamadıkları Romancı Reşat Enis. Mavi Dergisi. İstanbul.
• Gürsel, N. (1997). Başkaldıran Edebiyat. İstanbul: Yapı-Kredi Yayınları.
• Kara, A. “1 Mayıs’a Giderken Afrodit Buhurdanında Bir Kadın”. Erişim Tarihi: 13 Ekim 2014, buhurdaninda-bir-kadin-akif-kara/
• Karpat, K. (1996). Türk Demokrasi: Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller. (2. bs.). İstanbul: Afa Yayıncılık.
• Koray, M. (1993). Çalışma Yaşamında Kadın Gerçekleri. İzmir: Basisen Yayını.
• Lukacs, G. (1977). Çağdaş Gerçekliğin Anlamı. (Çev. Cevat Çapan). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Lukacs. G. (1951). Balzac et le réalisme français. Paris: Ed. Maspero.
• Makal, A. (1999). Türkiye'de Tek Partili Dönemde Çalışma İlişkileri: 1920- 19 Ankara: İmge Kitabevi Yayınları,
• Makal, A. (2008). “Türkiye Emek Tarihinin Bir İzdüşüm Alanı Olarak
• “Edebiyat”. Çalışma ve Toplum Dergisi, (3), 15-43. Erişim Tarihi: 25 Mart 2014, http://spaum.politics.ankara.edu.tr/files/2014/04/makal1.pdf
• Makal, A. (2008a). “Cumhuriyetin 80. yılında Türkiye’de çalışma ilişkileri”. İstanbul http://www.journals.istanbul.edu.tr/iusskd/article/download/1023012255/10230 11503
• Moran, B. (2004). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Moran, B. (2011). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış. Cilt:1. (24. bs.). İstanbul: