Defancive Realism in Turkish Foreign Policy in the Ataturk’s Period and Third Worldism

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 83 - 99, 29.02.2020

Doğacan Başaran

Öz

The Turkish Foreign Policy of the Ataturk’s period was shaped within the framework of the sensitivity to keep western imperialist states away from regional problems in order for Turkey and its neighbours to maintain their sovereign political presence. Turkey, in line with this purpose, pioneered alliances that brought to get her the states of theregion, like The Balkan Pact in West and theTreaty of Saadabad in east. The policy that started with the treaty of Saadabad and the Balkan Pact and shaped by the sensitivity of keeping imperialists out of the problems of the region, also enabled Turkey to be prominent as a hegemonicactor in both the Balkans and the Middle East based on the discourse of “Peace at Home, Peace in the World”. Furthermore, both the fact that The Turkish War of Independence was the first national liberation struggle lost by the imperialist western states and the effect created by Turkish modernization without westernization and colonization, led Turkey to receive a global response to the experiment of regional orientation. The years following the Turkish War of Independence witnessed the independence struggles of the geography that Atatürk expressed as “oppressednations”. In this sense, the Turkish War of Independence holds the attribution of being the signal flare of the ideological orientation known as the ‘Third-wordlism’ in litterateur. In this study, Turkish foreign policy during Ataturk’s period is also moved beyond a classical historical reading and discussed in a hypothetical framework within the context of regional and global reaction observed by Kemalist tendencies.

Anahtar Kelimeler

Third Worldism, Turkish Model, Defancive Realism, Balance of Power, Imperialism

Atatürk Dönemi Türk Dış Politikasında Savunmacı Realizm Anlayışı ve Üçüncü Dünyacılık

Öz

Atatürk dönemi Türk Dış Politikası, Türkiye’nin ve komşularının egemen politik varlığını sürdürebilmesi amacıyla, batılı emperyalist devletleri bölge sorunlarından uzak tutma hassasiyeti çerçevesinde şekillenmiştir. Bu amaç doğrultusunda Türkiye, batıda Balkan Antantı ve doğuda Sadabat Paktı gibi, bölge devletlerini bir araya getiren ittifaklara öncülük etmiştir. Sadabat Paktı ve Balkan Antantı’yla başlayan ve emperyalistleri bölge sorunlarından uzak tutma hassasiyeti çerçevesinde şekillenen politika, “Yurtta Barış, Cihanda Barış” söylemine dayanan barışçıl dış politika imajının da etkisiyle, Türkiye’nin hem Balkanlarda hem de Ortadoğu’da öne çıkmasını sağlamıştır. Ayrıca gerek Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın emperyalist batılı devletlerin kaybettiği ilk ulusal kurtuluş mücadelesi olması, gerekse de batıcılık yapmadan ve sömürgeleşmeden batılılaşan Türk modernleşmesinin yarattığı etki, Türkiye’nin bölgesel yönelimlerinin küresel bir karşılık görmesine yol açmıştır. Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı’nı takip eden yıllar, Atatürk’ün “mazlum milletler” olarak ifade ettiği coğrafyanın bağımsızlık mücadelelerine tanıklık etmiştir. Bu anlamda Türk Ulusal Kurtuluş Savaşı, “Üçüncü Dünyacılık” olarak literatüre geçen ideolojik yönelimin de işaret fişeği olma özelliğini barındırmaktadır. Bu çalışmada da Atatürk dönemi Türk Dış Politikası, klasik bir tarih okumasının ötesine taşınarak Atatürkçü yönelimlerin gördüğü bölgesel ve küresel karşılık bağlamında kuramsal bir çerçevede ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Üçüncü Dünyacılık, Türk Modeli, Savunmacı Realizm, Güç Dengesi, Emperyalizm

Kaynakça

• AKALIN, C. “Kemal Atatürk’le Gandi’nin Işığında Türkiye-Hindistan İlişkileri”,https://www.academia.edu/26689018/Kemal_Atat%C3%BCrkle_Gandinin_I%C5%9F%C4%B1%C4%9F%C4%B1nda , E.T. 16.06.2019. ARAS, T. R. (2010), Atatürk’ün Dış Politikası, Kaynak Yayınları, İstanbul. ALTUN, F. (2004), “Kemalist Bir Modernleşme Yorumu Olarak Yön Dergisi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2(1), s. 551-575. ATAGENÇ, Ö. (2012), “Yön Dergisi’nde Anti-Emperyalist Söylem ve Orta Doğu”, Mülkiye Dergisi, 36(3), s. 33-59. AVCIOĞLU, D. (2016), Türkiye’nin Düzeni (Dün, Bugün, Yarın), Kırmızı Kedi Yayınları: İstanbul. AYDEMİR, Ş. S. (1969), Tek Adam: Mustafa Kemal, Cilt III, Remzi Kitabevi: İstanbul. BAYRAKYAR, B. “Atatürk’ün Ortadoğu Politikası”, http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/BAYRAKTAR-Bayram-ATAT%C3%9CRK%E2%80%99%C3%9CN-ORTA-DO%C4%9EU-POL%C4%B0T%C4%B0KASI.pdf, s.674-675, E.T. 16.06.2019. BAYRAKTAR, M. (2012), Atatürk Dönemi Türkiye’nin Ortadoğu Politikası ve Sadabat Paktı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul. BERGER, Mark T. (2004), “After the Third World? History, Destiny and the Fate of Third Worldism”, Third World Querterly, 25(1) s. 9-39. BERKES, N. (2014), Türk Düşününde Batı Sorunu, Yapı Kredi Yayınları: İstanbul. BİLGİÇ, B. (2015), “Atatürk Dönemi’nde Türkiye-Yunanistan İlişkileri, 1923-1938”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 91, s.1-29 ÇEÇEN, A. (2000), “Arap Dünyasında Nasır Önderliği”, Avrasya Dosyası, 6(1), s.186- 200. DOĞAN, H. (2014), “İran Siyasi Tarihi”, der. Soyalp Tamçelik, İran: Değişen İç Dinamikler ve Türkiye-İran İlişkileri, Gazi Kitabevi: Ankara. DOĞAN, T. (2006), Sadabat Paktı Işığında Atatürk’ün Ortadoğu Politikasının İncelenmesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Kayseri. DOSTER, B. (2004), Atatürk, Türk Dünyası ve Mazlum Milletler, 19 Mayıs Kitaplığı: İstanbul. DOSTER, B., “Atatürk ve Türk Devrimi’nin Asya ve Afrika’daki Etkileri”, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/DOSTER-Bar%C4%B1%C5%9F-ATAT%C3%9CRK-VE-T%C3%9CRK-DEVR%C4%B0M%C4%B0%E2%80%99N%C4%B0N-ASYA-VE-AFR%C4%B0KA%E2%80%99DAK%C4%B0-ETK%C4%B0LER%C4%B0.pdf, s.624, E.T.: 01.10.2019. DURAN, H.–KARACA, A. (2011), “Tek Parti Dönemi Türk-Arap İlişkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 16(3), s. 203-216. EL- BENGHAZİ, A. (2008), Atatürk ve Atatürk Devrimlerinin Kuzey Afrika Fikir ve Sanat Hayatına Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul. ERMAN, K. (2014), Türk Milli Mücadelesinin Gizli Cephesi Afganistan, Gece Kitaplığı Yayınevi: Ankara. ERTEM, B. (2010), “Atatürk’ün Balkan Politikası ve Atatürk Döneminde Türkiye-Balkan Devletleri İlişkileri”, Akademik Bakış Dergisi, 21, s. 1-24 HARDT, M.–NEGRİ, A. (2012), İmparatorluk, Abdullah Yılmaz(çev.), Ayrıncı Yayınları: İstanbul. HASAR, V. (2012), Türkiye’nin Barışçı Dış Politikası Çerçevesinde Sadabat Paktı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara. HAZIR, A. (2015), “Comparing Turkey and Iran in Political Science and Historical Sociology: A Critical Review”, Turkish Journal of Middle Eastern Studies, 2(1), 2015, s. 1-30. İLHAN, A. (2004), Hangi Atatürk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. KEYVAN, Ö. Z. (2012), “Türk-Yunan İlişkilerinde Batı Trakya Türkleri Sorunu”, Mesleki Bilimler Dergisi, 1(4), s. 20-31. KIRILMAZ, A-EROL, M. S. (2018), “İran Diasporasında Kadın Üzerine Bir Okuma”, Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 2(2), s. 14-43. KIŞLALI, A. T. (2001), Kemalizm, Laiklik ve Demokrasi, İmge Yayınevi: Ankara. KODAMAN, T.–BİRSEL, H. (2014), “21.Yüzyıl Balkan Jeopolitiğinin Çok Boyutlu Bir Bakışla İncelenmesi ve Türkiye’ye Etkilerinin Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), s. 49-64. OKUR, M. A. (2012), Emperyalizm, Hegemonya ve İmparatorluk, Ötüken Yayınları: İstanbul. RUTTİG, T. (2011), “Afghanistan’s Early Reformists”, Afghanistan Analysts Network, https://www.afghanistan-analysts.org/wp-content/uploads/2014/04/20110428TRuttig-Tarzis_Ideas-final.pdf, E. T. 30.12.2019. SARIKOYUNLU DEĞERLİ, E. (2006), “Atatürk Dönemi Türk-Yunan İlişkileri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, s. 239-262. SAJED, A. (2019), “Re-remembering Third Worldism: An Affirmative Critique of National Liberation in Algeria”, Middle East Critque, 28(3), s. 243-260. STEGER, M. B. (2013), Küreselleşme, Abdullah Ersoy(çev.), Dost Kitabevi: Ankara. TALAS, M. (2004), “Örnek Bir Dış Siyaset Modeli Olarak Atatürk’ün “Yurtta Barış Dünyada Barış” Politikası”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, s. 339-354. TUNCER, H. (2008), Atatürkçü Dış Politika, Kaynak Yayınları: İstanbul. WALT, S. M. (1998), “International Relations: One World, Many Theories”, Foreign Policy, 110, s. 29-46. YAZGAN, Ş. (2009), Sistem ve Kriz: “Sistemsel Kriz” ve Uluslararası Sistemin Yeniden Kurgulanması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.